Mở cửa phòng Trung tâm Nội hô hấp, Bệnh viện Quân y 103, Ly Chương Bình, 10 t.uổi, chạy đến ôm chầm bác sĩ Nhung, nói cười khanh khách.
Chị Phạm Thị Kim Nhung, bác sĩ điều trị cho bé Bình ba năm trước, cười trêu: “Anh có nhận ra tôi không?”.
“Có ạ, bác Nhung!”, Bình nhanh nhảu đáp.
Dứt lời, cậu bé chạy sang bên cạnh chào điều dưỡng Trần Hoài Nam. Anh vừa trở về từ chuyến công tác ở đảo xa, không gặp Bình trong gần bốn năm nhưng cậu bé vẫn nhớ. Bình sà vào lòng chú điều dưỡng. Hai chú cháu cùng nhau đọc bảng chữ cái trên máy tính. Điều dưỡng Nam đọc đến đâu, Bình đọc theo đến đó, giọng nói to, dõng dạc.
Chiều 28/9, không khí căn phòng Trung tâm Nội hô hấp rộn ràng khi có hai mẹ con Bình đến chơi. Thấy con chạy nhảy cười nói, người mẹ Phàn Thị Tâm ngồi bên cạnh, mỉm cười hạnh phúc.
Bé Bình ở Hà Giang, từng mắc bệnh phổi mạn tính giai đoạn cuối, là bệnh nhi đầu tiên tại Việt Nam được ghép phổi, cũng là trường hợp đầu tiên ghép phổi từ người cho sống. Ca phẫu thuật diễn ra vào tháng 2/2017, do các bác sĩ Bệnh viện Quân y 103 và chuyên gia Nhật Bản phối hợp thực hiện. Đây là ca ghép phổi đầu tiên ở Việt Nam và là ca ghép từ người cho sống duy nhất đến nay.
Do phải điều trị bệnh suốt thời gian dài, Bình năm nay 10 t.uổi song mới học lớp 2. Em có khuôn mặt thông minh, sáng sủa. Sau ca phẫu thuật, Bình khỏe mạnh, có thể sinh hoạt như những đ.ứa t.rẻ bình thường khác.
Hai mẹ con được tạo điều kiện ở khu nhà tập thể của Học viện Quân y để tiện việc cấp thuốc và khám định kỳ. Mẹ của Bình được nhận vào làm công nhân tại Trung tâm sản xuất thuốc của bệnh viện, còn Bình theo học một trường tiểu học gần nơi ở.
Bác sĩ Nhung nhận xét: “Cậu bé người dân tộc thiểu số, rất hòa đồng và hoạt ngôn”. Bé nhớ tên từng bác sĩ trong Trung tâm Nội hô hấp.
Mỗi khi rảnh rỗi, hai mẹ con lại đến Trung tâm thăm các cô chú y bác sĩ. Mẹ bé chia sẻ: “Vượt qua giai đoạn khó khăn, có lẽ thay đổi lớn nhất trong cuộc sống hai mẹ con chính là tâm lý thoải mái, vui vẻ, không con nỗi lo về bệnh tật”.
Bé Bình và mẹ tại Bệnh viện Quân y 103, ngày 28/9. Ảnh: Thúy Quỳnh
Ca ghép phổi tháng 2/2017
Nhớ lại những năm trước, chị Tâm lại xúc động. Khi Bình một tháng t.uổi thường xuyên ho, thở khò khè, uống thuốc nam không cải thiện. Lên ba t.uổi, các triệu chứng nặng dần, đi khám bác sĩ phát hiện bé bị giãn phế quản bẩm sinh. Cuối năm 2016, Bình ở giai đoạn cuối của bệnh. Cơ thể bé gầy gò, xanh xao, môi tím tái, hầu như chỉ có thể ngồi trên giường.
“Đó là khoảng thời gian suy sụp nhất”, chị Tâm nhớ lại. “Nhìn con ngày một yếu đi mà mình cảm thấy bất lực, tuyệt vọng”.
Bác sĩ Nhung kể: “Khi ấy hai bên phổi của cháu bé đều rỗ như tổ ong, chức năng trao đổi khí rất kém. Nếu không được ghép phổi thì tiên lượng khả năng sống của cháu rất xấu”.
Các bác sĩ và gia đình quyết định ghép phổi cho bé. Đây là ca ghép phổi đầu tiên được Bệnh viện Quân y 103 thực hiện. Các bác sĩ lấy hai thùy phổi từ người cho sống, một từ bố ruột, một từ bác ruột, để ghép thay thế cả hai lá phổi của Bình. Kíp nhân viên y tế khoảng 100 người, cùng lúc tiến hành ba cuộc mổ: vừa lấy thùy phổi của bố, vừa lấy thùy phổi từ bác và một cuộc mổ ghép cho cháu bé.
Ca phẫu thuật kéo dài 10 giờ, thành công. Bố và bác đều có sức khỏe tốt sau mổ. Tuy nhiên, bé Bình sau khoảng hai giờ được chuyển tới phòng hồi sức hậu phẫu thì đột ngột rơi vào tình trạng giảm oxy m.áu, nguy cơ mất chức năng phổi ghép, dễ dẫn tới t.ử v.ong. May mắn, các bác sĩ cấp cứu suốt một giờ, cháu ổn định trở lại.
Bệnh nhi trong phòng điều trị sau ca ghép phổi. Ảnh: Bác sĩ cung cấp
Ngày thứ hai sau mổ, Bình tỉnh táo, có thể rút ống nội khí quản, đặt thở oxy lưu lượng cao. Ngày thứ 4, bé đặt được những bước chân đầu tiên xuống sàn, dù cơ thể còn khá yếu. Đến tuần thứ hai sau ghép, Bình được dừng hẳn máy thở oxy, các chức năng phổi và khả năng trao đổi oxy rất tốt. Cậu bé có thể tự vận động nhẹ nhàng như đi bộ và tập các động tác hô hấp liệu pháp. Sau này, khi vết mổ ổn định, cậu bé tập các bài tập vận động.
Bác sĩ Nhung cho biết, sau khi sức khỏe cháu bé ổn định, trong tháng đầu tiên sau ghép phổi, Bình được xét nghiệm hai ngày một lần để định lượng nồng độ thuốc ức chế miễn dịch. Về sau, tần suất xét nghiệm giãn dần, bé sử dụng đồng thời các loại thuốc dự phòng khác.
Bình được bác sĩ dinh dưỡng chăm lo chế độ ăn từ khi ghép phổi đến nay. Hiện tại, ba tháng một lần, bé tái khám để kiểm tra chức năng hô hấp. Bé cũng duy trì hai loại thuốc ức chế miễn dịch.
Gần bốn năm qua, Bình đôi khi bị cảm cúm, sụt sịt hay sốt. Bác sĩ Nhung cho biết đây chỉ là cảm cúm thông thường, bé chưa gặp tình trạng bất thường về sức khỏe liên quan đến phổi ghép. Các bác sĩ vẫn luôn theo dõi sát sức khỏe định kỳ cho bé.
Bác sĩ Nhung và bé Bình sau hai tuần khi ghép phổi, năm 2017. Ảnh: Bác sĩ cung cấp
Nhìn con trai cười nói vui vẻ, chị Tâm xúc động. Thấy mẹ khóc, bé Bình đang đọc bảng chữ cái trên máy tính chạy lại, đưa tay lau nước mắt cho mẹ, thủ thỉ: “Mẹ đừng khóc nữa. Con yêu mẹ nhất nhà”. Nói xong, cậu bé ôm chầm lấy mẹ.
“Tôi từng rất tuyệt vọng, sợ hãi, nhờ các bác sĩ đã đem đến cho gia đình hy vọng”, chị Tâm nói. “Hai mẹ con coi đây như ngôi nhà thứ hai của mình. Được bệnh viện tạo điều kiện về công việc cũng như việc học tập của cháu, chúng tôi như được sống một cuộc đời mới”.
Mong ước lớn nhất của chị Tâm hiện tại là sức khỏe con có thể ổn định hoàn toàn để hai mẹ con được trở về quê, đoàn tụ cùng đại gia đình. Cậu bé Bình ước mơ sau này được trở thành bác sĩ để chữa bệnh cho mọi người.
Đến nay, Việt Nam đã thực hiện thành công 5 ca ghép phổi, trong đó một ca ghép từ người hiến còn sống là bé Ly Chương Bình và bốn ca từ người c.hết não. Các bác sĩ cho rằng sau khi ghép phổi, bé có thể sống đến 60, 70, thậm chí 80 t.uổi.
Cuộc sống hiện tại của bệnh nhi Việt Nam đầu tiên được ghép phổi
Gần 4 năm kể từ khi ca ghép phổi được tiến hành, cháu Bình hiện đã khỏe mạnh, đi lại, sinh hoạt như những đ.ứa t.rẻ bình thường khác.
Bình tíu tít, cười nói rộn cả một góc phòng tại Trung tâm Nội hô hấp, Bệnh viện Quân y 103. Cậu bé 10 t.uổi dõng dạc chào từng bác sĩ, điều dưỡng có mặt tại Trung tâm, không nhầm tên một ai.
Điều dưỡng Trần Hoài Nam vừa trở về từ chuyến công tác nơi đảo xa, đã không gặp Bình trong gần 4 năm. Thế mà cậu bé vẫn chạy lại ôm chầm, líu ríu: “Con chào bác Nam”.
Mỗi khi rảnh rỗi, Bình đều cùng mẹ quay trở lại Trung tâm Nội hô hấp để gặp các cô chú y bác sĩ. Với cậu bé, nơi đây như mái nhà thứ 2 của mình. Từ một đ.ứa t.rẻ gầy gò, tím tái, không còn nhiều cơ hội sống, cậu bé đã hồi sinh diệu kỳ. Mẹ Bình bảo, cả gia đình chị như đang có một cuộc đời mới.
Bình rất thân với các cô chú bác sĩ tại Trung tâm Nội hô hấp
Cháu Ly Chương Bình (sinh năm 2010, quê huyện Quản Bạ, Hà Giang), từng mắc bệnh phổi mãn tính giai đoạn cuối, là bệnh nhi đầu tiên tại Việt Nam được ghép phổi, cũng là trường hợp đầu tiên nhận thùy phổi từ người cho sống.
Gần 4 năm kể từ tháng 2/2017, khi ca ghép phổi được tiến hành, cháu Bình hiện đã khỏe mạnh, đi lại, sinh hoạt như những đ.ứa t.rẻ bình thường khác.
Sau khi hồi phục, Bình và mẹ được các bác sĩ tạo điều kiện cho ở tại khu nhà tập thể của Học viện Quân y để tiện cho việc cấp thuốc và khám định kỳ. Mẹ của Bình được nhận vào làm công nhân tại Trung tâm sản xuất thuốc của Bệnh viện, trong khi đó cháu Bình cũng được gửi gắm theo học ở một trường tiểu học cách đó không xa.
Bác sĩ Phạm Thị Kim Nhung, Trung tâm Nội hô hấp, Bệnh viện Quân y 103 cho biết, hiện tại cứ 3 tháng 1 lần, Bình sẽ được tái khám để kiểm tra lại chức năng hô hấp, chiều cao, cân nặng; tiến hành các xét nghiệm công thức m.áu, sinh hóa m.áu, chụp X quang phổi và định lượng nồng độ thuốc ức chế miễn dịch để điều chỉnh nếu cần.
Ngoài ra, hàng ngày, cháu vẫn phải duy trì 2 loại thuốc ức chế miễn dịch. Thuốc thường cấp theo tháng và điều chỉnh liều tùy vào sự cải thiện của cháu.
Bác sĩ Nhung chụp hình cùng cháu Bình
Đến tận thời điểm hiện tại, chị Phàn Thị Tâm (dân tộc Dao, sinh năm 1993) vẫn không thể giấu được sự xúc động khi nhắc lại quãng hành trình đã trải qua cùng con.
Chị Tâm chia sẻ, ngay từ thời điểm Bình được 1 tháng, cháu đã thường xuyên có biểu hiện ho, thở khò khè. Theo kinh nghiệm truyền miệng, gia đình đi hái thuốc Nam cho con uống, nhưng không thấy cải thiện.
Đến khi Bình được 3 t.uổi, các triệu chứng nặng dần, chị Tâm đưa con đi khám mới biết cháu bị giãn phế quản bẩm sinh. Từ thời điểm ấy, người mẹ trẻ ôm con chạy chữa khắp các bệnh viện.
4 năm liên tiếp sau đó, cuộc sống của cháu Bình gắn với phòng bệnh. Người chồng ở quê ở nhà làm nương rẫy lo kinh tế, chỉ có chị Tâm ở viện chăm con. Theo thời gian, bệnh tình của cháu ngày một nặng.
Cuối năm 2016, Bình đã ở giai đoạn cuối của bệnh. Cháu gầy gò, xanh xao, môi tím tái, hầu như chỉ có thể ngồi trên giường vì đi lại vài bước lại thấy khó thở, rút lõm lồng ngực.
Chị Tâm không giấu được những giọt nước mắt khi nhắc lại những khó khăn đã trải qua
“Mẹ ơi đừng khóc”, Bình thủ thỉ.
Bác sĩ Phạm Thị Kim Nhung chia sẻ, thời điểm ấy, kết quả khám sàng lọc cho thấy 2 bên phổi của cháu bé đều rỗ như tổ ong, chức năng trao đổi khí rất kém. Nếu không được ghép phối, lẽ tất yếu, cháu không thể duy trì cuộc sống.
Ngày 21/2/2017, ca ghép phổi lịch sử cho bệnh nhi đầu tiên tại Việt Nam được tiến hành. Ca ghép sẽ lấy 2 thùy phổi từ người cho sống, 1 từ bố ruột, 1 từ bác ruột để thay thế cho cả hai lá phổi của cháu bé.
Kíp nhân viên y tế khoảng 100 người được huy động, cùng lúc tiến hành 3 cuộc mổ. 3 kíp phối hợp linh hoạt theo một kịch bản chính xác được định sẵn, có Ban chỉ đạo gồm GS.TS Đỗ Quyết, Giám đốc Học viện Quân y và GS.TS Trần Viết Tiến, Giám đốc Bệnh viện Quân y 103 trực tiếp điều hành.
Sau 10 giờ căng thẳng, đúng 19h, ca phẫu thuật thành công, các bệnh nhân được đưa về phòng hồi sức sau mổ tiếp tục theo dõi.
Bác sĩ Phạm Thị Kim Nhung cho biết, để đề phòng các tình xuống xấu, 1 kíp trực “hùng hậu” gồm cả chuyên gia Nhật Bản, Ban chỉ đạo, bác sĩ gây mê hồi sức, phẫu thuật viên, bác sĩ hô hấp thay phiên nhau 24/24 để theo dõi từng diễn biến của bệnh nhân.
Người bố và người bác của cháu bé đều có sức khỏe tốt sau mổ. Tuy nhiên, với Bình, khoảng 2 giờ sau khi được chuyển tới phòng hồi sức, cháu đột ngột rơi vào tình trạng giảm oxy m.áu. Đây là tình huống đặc biệt nghiêm trọng, có thể làm mất chức năng phổi ghép khiến bệnh nhân t.ử v.ong.
“Kíp trực đã phát hiện kịp thời và ngay lập tức xử lý. Sau khoảng 1 giờ cấp cứu, cháu đã ổn định trở lại”, bác sĩ Nhung chia sẻ.
Ngày thứ hai sau ca ghép phổi, bệnh nhi đã rút được ống nội khí quản
Ngày thứ 2 sau mổ, Bình đã tỉnh táo trở lại, có thể rút ống nội khí quản, đặt thở oxy lưu lượng cao. Ngày thứ 4 sau mổ, cháu đặt được những bước chân đầu tiên xuống sàn, dù cơ thể còn khá yếu, cần các bác sĩ dìu.
Đến tuần thứ 2, Bình được dừng hẳn thở oxy, chức năng phổi, khả năng trao đổi oxy rất tốt. Cậu bé có thể tự vận động nhẹ nhàng như đi bộ và tập các động tác hô hấp liệu pháp. Giai đoạn sau này, khi vết mổ ổn định, cậu bé rất hào hứng với các bài tập vận động.
“Thậm chí, cháu còn chống đẩy thắng cả các bác bệnh nhân lớn tuổi”, bác sĩ Nhung cười nhớ lại.
Cháu Bình sau ca ghép 2 tuần, rất nhí nhảnh, đáng yêu
Cậu con trai bé bỏng mạnh khỏe trở lại là niềm hạnh phúc khôn cùng với người mẹ trẻ. Chị Tâm chia sẻ, từ ngày con mắc bệnh, chị chưa có nổi một ngày không lo nghĩ, buồn tủi.
“Tôi đã từng rất tuyệt vọng, sợ hãi, nhưng các bác sĩ đã đem đến cho gia đình tôi hy vọng. Chúng tôi giờ đây như được sống một cuộc đời mới”, chị Tâm xúc động, nói.
Từ ngày Bình khỏe lại, căn phòng nhỏ của hai mẹ con luôn đầy ắp tiếng cười. Cậu bé lanh lợi, đáng yêu, thỉnh thoảng lại chạy đến ôm mẹ, thủ thỉ: “Con yêu mẹ nhất nhà”. Chỉ cần được nhìn thấy con, mọi mệt mỏi của chị Tâm dường như tan biến hết.
Mong ước lớn nhất của chị Tâm hiện tại là con dần dần cải thiện, ổn định hoàn toàn để hai mẹ con được trở về quê, đoàn tụ cùng đại gia đình.
Cuộc sống của chị Tâm giờ đây tràn ngập tiếng cười vì con đã khỏe mạnh trở lại
Do phải điều trị bệnh suốt một khoảng thời gian dài, Bình năm nay 10 t.uổi nhưng mới chỉ học lớp 2. Cậu bé thích nhất môn Toán và Tiếng Việt. Bình thủ thỉ, cháu ước mơ sau này được trở thành bác sĩ để chữa bệnh cho mọi người, như các cô chú bác sĩ cháu yêu.
