Số liệu chính thức được WHO và UNICEF công bố ngày 15/7 cho thấy, 23 triệu t.rẻ e.m đã bị bỏ lỡ các mũi tiêm chủng cơ bản thông qua các dịch vụ tiêm chủng thông thường vào năm 2020 – nhiều hơn 3,7 triệu so với năm 2019.
Đây là số liệu mới nhất và đầu tiên phản ánh sự gián đoạn dịch vụ tiêm chủng toàn cầu do COVID-19, cho thấy phần lớn các quốc gia đã giảm tỷ lệ tiêm chủng các mũi tiêm chủng cơ bản ở t.rẻ e.m vào năm ngoái.
Đại dịch COVID-19 đã làm cho tình hình tiêm chủng cho t.rẻ e.m trở nên tồi tệ hơn
Theo đó, có tới 17 triệu t.rẻ e.m trong số này có khả năng không được tiêm một loại vắc xin nào trong năm, làm gia tăng sự bất bình đẳng vốn đã rất lớn trong việc tiếp cận vắc xin. Hầu hết những t.rẻ e.m này sống trong các cộng đồng bị ảnh hưởng bởi xung đột, ở những nơi xa xôi hẻo lánh, hoặc trong những môi trường không chính thức hoặc ổ chuột, nơi các em phải đối mặt với nhiều thiếu thốn bao gồm hạn chế tiếp cận với các dịch vụ xã hội và y tế cơ bản.
Tiến sĩ Tedros Adhanom Ghebreyesus, Tổng giám đốc WHO cho biết: Ngay cả khi các quốc gia kêu gọi sử dụng vắc-xin COVID-19, chúng tôi đã đi ngược lại với các loại vắc-xin khác, khiến t.rẻ e.m có nguy cơ mắc các bệnh nguy hiểm nhưng có thể phòng ngừa được như sởi, bại liệt hoặc viêm màng não. Nhiều đợt bùng phát dịch bệnh sẽ là thảm họa đối với các cộng đồng và hệ thống y tế đang phải chống chọi với COVID-19, khiến việc đầu tư vào tiêm chủng cho t.rẻ e.m và đảm bảo mọi t.rẻ e.m đều được tiếp cận là cấp thiết hơn bao giờ hết.
Ở tất cả các khu vực, số t.rẻ e.m bỏ lỡ các liều vắc xin quan trọng đầu tiên vào năm 2020 ngày càng tăng; hàng triệu người khác bỏ lỡ các vắc xin sau này.
Đại dịch COVID-19 đã khiến cho nhiều t.rẻ e.m bị bỏ lỡ tiêm chủng cơ bản.
Sự gián đoạn trong các dịch vụ tiêm chủng đã xảy ra phổ biến vào năm 2020, trong đó các Khu vực Đông Nam Á và Đông Địa Trung Hải của WHO bị ảnh hưởng nhiều nhất. Do khả năng tiếp cận với các dịch vụ y tế và tiếp cận tiêm chủng bị hạn chế, số lượng t.rẻ e.m không được tiêm chủng ngay cả lần đầu tiên được tiêm chủng đã tăng lên ở tất cả các vùng. So với năm 2019, thêm 3,5 triệu t.rẻ e.m bỏ lỡ liều vắc xin bạch hầu, uốn ván và ho gà đầu tiên (DTP-1) trong khi thêm 3 triệu t.rẻ e.m bỏ lỡ liều vắc xin sởi đầu tiên.
Bà Henrietta Fore, Giám đốc Điều hành UNICEF cho biết: Bằng chứng này phải là một lời cảnh báo rõ ràng đại dịch COVID-19 và những gián đoạn liên quan đã khiến chúng ta mất đi thành tựu quý giá mà chúng ta không thể để mất, và hậu quả sẽ phải trả bằng mạng sống và cuộc sống của những người dễ bị tổn thương nhất. Ngay cả trước khi xảy ra đại dịch, đã có những dấu hiệu đáng lo ngại cho thấy chúng ta đã bắt đầu mất cơ hội trong cuộc chiến tiêm chủng cho t.rẻ e.m chống lại những bệnh ở t.rẻ e.m có thể phòng ngừa được, bao gồm cả dịch sởi lan rộng hai năm trước.
Dữ liệu cho thấy các quốc gia có thu nhập trung bình hiện chiếm tỷ lệ ngày càng tăng trong số t.rẻ e.m không được bảo vệ – tức là t.rẻ e.m đã bỏ lỡ ít nhất một số liều vắc xin. Ấn Độ đang có mức sụt giảm đặc biệt lớn, với tỷ lệ bao phủ DTP-3 giảm từ 91% xuống 85%.
Được thúc đẩy bởi sự thiếu hụt kinh phí, thông tin sai lệch về vắc xin, sự bất ổn định và các yếu tố khác, một bức tranh đáng lo ngại cũng đang xuất hiện ở Khu vực châu Mỹ của WHO, nơi tỷ lệ tiêm chủng tiếp tục giảm. Chỉ 82% t.rẻ e.m được tiêm chủng đầy đủ vắc xin DTP, giảm so với mức 91% của năm 2016.
Các quốc gia có nguy cơ bùng phát bệnh sởi, các bệnh có thể phòng ngừa bằng vắc xin khác
Ngay cả trước đại dịch COVID-19, tỷ lệ tiêm chủng t.rẻ e.m trên toàn cầu chống lại bệnh bạch hầu, uốn ván, ho gà, sởi và bại liệt đã chững lại trong vài năm ở mức khoảng 86%. Tỷ lệ này thấp hơn nhiều so với mức 95% được WHO khuyến nghị để bảo vệ chống lại bệnh sởi – bệnh thường bùng phát trở lại khi trẻ không được tiêm vắc xin – và không đủ để ngăn chặn các bệnh khác có thể phòng ngừa bằng vắc xin.
Với nhiều nguồn lực và nhân lực được chuyển hướng để hỗ trợ phản ứng với COVID-19, đã có những gián đoạn đáng kể đối với việc cung cấp dịch vụ tiêm chủng ở nhiều nơi trên thế giới. Ở một số quốc gia, các phòng khám đã bị đóng cửa hoặc giảm giờ làm việc, trong khi người dân lại không muốn đi khám vì sợ lây truyền hoặc gặp phải những thách thức trong việc tiếp cận dịch vụ do các biện pháp phong tỏa và gián đoạn giao thông.
Tiến sĩ Seth Berkley, Giám đốc điều hành của Gavi, Liên minh vắc xin cho biết: Đây là những con số đáng báo động. Tất cả chúng ta cần làm việc cùng nhau để giúp các quốc gia đ.ánh bại COVID-19, bằng cách đảm bảo tiếp cận công bằng, toàn cầu đối với vắc xin và đưa các chương trình tiêm chủng thông thường trở lại đúng tiến độ. Sức khỏe và hạnh phúc trong tương lai của hàng triệu t.rẻ e.m và cộng đồng của chúng trên toàn cầu phụ thuộc vào nó.
Bệnh sởi có nguy cơ bùng phát nếu trẻ không được tiêm chủng đầy đủ.
Mối quan tâm không chỉ dành cho các bệnh dễ bùng phát. Với tỷ lệ thấp, việc tiêm vắc xin chống lại virus gây u nhú ở người (HPV) – vốn bảo vệ các b.é g.ái chống lại bệnh ung thư cổ tử cung sau này – đã bị ảnh hưởng nhiều bởi việc đóng cửa trường học. Kết quả là, ở các quốc gia đã đưa vào sử dụng vắc-xin HPV cho đến nay, có thêm khoảng 1,6 triệu t.rẻ e.m gái bỏ học vào năm 2020. Trên toàn cầu, chỉ có 13% t.rẻ e.m gái được tiêm vắc-xin HPV, giảm so với mức 15% vào năm 2019.
Cần phục hồi khẩn cấp và đầu tư vào tiêm chủng thông thường
UNICEF, WHO và các đối tác như Gavi, Liên minh vắc xin đang hỗ trợ các nỗ lực tăng cường hệ thống tiêm chủng bằng cách:
Khôi phục các dịch vụ và chiến dịch tiêm chủng để các quốc gia có thể cung cấp các chương trình tiêm chủng thường quy một cách an toàn trong đại dịch COVID-19.
Giúp nhân viên y tế và lãnh đạo cộng đồng giao tiếp tích cực với người chăm sóc để giải thích tầm quan trọng của việc tiêm chủng.
Chỉnh sửa những lỗ hổng trong phạm vi tiêm chủng, bao gồm xác định cộng đồng và những người đã bị bỏ sót trong đại dịch.
Đảm bảo rằng việc cung cấp vắc-xin COVID-19 được lập kế hoạch và tài trợ độc lập và nó diễn ra song song, không phải trả phí cho các dịch vụ tiêm chủng cho t.rẻ e.m.
Thực hiện các kế hoạch quốc gia để ngăn ngừa và ứng phó với sự bùng phát của các bệnh có thể phòng ngừa được bằng vắc-xin, và tăng cường hệ thống tiêm chủng như một phần của nỗ lực phục hồi COVID-19.
Các cơ quan đang làm việc với các quốc gia và đối tác để thực hiện các mục tiêu đầy tham vọng của Chương trình Tiêm chủng toàn cầu 2030, nhằm đạt được 90% tỷ lệ bao phủ đối với các loại vắc xin thiết yếu cho t.rẻ e.m; giảm một nửa số t.rẻ e.m chưa được tiêm chủng hoàn toàn, hoặc không liều, đồng thời tăng khả năng hấp thụ các loại vắc xin cứu sinh mới hơn như vi rút Rota hoặc phế cầu ở các nước có thu nhập thấp và trung bình.
Trên toàn cầu, tỷ lệ tiêm chủng ba liều vắc xin bạch hầu-uốn ván và ho gà (DTP-3) giảm từ khoảng 86% vào năm 2019, xuống còn 83% vào năm 2020, có nghĩa là 22,7 triệu t.rẻ e.m bỏ lỡ và đối với liều đầu tiên sởi, từ 86% xuống 84%, nghĩa là 22,3 triệu t.rẻ e.m đã bỏ lỡ. Tỷ lệ tiêm vắc xin sởi mũi 2 đạt 71% (năm 2019 là 70%). Để kiểm soát bệnh sởi, cần phải tiêm đủ 95% hai liều vắc xin; các quốc gia không thể đạt được mức đó phải dựa vào các chiến dịch tiêm chủng định kỳ trên toàn quốc để lấp đầy khoảng trống.
Ngoài việc gián đoạn tiêm chủng thông thường, hiện có 57 chiến dịch tiêm chủng hàng loạt bị hoãn ở 66 quốc gia, đối với bệnh sởi, bại liệt, sốt vàng da và các bệnh khác, ảnh hưởng đến hàng triệu người khác.
Cân nhắc tiêm liều thứ ba vắc xin phòng COVID-19?
Công ty phát triển vắc xin Pfizer thông báo, đã đến lúc phải cân nhắc việc tiêm liều thứ ba vắc xin phòng COVID-19 cho mọi người, có thể sau liều thứ hai 6 tháng.
Điều này sẽ giúp duy trì “mức độ bảo vệ cao nhất” cho những người đã được tiêm chủng.
Các công ty dược của Mỹ đã đưa ra thông báo này đồng thời Người phát ngôn của Pfizer nói với hãng tin Mỹ CNN rằng công ty có kế hoạch nộp đơn xin cấp phép sử dụng khẩn cấp liều tăng cường với Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) vào tháng 8 tới.
Chỉ vài giờ sau khi thông báo của Pfizer / BioNTech được đưa ra, FDA và Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Mỹ (CDC) trong một tuyên bố chung chưa từng có t.iền lệ nhấn mạnh, những người đã được tiêm chủng đầy đủ “không cần tiêm nhắc lại vào thời điểm này” và những người chưa được tiêm phòng nên “tiêm phòng càng sớm càng tốt để bảo vệ bản thân và cộng đồng”.
Tiêm phòng càng sớm càng tốt là biện pháp để bảo vệ bản thân và cộng đồng.
Tuyên bố cũng cho biết: “Chúng tôi đã chuẩn bị cho các liều tăng cường nếu khoa học chứng minh rằng chúng là cần thiết.”
Nhưng tới nay các bằng chứng khoa học chưa rõ ràng, và vẫn còn nhiều điều cần phải tìm hiểu đối với liều tăng cường của vắc xin ngừa COVID-19.
“Chúng tôi tôn trọng những gì công ty dược phẩm đang làm, nhưng người dân Mỹ nên nghe theo lời khuyên từ CDC và FDA”, Giám đốc Viện Dị ứng và Bệnh truyền nhiễm Quốc gia, Tiến sĩ Anthony Fauci nói với CNN. “Thông điệp rất rõ ràng: CDC và FDA nói rằng nếu bạn đã được tiêm chủng đầy đủ vào thời điểm này, bạn không cần tiêm nhắc lại.”
Vắc xin có hiệu quả chống lại các biến thể
Các nhà sản xuất vắc xin đang xem xét liệu điều gì là cần thiết trong khi các quan chức y tế công cộng hiện đang tập trung vào việc thúc đẩy tiêm chủng, Tiến sĩ Jerome Adams, cựu bác sĩ phẫu thuật Mỹ dưới thời chính quyền cựu Tổng thống Trump nói.
Vắc xin được chứng minh có hiệu quả kể cả với các biến thể mới
FDA và CDC muốn trấn an người dân Mỹ rằng biện pháp bảo vệ tốt nhất hiện nay vẫn là vắc xin, ngay cả khi chúng ta đối mặt với các biến thể mới.
Một số bằng chứng thực tế cho thấy, hiệu quả miễn dịch của vắc xin phòng COVID-19 của Pfizer bị suy giảm. Việc này xuất hiện ở Israel, sau 6 tháng tiêm chủng. Đặc biệt khi xuất hiện biến thể Delta dễ lây lan. Tuyên bố của Chính phủ Israel cho biết, tính đến ngày 6/6, hiệu quả của vắc xin Pfizer chỉ còn 64% với khả năng lây nhiễm, gồm cả các ca lây nhiễm không có triệu chứng và bệnh nhẹ, và 93% trong việc ngăn ngừa bệnh nặng và nhập viện.
Theo ước tính của CDC, biến thể Delta hiện chiếm hơn một nửa tổng số ca nhiễm COVID-19 mới ở Mỹ. Với khả năng bảo vệ của vắc xin chống lại tình trạng nghiêm trọng của bệnh COVID-19 rất cao, nên các chuyên gia y tế khuyên, người đã tiêm chủng đầy đủ không nên lo lắng.
Tiến sĩ William Schaffner, giáo sư Đại học Vanderbilt và giám đốc y tế của Quỹ quốc gia bệnh truyền nhiễm cho biết: “Vắc xin giúp giảm số ca nhập viện cũng như cần chăm sóc đặc biệt và các trường hợp t.ử v.ong. Chúng có tác động nhất định trong việc giảm nguy cơ bị nhiễm bệnh. Chính vì thế, vắc xin vẫn tiếp tục làm rất tốt nhiệm vụ giảm thiếu số người nhập viện và bệnh nặng.”
Chưa có bằng chứng về việc cần có liều vắc xin thứ ba
Các chuyên gia cho biết cần có thêm dữ liệu để quyết định xem liệu mọi người có cần tiêm liều vắc xin tăng cường ngừa COVID-19 hay không.
Chưa có bằng chứng khẳng định cần tiêm thêm vắc xin liều 3
Các thành viên của Ủy ban cố vấn về thực hành tiêm chủng của CDC trong một cuộc họp vào tháng trước đã bàn thảo về các liều vắc xin tăng cường. Hầu hết các chuyên gia đều đồng ý rằng cần có thêm dữ liệu về lợi ích của mũi tiêm thêm đó. Tuy nhiên, số ca lây nhiễm gia tăng đột biến cũng có thể là dấu hiệu cho thấy khả năng miễn dịch đối với dịch bệnh đang suy yếu đi và đã đến lúc cần phải đ.ánh giá lại việc tiêm thêm liều vắc xin đó.
TS Sharon Frey, chuyên gia về vắc xin tại Trường Y Đại học St Louis, cho biết: “Tôi nghĩ rằng điều duy nhất chúng ta có thể làm vào lúc này là, nếu chúng ta bắt đầu chứng kiế sự gia tăng các ca lây nhiễm mới ở những người đã được tiêm chủng, đó có thể là manh mối của cho thấy chúng ta cần phải nhanh chóng hành động”.
Nói chung, “những gì chúng tôi đang tìm kiếm là cả một cái nhìn rất thận trọng về số lây nhiễm đột biến”, TS. Sarah Long, giáo sư nhi khoa tại Đại học Y khoa Đại học Drexel cho biết.
TS Long cho rằng, sẽ là một sai lầm nếu tiêm liều tăng cường mà không có thêm dữ liệu cũng như bằng chứng khoa học, thông tin đầy đủ về việc liệu tiêm vắc xin mũi 3 có hiệu quả hơn hay đảm bảo an toàn hay không.
