Thống kê của Bộ Y tế cho thấy, cả nước ghi nhận 29 ca t.ử v.ong do bệnh dại tại 17 tỉnh, thành phố (tăng gấp 2 lần so với cùng kỳ năm 2023).
Số ca t.ử v.ong tăng cao
Theo báo cáo của Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế), từ năm 2022 đến nay, bệnh dại có xu hướng gia tăng. Năm 2023, cả nước có 82 người c.hết vì căn bệnh này, gần 675.000 người phải điều trị dự phòng bệnh.
Thống kê của Bộ Y tế cho thấy, cả nước ghi nhận 29 ca t.ử v.ong do bệnh dại tại 17 tỉnh, TP (tăng gấp 2 lần so với cùng kỳ năm 2023).
Trong đó, 80% trường hợp do chó cắn, 18% do mèo, còn lại do các động vật khác như khỉ, chuột, dơi. Năm 2024, số người t.ử v.ong do bệnh dại gia tăng. Tính đến hiện tại, cả nước ghi nhận 29 ca t.ử v.ong do bệnh dại tại 17 tỉnh, thành phố (tăng gấp 2 lần so với cùng kỳ năm 2023).
TS. Hoàng Minh Đức, Cục trưởng Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế, năm 2023 ghi nhận 30/63 tỉnh, thành phố có ca bệnh dại, cao nhất vào tháng 3,4,8. Khu vực miền Bắc có ca bệnh dại cao nhất, sau đó đến miền Nam và Tây Nguyên, rồi mới tới miền Trung. Tỷ lệ t.rẻ e.m dưới 15 t.uổi mắc bệnh dại lên tới 34%.
Sang năm 2024, bệnh dại tăng vọt ở 17/63 tỉnh. Nguyên nhân gây t.ử v.ong cao là do 100% số ca t.ử v.ong dại không đi tiêm vaccine phòng dại, tiêm muộn hoặc tiêm không đúng chỉ định.
Tại Hà Nội, từ năm 2006 đến nay, ghi nhận 63 trường hợp t.ử v.ong. Tuy các năm 2019-2023 không ghi nhận người mắc nhưng đã ghi nhận các ổ dịch trên chó (năm 2023 có 2 ổ dịch tại Mê Linh). Từ ngày 5/1/2024 đến nay, bệnh dại đã xảy ra tại 2 hộ của huyện Sóc Sơn, đã tiêu hủy 9 con chó.
Về nguồn truyền bệnh dại theo các chuyên gia y tế là động vật có vú hoang dã và động vật sống gần người, nhiều nhất là chó, sau đó là mèo.
Thống kê cho thấy chó là ổ chứa virus dại chủ yếu chiếm 96 – 97%, sau đó là mèo chiếm 3 – 4%, hiện chưa phát hiện ở động vật khác (thỏ, chuột, sóc…).
Ở chó và mèo, thời gian ủ bệnh thường từ 3 – 7 ngày trước khi có dấu hiệu lâm sàng và trong suốt thời kỳ súc vật bị bệnh. Trong khi đó, nếu đã lên cơn dại, kể cả động vật và người đều có tỷ lệ t.ử v.ong gần như 100%.
Thông thường thời gian ủ bệnh dại ở người từ 2 – 8 tuần, có thể ngắn khoảng 10 ngày hoặc dài trên 1 năm hoặc 2 năm, trung bình là khoảng từ 1 – 3 tháng.
Thời gian ủ bệnh phụ thuộc vào số lượng virus xâm nhập vào cơ thể, sự nặng nhẹ của vết thương, khoảng cách xa gần từ vết thương đến não bộ và sức đề kháng của cơ thể.
Đáng lo ngại, trong số những ca mắc bệnh dại đầu năm 2024 xuất hiện các trường hợp có thời gian ủ bệnh ngắn từ 10 – 15 ngày, trong đó nhiều trường hợp là t.rẻ e.m dưới 5 t.uổi, bị chó, mèo cắn ở vùng đầu, mặt, gây thương tích nặng ở khu vực gần thần kinh trung ương.
Lý giải về nguy cơ bệnh dại tăng cao những ngày qua, TS. Hoàng Minh Đức cho biết, nguyên nhân chủ yếu gây t.ử v.ong do dại trên người là người bị động vật nghi dại cắn không tiêm phòng kịp thời, nhận thức của người dân về sự nguy hiểm của bệnh dại cũng như các biện pháp phòng bệnh còn hạn chế.
Một trong những giải pháp then chốt để ngăn ngừa bệnh dại lây sang người là tiêm vắc-xin phòng dại cho chó, mèo và quản lý chó mèo.
Tuy nhiên, nước ta là một trong những nước có đàn chó, mèo nuôi tương đối lớn (khoảng 8 triệu con), các hộ gia đình thường nuôi thả tự do, đặc biệt ở các khu vực nông thôn, miền núi. Điều này khiến cho việc quản lý đàn chó, mèo cũng như tiêm vắc-xin cho động vật gặp nhiều khó khăn.
Thực tế, công tác quản lý đàn chó, mèo ở một số địa phương còn lỏng lẻo. Tỷ lệ tiêm vắc-xin phòng dại trên động vật còn thấp. Trong khi đó, việc ngăn chặn chó mèo tấn công lại không dễ dàng bởi người dân chưa có ý thức tự giác phải đeo rọ mõm cho chó, mèo ra đường hoặc nơi công cộng.
Chủ động phòng bệnh bằnh vắc-xin
Bộ Y tế nhận định, trong thời gian tới, nguy cơ lây nhiễm bệnh dại từ động vật sang người vẫn tiếp tục do tỷ lệ tiêm vắc-xin phòng dại trên tổng đàn chó, mèo còn thấp, công tác quản lý đàn chó, mèo còn hạn chế.
Bệnh dại hiện chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, tuy nhiên hoàn toàn có thể phòng tránh được. Để chủ động phòng chống bệnh dại, người dân cần thực hiện tốt các biện pháp sau: Người dân nuôi chó, mèo cần tiêm vắc-xin phòng dại đầy đủ và tiêm nhắc lại hàng năm theo khuyến cáo của ngành thú y; nuôi chó phải xích, nhốt, khi ra đường phải mang rọ mõm.
Không đùa nghịch, chọc phá chó, mèo. Khi bị chó, mèo cắn cần rửa vết thương dưới vòi nước chảy ngay lập tức với xà phòng liên tục 15 phút; nếu không có xà phòng có thể xối rửa vết thương bằng nước thông thường. Sau đó, vết thương cần được rửa sạch với cồn 70% hoặc cồn iod; hạn chế làm dập vết thương và không băng kín vết thương.
Kịp thời đến cơ sở y tế để khám, tư vấn và tiêm vắc-xin phòng dại, huyết thanh kháng dại; tuyệt đối không tự chữa trị hoặc nhờ thầy lang chữa trị.
Truyền thông, hướng dẫn cho t.rẻ e.m cách phòng tránh chó, mèo cắn và thông báo ngay cho cha, mẹ hoặc người thân sau khi bị chó, mèo
Bộ Y tế khuyến cáo người dân đừng ngần ngại, hay do dự tiêm vắc-xin phòng dại khi bị chó hoặc động vật cắn. Hãy đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được tư vấn, xử trí kịp thời.
Bác sĩ Nguyễn Tuấn Hải, hệ thống tiêm chủng Safpo/Potec cho hay, người dân nếu có điều kiện có thể tiến hành tiêm vắc-xin dự phòng trước phơi nhiễm dại.
Theo đó, nếu tiêm dự phòng, chỉ cần tiêm 3 mũi, hoàn toàn linh động về mặt thời gian. Khi chẳng may bị chó, mèo cắn, lịch tiêm sẽ đơn giản hơn, chỉ cần tiêm 2 mũi vắc-xin mà không cần phải tiêm huyết thanh kháng dại kể cả khi vết thương nặng, vị trí cắn gần với thần kinh trung ương hoặc nơi tập trung nhiều dây thần kinh.
Trong khi đó, nếu không tiêm phòng dại trước khi bị chó, mèo cắn thì cần phải tiêm 5 mũi với thời gian khắt khe trong một tháng, đặc biệt là trường hợp bị vết thương nặng, vị trí trọng yếu thì cần phải tiêm huyết thanh, ảnh hưởng nhiều đến tâm lý và lịch sinh hoạt cũng như là phải chịu đựng đau đớn hơn và nhiều tác dụng phụ hơn.
Đặc biệt, ở vùng sâu vùng xa, không phải lúc nào huyết thanh kháng dại và vắc-xin cũng luôn sẵn sàng, có những thời điểm khan hiếm khiến do người dân bị động vật cắn rất hoang mang, lo sợ.
Đối với t.rẻ e.m, việc tiêm ngừa dại trước phơi nhiễm có ý nghĩa đặc biệt quan trọng vì t.rẻ e.m thường không để ý đến những vết thương do động vật gây ra trong quá trình đùa với thú cưng bị xây sát và có thể trẻ quên mất việc cần thông báo cho bố mẹ biết (trừ trường hợp nặng).
Hơn nữa, t.rẻ e.m có cơ thể thấp nên khi bị chó cắn thường sẽ bị ở đầu, mặt, cổ nhiều hơn là người lớn, đó cũng là nguyên nhân khiến virus dại di chuyển nhanh hơn lên hệ thần kinh trung ương và gây bệnh nhanh.
Ngoài ra, trước lo ngại vắc-xin phòng bệnh dại có tác dụng phụ, ảnh hưởng hệ thần kinh, gây mất trí nhớ, bác sĩ Hải cho biết vắc-xin thế hệ cũ tồn tại vấn đề này.
Tuy nhiên, hiện nay vắc-xin phòng dại đã được sản xuất bởi công nghệ hiện đại, không chứa các tế bào thần kinh nên không gây hại và không ảnh hưởng đến sức khỏe hay trí nhớ của người dùng.
Vắc-xin dại thế hệ mới dùng kỹ thuật ly tâm phân đoạn, đảm bảo tạp chất ở mức thấp và tuân thủ các tiêu chuẩn chất lượng của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) (thấp hơn 10 nanogram mỗi liều).
Một số loại vắc-xin không sử dụng chất bảo quản thimerosal (thủy ngân), do đó vắc-xin dại thế hệ mới cũng giảm tối đa các tác dụng phụ tại chỗ như sưng, đau, sốt… so với vắc-xin thế hệ cũ đã ngừng sử dụng.
Long An: Ca bệnh dại tăng cao, 6.500 chó mèo được tiêm vaccine miễn phí
Năm 2023, người dân cả nước đã chi hơn 600 tỷ đồng để tiêm phòng dại trên người. Chỉ trong 3 tháng đầu năm 2024, Long An đã ghi nhận 2 trường hợp t.ử v.ong và 1 trường hợp nghi ngờ mắc bệnh dại.
Sáng 20/4, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Long An, Ủy ban Nhân dân huyện Đức Huệ và Trường Đại học Nông Lâm TPHCM đã phối hợp tổ chức chương trình “Tiêm phòng dại vì cộng đồng” lần thứ tư năm 2024.
Bà Đinh Thị Phương Khanh – Phó Giám đốc Sở NNPTNT tỉnh Long An cho biết, 3 tháng đầu năm 2024 tình hình bệnh dại tại Long An rất phức tạp và căng thẳng. Theo đó, tỉnh đã phát hiện 6 trường hợp chó mèo mắc bệnh dại (tại 3 huyện Đức Hòa, Tân Hưng và Đức Huệ).
Đặc biệt, tỉnh đã ghi nhận 2 ca t.ử v.ong vì bệnh dại tại huyện Tân Hưng và 1 trường hợp nghi ngờ mắc bệnh dại hiện đang điều trị tại Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TPHCM ngày 1/3/2024. Bên cạnh đó, ngày 12/4, Long An tiếp tục ghi nhận thêm một ổ dịch dại trên động vật tại huyện Đức Huệ.
Người dân hào hứng đưa chó, mèo đi tiêm vaccine ngừa dại tại Trung tâm Dịch vụ Nông nghiệp huyện Đức Huệ. Ảnh: Phạm Thương
Tính từ đầu năm đến nay, toàn tỉnh đã tiêm phòng hơn 79.000 liều, đạt 75% tổng đàn. Tuy nhiên, bệnh dại trên người và động vật chưa có dấu hiệu giảm.
Theo ông Phan Quang Minh, Phó chi cục trưởng Cục Thú y cho hay, có rất nhiều nguyên nhân dẫn tới tình trạng bệnh dại chưa có dấu hiệu giảm. Theo đó, có thể kể tới một số nguyên nhân như ý thức chủ quan người dân khi cho rằng chó, mèo nhà thì không bệnh dại; người dân chủ quan đối với bệnh dại; tỷ lệ tiêm phòng nhiều năm mặc dù có tỷ lệ khá cao nhưng công tác thống kê đàn chưa đúng với thực tế; đàn tiêm bị sót; tiêm không kịp thời…
Trong 7 ngày huyện Đức Huệ sẽ tiêm 6.500 mũi vaccine phòng bệnh dại cho chó mèo trên địa bàn. Ảnh: Phạm Thương
Năm 2023, cả nước có gần 500.000 người phải tiêm vaccine phòng bệnh dại. Như vậy, mỗi năm người dân phải bỏ ra khoảng 600 tỷ đồng để tiêm phòng dại.
Để đẩy lùi bệnh dại, chương trình “Tiêm phòng dại vì cộng đồng” diễn ra từ ngày 20/4/2024 đến ngày 27/4/2024 dự kiến sẽ tiêm phòng miễn phí cho 6.500 con chó và mèo tại huyện Đức Huệ. Bên cạnh đó, để nâng cao ý thức người dân đối với bệnh dại sẽ tăng cường công tác truyền thông, cấp phát 4.000 tài liệu tuyên truyền bệnh dại cho hộ nuôi chó mèo; trồng cây dọc các tuyến đường, truyền thông cho các em học sinh tại các trường THCS trên địa bàn huyện…
