Thận có nhiều vai trò quan trọng như lọc m.áu, loại bỏ các chất thải và chất lỏng dư thừa của cơ thể.
Thận khỏe mạnh là rất quan trọng để có một sức khỏe tốt. Những thực phẩm bạn ăn có thể ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe thận, đặc biệt nếu bạn mắc bệnh thận mạn tính.
Khi được chẩn đoán mắc bệnh thận mạn tính (CKD), có nghĩa là thận đã mất một số chức năng. Nếu thận không hoạt động bình thường, chất độc có thể tích tụ trong cơ thể và tác động tiêu cực đến hoạt động của hormone, đặc biệt là những chất điều chỉnh sức khỏe của xương, tình trạng vitamin D và sản xuất hồng cầu…, TS. Jeff Giullian, Giám đốc y tế của DaVita Kidney Care có trụ sở tại Denver (Hoa Kỳ) cho biết.
Bệnh thận mạn tính (CKD) ảnh hưởng đến rất nhiều người, thường không biểu hiện triệu chứng cho đến khi bệnh ở giai đoạn nặng, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tổng thể. Hai yếu tố nguy cơ phổ biến nhất đối với bệnh thận là tăng huyết áp và đái tháo đường, chiếm tới 75% trường hợp mắc bệnh thận mạn tính.
Theo Tổ chức Thận Quốc gia Hoa Kỳ, bệnh thận mạn có 5 giai đoạn, trong đó giai đoạn 1 là nhẹ nhất và giai đoạn 5 là nghiêm trọng nhất. Giai đoạn 5 là khi một cá nhân có thể cần ghép thận hoặc bắt đầu chạy thận nhân tạo. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ, bệnh thận mạn tính là nguyên nhân thứ mười gây t.ử v.ong cho người Mỹ.
1. Chế độ ăn kiêng có thể giúp điều trị bệnh thận như thế nào?
TS. Joseph Vassalotti, Tổ chức Thận Quốc gia Hoa Kỳ (Thành phố New York) cho biết: Theo một chế độ ăn uống lành mạnh thường có thể ngăn ngừa sự phát triển của bệnh thận mạn tính ở những người có nguy cơ (ví dụ, những người mắc bệnh đái tháo đường, tăng huyết áp hoặc bệnh tim mạch) và làm chậm quá trình mất chức năng thận ở những người đã mắc bệnh thận mạn tính.
Ăn uống lành mạnh thường có thể ngăn ngừa sự phát triển của bệnh thận mạn tính.
Các chế độ ăn kiêng như chế độ ăn Địa Trung Hải, chế độ ăn kiêng để ngăn chặn tăng huyết áp DASH hoặc chế độ ăn dựa trên thực vật có liên quan đến việc giảm nguy cơ phát triển bệnh thận mạn tính hoặc trì hoãn sự tiến triển của bệnh. Những chế độ ăn kiêng này giúp kiểm soát các yếu tố nguy cơ như tăng đường huyết, huyết áp, lipid m.áu như cholesterol… có thể dẫn đến căng thẳng thêm cho chức năng thận.
Thực phẩm có trong chế độ ăn kiêng này là:
– Protein động vật hoặc thực vật (bao gồm một phần nhỏ thịt gà, cá, trứng, đậu phụ và một số loại đậu, hoặc pho mát có hàm lượng phốt pho thấp…
– Carbohydrate phức tạp (như trái cây, rau và ngũ cốc) giàu chất xơ và chất chống oxy hóa.
– Chất béo lành mạnh (như dầu, hạt hoặc quả hạch)…
Tuy nhiên, ở một số người mắc bệnh thận mạn tính cũng có thể cần tránh chế độ ăn quá giàu protein, thực phẩm chế biến sẵn và hạn chế ăn natri, phốt pho hoặc kali, vì những chất dinh dưỡng này có thể gây thêm căng thẳng cho thận.
Có thể nói chế độ ăn uống là một phần thiết yếu để giữ cho thận khỏe mạnh, nhưng không có chế độ ăn kiêng nào phù hợp cho tất cả mọi người. Do đó, điều quan trọng người bệnh cần trao đổi với bác sĩ chuyên khoa thận (bác sĩ chuyên điều trị bệnh thận mạn), hoặc chuyên gia dinh dưỡng để được hướng dẫn các kế hoạch ăn kiêng cá nhân hóa, có thể được sử dụng để quản lý bệnh thận mạn và phù hợp với sở thích, ngân sách và nhu cầu văn hóa của người bệnh.
Theo TS. Giullian, có thể ngăn ngừa bệnh thận mạn thông qua việc phát hiện sớm, kiểm soát lượng đường trong m.áu và huyết áp, tập thể dục thường xuyên, ăn một chế độ ăn thân thiện với thận và duy trì lối sống lành mạnh.
2. Thực phẩm hàng đầu tốt cho sức khỏe thận
– Nho đỏ: Loại trái cây này giàu flavonoid và resveratrol (một hợp chất có nguồn gốc thực vật được tìm thấy chủ yếu trong các loại trái cây có màu đỏ), có thể giúp làm chậm quá trình lão hóa. Sự mất đi các nephron (đơn vị hoạt động của thận) xảy ra khi lão hóa, vì vậy những thực phẩm có thể làm chậm quá trình lão hóa sẽ có lợi cho thận.
Các loại quả mọng như quả việt quất, dâu tây, quả mâm xôi giúp bảo vệ thận khỏi stress oxy hóa và viêm nhiễm.
– Quả mọng: Các loại quả mọng như quả việt quất, dâu tây, quả mâm xôi và rất giàu chất chống oxy hóa có nguồn gốc thực vật, bao gồm cả anthocyanin. Những chất chống oxy hóa này giúp bảo vệ thận khỏi stress oxy hóa và viêm nhiễm.
– Cá hồi: Các loại cá có dầu, như cá hồi, chứa axit béo omega -3 có thể giúp giảm viêm. Giảm viêm trong bênh thận mạn tính rất quan trọng vì nó có thể ảnh hưởng trực tiếp đến chức năng của thận và thậm chí có thể làm trầm trọng thêm sự tiến triển của bệnh thận mạn tính.
Cá có dầu cũng là nguồn cung cấp vitamin D cho cơ thể. Những người bị bệnh thận mạn có nguy cơ thiếu vitamin D cao hơn, nên việc bổ sung những thực phẩm giàu chất dinh dưỡng này là rất quan trọng.
– Đậu hũ: Đậu phụ là một loại protein có nguồn gốc thực vật cung cấp tất cả các axit amin thiết yếu (rất quan trọng vì cơ thể không thể tự sản xuất các axit amin thiết yếu này), ít phốt pho và kali, đồng thời giàu omega-3 và khoáng chất như magiê. Do đây là nguồn cung cấp protein và chất xơ dồi dào nên sẽ là một lựa chọn bổ dưỡng cho những người đang cố gắng bảo vệ thận nhưng cũng muốn duy trì mức protein ở mức tốt.
– Rau lá xanh: Cải xoăn và bắp cải xanh là những loại rau lá xanh cung cấp vitamin, khoáng chất và chất chống oxy hóa tuyệt vời. Chúng cũng có hàm lượng kali tương đối thấp, khiến chúng phù hợp với những người mắc bệnh thận, những người cần quản lý lượng kali nạp vào cơ thể.
– Quả bơ: Sức khỏe tim mạch rất quan trọng đối với những người mắc bệnh thận mạn tính và quả bơ chứa nhiều chất béo có lợi cho tim. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ, sức khỏe của tim có liên quan trực tiếp đến sức khỏe của thận, vì khi thận không hoạt động bình thường, tim cần phải làm việc nhiều hơn để di chuyển m.áu đi khắp cơ thể. Sức khỏe tim kém cũng là một yếu tố nguy cơ đáng kể đối với bệnh thận mạn tính.
– Lòng trắng trứng: Theo TS. Giullian, lòng trắng trứng cung cấp protein hoàn chỉnh với ít phốt pho hơn các nguồn protein khác như thịt hoặc thậm chí là lòng đỏ trứng. Tỷ lệ phốt pho với protein trong toàn bộ quả trứng là 13,4mg phốt pho trên mỗi gam protein, nhưng lòng trắng trứng chỉ chứa 1,4mg phốt pho trên mỗi gam protein.
– Táo: Táo có nhiều chất xơ và hợp chất chống viêm, có thể ăn theo nhiều cách. Một chế độ ăn giàu chất chống oxy hóa rất hữu ích trong việc giảm quá trình viêm nhiễm mà những người mắc bệnh thận mạn tính phải trải qua. Nên ăn cả vỏ để có được nhiều chất chống oxy hóa nhất.
– Đậu lăng: Đậu lăng là một loại protein có nguồn gốc thực vật và là nguồn chất xơ tuyệt vời. Ăn nhiều protein từ thực ph ẩm thực vật, thay vì động vật có thể giúp giảm tình trạng nhiễm axit (tích tụ axit trong m.áu) ở bệnh thận và cuối cùng làm chậm sự tiến triển của bệnh.
Mặc dù chế độ ăn uống lành mạnh là một phần trong kế hoạch quản lý bệnh thận mạn, nhưng việc ngăn chặn sự tiến triển hoặc chỉ hỗ trợ điều trị ở tất cả các giai đoạn của bệnh thường là chưa đủ, đặc biệt nếu bạn bị bệnh thận mạn từ trung bình đến nặng.
Ở các giai đoạn sau của bệnh thận mạn (giai đoạn 5, còn gọi là bệnh thận giai đoạn cuối), ngoài chế độ ăn uống hoặc dinh dưỡng cần các phương pháp điều trị toàn diện hơn, như lọc m.áu hoặc ghép thận…
Không có cách chữa trị bệnh thận mạn tính, nhưng có những phương pháp điều trị và lựa chọn lối sống để hỗ trợ sức khỏe thận. Người bệnh cần đi khám thường xuyên đ.ánh giá chức năng thận, lượng đường trong m.áu và huyết áp, đồng thời xem xét các lựa chọn quản lý phù hợp, bao gồm cả chế độ ăn uống.
Tại sao luộc măng phải mở vung?
Các chuyên gia về sức khỏe khuyên bạn mở vung khi luộc măng; bạn có biết thao tác này có tác dụng gì và nếu không mở thì sao?
Để có món măng ngon lành trên đĩa, bạn phải trải qua nhiều bước sơ chế, ít nhất thì khâu luộc cũng phải được lặp lại vài lần đối với măng tươi. Ngoài ra, bạn không nên đậy kín vung khi luộc măng. Nguyên nhân tại sao luộc măng phải mở vung là điều không phải bà nội trợ nào cũng biết.
Tại sao luộc măng phải mở vung?
Để loại bỏ lượng độc tố có trong măng, sau khi mua măng về, bạn cần rửa sạch rồi đem luộc vài lần, mỗi lần để sôi trong khoảng 10 – 15 phút. Trong quá trình luộc, nên mở vung thay vì đậy kín.
Lý giải của bác sỹ Đinh Trần Ngọc Mai, Bệnh viện ĐH Y Dược TP.HCM trên báo Thanh Niên sẽ giúp bạn hiểu tại sao luộc măng phải mở vung: Măng tươi chứa nhiều cyanide, khi vào cơ thể sẽ chuyển hóa thành axit cyahydric – chất độc gây chóng mặt, buồn nôn, thậm chí gây suy hô hấp, cơ thể tím tái… Măng cũng có thể bị tẩm chất tẩy trắng hoặc lưu huỳnh để bảo quản được lâu và có màu sắc đẹp.
Tại sao luộc măng phải mở vung? Câu trả lời là để các độc tố theo hơi nước bay ra ngoài. (Ảnh: POPPY)
Việc mở vung khi luộc măng sẽ giúp bay bớt chất độc. Ngoài ra, để giảm chất độc trong măng, bạn cần ngâm và luộc kỹ.
Mẹo luộc măng tươi không bị đắng và độc
Những mẹo hay dưới đây sẽ giúp món măng của bạn ngon và an toàn hơn, chất độc được loại bỏ tối đa.
Luộc măng nhiều lần
Măng tươi sau khi mua về cần bóc bỏ vỏ, rửa sạch, cho vào nồi luộc đi luộc lại nhiều lần. Trong khi luộc, nhớ mở nắp để chất độc theo hơi nước thoát ra ngoài. Khi thấy măng mềm, bớt vị đắng thì dùng để chế biến món ăn.
Luộc măng với nước vo gạo
Măng tươi để nguyên cho vào nồi lớn, cho ớt tươi, nước vo gạo vào luộc đến khi mềm thì tắt bếp. Khi măng nguội hẳn, bạn vớt ra, lột vỏ và rửa sạch bằng nước lạnh.
Nếu thấy măng có mùi lạ, màu sắc bất thường thì không nên sử dụng.
Luộc măng cùng rau ngót
Đây là cách loại bỏ độc tố của măng mà không phải ai cũng biết. Khi mua măng về, bạn bóc vỏ, rửa sạch rồi cho vào nồi luộc cùng với một nắm rau ngót. Khi thấy măng chín mềm thì vớt ra rửa sạch với nước lạnh, đem chế biến thành món ăn.
Cho thêm ớt
Măng tươi nên để cả vỏ rồi xếp vào nồi. Cho thêm vài trái ớt đã bỏ hạt, đổ nước gạo vào gần ngập măng. Đun lửa vừa, khi măng mềm thì tắt lửa. Chờ măng nguội, bạn vớt ra lột vỏ rồi xả lại vài lần bằng nước sạch.
Các chuyên gia khuyến cáo, măng tươi có độc tố nên tuyệt đối không được ăn sống.
Những ai không nên ăn nhiều măng?
Măng ít nhiều cũng chứa độc tố nên những người sau đây nên hạn chế hoặc không ăn.
Bà bầu
Măng chứa độc tố glucozit, thành phần này sẽ làm sản sinh ra acid xyanhydric. Sau khi đi vào dạ dày, glucozit sẽ bị phân huỷ dưới tác động của men tiêu hoá, chất chua và cuối cùng acid xyanhyfric sẽ bị đẩy ra ngoài dưới dạng dịch nôn (dấu hiệu cơ thể không chịu nổi chất độc).
Đã có nhiều trường hợp bà bầu bị ngộ độc măng, ảnh hưởng trực tiếp đến thai nhi.
Người có bệnh đường tiêu hóa
Người có bệnh đường tiêu hóa ăn măng sẽ khó chịu, có thể tổn hại dạ dày và thực quản. Những người đau dạ dày, trào ngược dạ dày thực quản không nên sử dụng loại thực phẩm này.
Người bị bệnh thận
Măng tây và măng tre có hàm lượng canxi rất dồi dào nên những người bị bệnh thận mãn tính hoặc suy thận không nên ăn nhiều.
Người bị bệnh gút
Măng tre, măng trúc, măng tây có những chất làm gia tăng tốc độ tổng hợp acid uric trong cơ thể, khiến cho tình hình bệnh gút sẽ trở nên tệ hơn rất nhiều, các khớp chân, tay sưng tấy lên.
Trẻ t.uổi dậy thì
Măng tre chứa nhiều cellulose và axit oxalic, những chất khó tiêu hóa. Khi kết hợp với canxi, sắt và kẽm, chúng sẽ tạo thành chất phức hợp khiến cơ thể khó hấp thụ dinh dưỡng. Việ ăn quá nhiều măng dẫn đến tình trạng thiếu canxi và kẽm, gây còi xương, chậm phát triển.
Người dùng aspirin
Người dùng thuốc aspirin nếu ăn măng sẽ bị kích ứng đường tiêu hóa, tổn thương niêm mạc dạ dày.
