Với những người bị đau thần kinh tọa, bên cạnh việc thăm khám sớm để điều trị theo chỉ định của bác sĩ chuyên khoa thì việc tập luyện đúng cách và một chế độ ăn phù hợp cũng góp phần nâng cao thể trạng, giảm nguy cơ viêm…
Bài viết có sự thẩm định chuyên môn của BS. Nguyễn Xuân Anh, Phòng khám Chấn thương Chỉnh hình Mỹ quốc, TPHCM.
Đau thần kinh tọa do nhiều nguyên nhân khác nhau, điển hình là tình trạng: viêm, gai xương, chèn ép dây thần kinh… gây đau đớn, ảnh hưởng đến vận động, sinh hoạt hàng ngày.
BS. Nguyễn Xuân Anh, Phòng khám Chấn thương Chỉnh hình Mỹ quốc, TPHCM.
Bác sĩ phẫu thuật chỉnh hình chuyên về hông và đầu gối Thomas Hickernell, trợ lý giáo sư tại Trường Y Yale ở New Haven, Connecticut, cho biết: Nguyên nhân phổ biến nhất của đau thần kinh tọa là khi một đĩa đệm ở cột sống chèn ép hoặc kích thích dây thần kinh cột sống.
Đĩa giữa các xương ở cột sống cung cấp đệm. Khi lớp ngoài của một trong các đĩa đệm đó bị rách hoặc vỡ, một mảnh đĩa đệm có thể phình ra và đ.âm vào ống sống. Những đĩa đệm bị phồng lên (hoặc thoát vị) cũng như chứng viêm khớp và gai xương có thể gây ra tình trạng viêm lấp đầy không gian xung quanh dây thần kinh. Áp lực gây ra sự chèn ép và tạo ra cơn đau thần kinh tọa.
Các yếu tố nguy cơ gây đau thần kinh tọa bao gồm:
T.uổi tác: Những người ở độ t.uổi từ 20 đến 50 có nhiều khả năng bị thoát vị đĩa đệm nhất. Gai xương phát triển phổ biến hơn khi con người già đi.
Béo phì: Thừa cân làm tăng áp lực lên cột sống.
Nghề nghiệp: Những công việc như mang vác nặng hoặc lái xe cơ giới trong thời gian dài có thể là nguyên nhân dẫn đến thoát vị đĩa đệm.
Ngồi lâu: Những người ngồi nhiều hoặc ít vận động có nhiều khả năng bị thoát vị đĩa đệm hơn những người năng động.
Bệnh đái tháo đường: Tình trạng này ảnh hưởng đến cách cơ thể sử dụng lượng đường trong m.áu, làm tăng nguy cơ tổn thương thần kinh.
Đau thần kinh tọa gây đau đớn, ảnh hưởng đến vận động, sinh hoạt hàng ngày.
1. Tầm quan trọng của chế độ ăn với người đau thần kinh tọa
Theo các chuyên gia của Trung tâm Cột sống và Chỉnh hình (SOC), những gì bạn ăn có thể tạo ra sự khác biệt trong việc kiểm soát tình trạng vì dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong việc điều trị chứng đau thần kinh tọa.
Thay đổi chế độ ăn uống có tác động tích cực đến giảm đau thần kinh tọa. Viêm là phản ứng chữa lành tự nhiên của cơ thể nhưng nó có thể gây ra vấn đề khi trở thành mạn tính – nó bắt đầu phá hủy các tế bào khỏe mạnh, dẫn đến tình trạng viêm nhiễm. Cùng với các biện pháp can thiệp khác, chế độ ăn phù hợp có thể giúp chống viêm và giảm cơn đau thần kinh tọa.
Nghiên cứu đ.ánh giá lợi ích của chế độ ăn chống viêm đối với tình trạng viêm cho thấy rằng việc thay thế thực phẩm gây viêm bằng chế độ ăn nhiều thực phẩm chống viêm giúp giảm đáng kể cơn đau và cải thiện chất lượng cuộc sống.
Ngoài việc chủ động ngăn ngừa tình trạng viêm thì việc thực hiện một chế độ ăn còn rất cần thiết với người bị đau thần kinh tọa thừa cân, béo phì hoặc có bệnh lý như đái tháo đường.
Tuy nhiên, cần lưu ý trong một số trường hợp, chế độ ăn chống viêm không đủ để kiểm soát chứng đau thần kinh tọa. Ví dụ: nếu thoát vị đĩa đệm hoặc phồng lên chèn ép dây thần kinh tọa là nguyên nhân gây ra cơn đau thì việc thay đổi thói quen ăn uống, mặc dù có lợi cho sức khỏe tổng thể nhưng khó có thể giải quyết được vấn đề. Điều tốt nhất là khi có những dấu hiệu nghi ngờ bị đau thần kinh tọa nên đến gặp bác sĩ chuyên khoa Thần kinh, Cơ – xương – khớp hoặc chuyên khoa Cột sống để được chẩn đoán và có liệu trình điều trị thích hợp với từng cá nhân.
2. Các dưỡng chất cần thiết với người bị đau thần kinh tọa
Nên duy trì chế độ ăn giảm viêm.
Theo BS. Vijay Vad, chuyên gia y học thể thao tại Bệnh viện Phẫu thuật Đặc biệt ở New York, cơn đau dây thần kinh bao gồm đau thần kinh tọa có thể cản trở đáng kể khả năng tận hưởng cuộc sống, vì vậy nên tìm hiểu càng nhiều biện pháp tự nhiên để giảm đau càng tốt.
BS. Vijay Vad gợi ý một số phương pháp tích cực cho người bị đau thần kinh tọa giải phóng cơn đau bằng massage giúp thư giãn, giải phóng endorphin (hormone tự nhiên của cơ thể giúp giảm nhận thức về cơn đau), cải thiện lưu thông m.áu, làm dịu các cơ bị đau ở cột sống và thực hiện chế độ ăn giảm viêm…
Giảm viêm thông qua dinh dưỡng
Một chế độ ăn giàu ngũ cốc nguyên hạt, thực phẩm tự nhiên, trái cây, rau, quả hạch, cá béo như cá hồi, chất xơ hòa tan và không hòa tan có thể có hiệu quả trong việc giảm viêm. Curcumin (nghệ), gừng, trà xanh và trà đen cũng là những nguồn cung cấp chất chống viêm mạnh mẽ giúp tăng cường khả năng miễn dịch và cải thiện sức khỏe tổng thể.
Thực hiện theo phương pháp ăn kiêng này theo thời gian sẽ giúp xây dựng mức độ chất chống viêm trong cơ thể và có thể làm giảm sự xuất hiện của chứng đau thần kinh tọa về lâu dài.
Bổ sung vi chất dinh dưỡng
Một số vi chất dinh dưỡng giúp ngăn chặn các chất trung gian gây viêm và giảm quá trình viêm tổng thể. Khi chế độ ăn uống thông thường có thể không cung cấp đầy đủ thì nên bổ sung các vi chất theo chỉ định của bác sĩ chuyên khoa.
Theo các nghiên cứu hạn chế trên động vật một số vi chất như magie, vitamin B, dầu cá và một số chất bổ sung khác có thể giúp điều trị bệnh thần kinh:
Magie: Magie được biết đến với đặc tính thư giãn cơ bắp. Theo nghiên cứu được công bố trên trang web của Trung tâm Thông tin Công nghệ sinh học Quốc gia Hoa Kỳ, bổ sung magie (Mg) thúc đẩy tái tạo dây thần kinh tọa và điều chỉnh phản ứng viêm.
Bổ sung Mg đã được chứng minh là cải thiện đáng kể việc phục hồi chức năng trong các rối loạn thần kinh khác nhau. Chế độ ăn nhiều Mg làm tăng đáng kể nồng độ Mg trong huyết tương và mô thần kinh.
Ngoài ra, việc bổ sung Mg còn cải thiện chức năng hành vi thần kinh, điện sinh lý, tăng cường dấu hiệu tái tạo và giảm sự lắng đọng của các tế bào viêm cũng như biểu hiện của các cytokine gây viêm.
Magie có trong các loại thực phẩm như rau xanh, rau bina, bơ, sữa đậu nành, gạo lứt, cá hồi, các loại hạt như hạnh nhân, bí ngô, đậu đen…
Vitamin D: Vitamin D rất cần thiết cho sức khỏe của xương và giảm viêm. Vì vậy, hãy cố gắng bổ sung liều lượng từ các loại thực phẩm như cá béo, lòng đỏ trứng và các sản phẩm từ sữa tăng cường.
Vitamin E, kẽm và selen: Vitamin E, kẽm và selen hoạt động như chất chống oxy hóa trong cơ thể.
Vitamin B12, vitamin B6: Vitamin B rất hữu ích trong việc điều trị bệnh thần kinh, hỗ trợ chức năng hệ thần kinh khỏe mạnh. Bổ sung vitamin B có khả năng thúc đẩy quá trình phục hồi thần kinh. Điều này có thể là do vitamin B có thể tăng tốc độ tái tạo mô thần kinh và cải thiện chức năng thần kinh. Nhóm vitamin B giúp cải thiện, hỗ trợ sức khỏe thần kinh và giảm viêm, giảm đau thần kinh tọa.
Thực phẩm giàu vitamin B bao gồm rau xanh, trứng, thịt nạc, gia cầm, cá, hải sản, sản phẩm sữa ít béo, ngũ cốc…
Acid béo omega-3: Nghiên cứu cho biết dầu cá giàu acid béo omega-3 làm giảm chứng tăng thân nhiệt và chứng mất ngủ cơ học một cách hiệu quả, đồng thời cũng tăng cường quá trình phục hồi ở chuột mắc CCI của dây thần kinh tọa. Những phát hiện này có thể đóng góp vào các phương pháp trị liệu mới bao gồm acid béo omega-3 trong điều trị đau thần kinh.
Acid béo omega-3 có nhiều trong các loại cá béo như cá hồi, các loại hạt.
3. Một số thực phẩm nên ăn và nên tránh khi bị đau thần kinh tọa
Thực phẩm nên ăn
Những thực phẩm giàu chất chống oxy hóa và hợp chất chống viêm tốt cho người đau thần kinh tọa.
Theo các chuyên gia của Trung tâm Cột sống và Chỉnh hình (SOC), những thực phẩm mà người bị đau thần kinh tọa nên ăn bao gồm:
Trái cây và rau quả chứa chất chống oxy hóa và các hợp chất chống viêm giúp giảm viêm, giảm đau trong cơ thể như các loại quả mọng, rau lá xanh và các loại rau thuộc họ cải như bông cải xanh và súp lơ…
Ngũ cốc nguyên hạt cũng rất tốt để giảm viêm như: Gạo lứt, quinoa và bánh mì nguyên cám đều là những lựa chọn tuyệt vời.
Thực phẩm chế biến sẵn dễ làm cho tình trạng viêm nặng hơn.
Những thực phẩm nên tránh
Tránh hoặc hạn chế các thực phẩm gây viêm, chẳng hạn như đường, carbohydrate tinh chế, chất béo chuyển hóa và dầu hydro hóa.
Thực phẩm chế biến sẵn thường chứa nhiều đường, muối và chất béo không lành mạnh dễ làm cho tình trạng viêm nặng hơn và cơn đau khó chịu hơn. Chất béo chuyển hóa được tìm thấy trong nhiều thực phẩm chế biến sẵn cũng có thể làm tăng tình trạng viêm trong cơ thể, khiến tình trạng đau thần kinh tọa trở nên trầm trọng hơn.
Không hút thuốc vì hút t.huốc l.á có thể làm giảm việc sản xuất các phân tử chống viêm và gây viêm. Caffeine và rượu cũng có nguy cơ tăng tình trạng viêm, khiến cơn đau trở nên tồi tệ hơn.
Những lưu ý khi thực hiện chế độ ăn chống viêm
Nên chia nhỏ các bữa ăn trong ngày giúp điều chỉnh lượng đường trong m.áu và giảm viêm trong cơ thể.
Uống nhiều nước rất quan trọng cho sức khỏe tổng thể và cũng có thể giúp giảm viêm trong cơ thể. Hãy đặt mục tiêu uống ít nhất 8-10 ly nước mỗi ngày.
Bằng cách kết hợp các loại thực phẩm và chất dinh dưỡng phù hợp vào chế độ ăn uống của mình, bạn có thể giúp giảm viêm, giảm đau và hỗ trợ sức khỏe tổng thể. Tuy nhiên, ngoài việc duy trì dinh dưỡng phù hợp để việc kiểm soát cơn đau thần kinh tọa cần kiên trì tập thể dục, giãn cơ và vật lý trị liệu, đây là những nội dung của kế hoạch điều trị toàn diện.
Luôn hỏi ý kiến bác sĩ điều trị về các chất bổ sung và kế hoạch thay đổi chế độ ăn uống để đảm bảo không ảnh hưởng hoặc tương tác với bất kỳ loại thuốc hiện tại nào mà mình đang dùng.
Đau thần kinh toạ ở người trẻ do đâu và cách khắc phục
Nhiều người cho rằng đau thần kinh tọa hay gặp ở người lớn t.uổi, tuy nhiên trên thực tế đau thần kinh tọa đang có xu hướng phổ biến hơn ở người trẻ.
Nguyên nhân đau thần kinh tọa ở người trẻ t.uổi
Đau thần kinh tọa là tình trạng dây thần kinh bị chèn ép, gây đau vùng thắt lưng mạn tính, sau đó lan dần xuống chân theo đường đi dây thần kinh tọa. Bệnh có thể đi kèm các rối loạn cảm giác, tê bì hoặc teo cơ.
Đau thần kinh tọa thường gặp ở người trong độ t.uổi 30 – 50 t.uổi. Tuy nhiên, bệnh đang có xu hướng phổ biến dần ở nhóm người trẻ t.uổi.
Các nguyên nhân gây đau thần kinh tọa ở người trẻ có nhiều trong đó có tình trạng lao động nặng, bị chấn thương, ngồi – nằm không đúng tư thế,…
Theo ghi nhận, một số bệnh như thấp tim, thương hàn, thoát vị đĩa đệm cấp tính sau các động tác gắng sức không đúng tư thế của cột sống (cúi xuống nâng vật nặng sai tư thế hoặc cử động đột ngột phần thân) gây đau thắt lưng hông cấp tính.
Nguyên nhân gây đau thần kinh tọa ở người trẻ có nhiều, trong đó có tình trạng lao động nặng.
Ngoài ra, một số người trẻ có nghề nghiệp liên quan như: bốc vác, nghệ sĩ xiếc, vận động viên cử tạ,… thường xuyên phải lao động nặng, tác động nhiều lên vùng lưng – hông dễ dẫn đến đau thần kinh tọa.
Các chấn thương trực tiếp vào dây thần kinh tọa như: gãy xương chậu, gãy xương cột sống thắt lưng, phẫu thuật áp xe mông, tiêm trực tiếp vào dây thần kinh tọa hoặc tiêm thuốc dạng dầu ở mông lan tới dây thần kinh tọa… Hoặc do các khối u hay các bệnh liên quan đến khớp vùng thắt lưng, phụ nữ mang thai,… cũng có thể mắc đau thần kinh tọa.
Biểu hiện đau thần kinh tọa ở người trẻ
Cũng giống như đau thần kinh tọa ở người già, người trẻ khi mắc bệnh này sẽ có biểu hiện đau lưng giữa hoặc lệch 1 bên, đau nhiều hơn khi cúi người hoặc ho, hắt hơi;
Đau lan từ lưng xuống, lệch sang một bên mông, xuống đùi, khoeo chân, gót chân hoặc lan ngược lại từ gót chân lên lưng.
Người bệnh có thể bị teo cơ bên chân đau; Cột sống bị cứng, đau khi nghiêng người; Ngày càng khó trở mình, cúi người xuống.
Đau thần kinh tọa cần làm gì?
Tùy thuộc vào mức độ đau, lứa t.uổi, bệnh cảnh cụ thể mà các bác sĩ sẽ có chỉ định điều trị thích hợp. Một số lựa chọn điều trị gồm: Nghỉ ngơi tuyệt đối nếu bị đau dây thần kinh tọa nặng, nên nằm giường cứng (tránh nằm võng hoặc ngồi ghế xích đu), tránh vận động mạnh hoặc tác động mạnh lên vùng thắt lưng – hông như chạy nhảy, xoay người đột ngột, cúi gập người;
Khi có dấu hiệu bất thường cảnh báo đau dây thần kinh tọa, người bệnh nên đi thăm khám ngay để phát hiện bệnh và điều trị sớm.
Vật lý trị liệu có tác dụng giảm đau, tác động cơ học để điều trị bệnh bằng cách nắn cột sống, kéo giãn cột sống, bấm huyệt, châm cứu dùng tia hồng ngoại, thể dục trị liệu, đắp sáp nến,…
Một số trường hợp các bác sĩ sẽ chỉ định dùng thuốc thuốc giãn cơ, t.huốc a.n t.hần, vitamin nhóm B liều cao hoặc dùng kháng sinh trong trường hợp bị đau thần kinh tọa do n.hiễm t.rùng; Phẫu thuật trong một số trường hợp theo chỉ định của bác sĩ. Có thể phẫu thuật hở hoặc sử dụng tia laser.
Để phòng ngừa đau thần kinh tọa ở người trẻ cần chú ý tới tư thế làm việc không ngồi cong lưng liên tục trong thời gian dài; Khi cần đứng lên nên đứng một cách từ từ để cột sống không bị thay đổi tư thế đột ngột.
Cần thường xuyên vận động, tập luyện thể thao để giúp xương khớp được dẻo dai, chắc khỏe. Các khóa học yoga hoặc bơi lội rất tốt với những người có đặc thù công việc là ngồi nhiều hoặc lao động nặng;
Tập luyện cải thiện sức khỏe cột sống nếu làm việc ngồi nhiều trong văn phòng thỉnh thoảng đứng lên đi lại, chống 2 tay lên mép bàn, nâng người 2 – 3 phút để rèn luyện sức khỏe; Không mang, vác vật nặng quá sức.
Ngoài ra, cần duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, khoa học, không ăn thực phẩm chế biến sẵn (có nhiều dầu mỡ và chất bảo quản) mà nên ăn thực phẩm tươi sống, rau quả, các loại ngũ cốc. Đồng thời, nên uống nhiều nước lọc và nước trái cây mỗi ngày để thanh lọc cơ thể, tăng cường sức đề kháng.
Khi thấy cơ thể có các dấu hiệu bất thường cảnh báo đau dây thần kinh tọa, người bệnh nên đi thăm khám ngay để phát hiện bệnh và điều trị sớm, tránh được nguy cơ biến chứng sau này.
