Cả nước ghi nhận 207 ca mắc sởi, tăng 2,7 lần so với cùng kỳ năm 2023. Nếu như 4 tháng đầu năm ngoái, Hà Nội không ghi nhận ca ho gà nào thì năm nay số mắc tăng 8 lần.
Theo Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (CDC) Hà Nội, từ đầu năm đến nay, Thủ đô ghi nhận 60 ca mắc ho gà tại 21 quận, huyện, trong khi cùng kỳ năm ngoái không ghi nhận ca bệnh. Số ca mắc tăng dần trong những tuần gần đây, cụ thể tuần từ ngày 19-26/4 ghi nhận 15 ca mắc, tăng 14 ca so với tuần trước đó. Đối tượng mắc chủ yếu là t.rẻ e.m dưới 2 tháng t.uổi (chiếm 60%); trẻ chưa được tiêm chủng hoặc chưa tiêm chủng đầy đủ (72%).
T.rẻ e.m cần được tiêm đủ mũi, đúng lịch với những bệnh đã có vaccine dự phòng.
Bên cạnh đó, bệnh sởi cũng bùng phát, đặc biệt ở thời điểm giao mùa. Theo Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế), đến nay cả nước ghi nhận 203 trường hợp mắc sốt phát ban nghi sởi, tăng 2,7 lần so với cùng kỳ năm 2023. Hà Nội cũng ghi nhận ca mắc sởi đầu tiên trong năm 2024 khi cùng kỳ năm 2023 không ghi nhận. Theo CDC Hà Nội, ca mắc sởi là b.é g.ái 10 t.uổi, trú tại xã Tiên Phương, huyện Chương Mỹ, đã được tiêm 3 mũi vaccine phòng sởi. Các chuyên gia cảnh báo, năm 2024 là năm dịch sởi có nguy cơ bùng phát theo chu kỳ 4-5 năm/lần, cần tiêm bù, tiêm vét cho số trẻ chưa được tiêm vaccine. Hai chu kỳ gần nhất là 2019 và 2014, cả nước đều ghi nhận số ca mắc sởi tăng cao, riêng năm 2014 có hơn 110 trẻ t.ử v.ong.
PGS.TS Trần Đắc Phu, nguyên Cục trưởng Cục Y tế dự phòng cho biết, nguy cơ dịch sởi bùng phát tại nước ta là rất cao bởi 3 lý do: Trong thời gian dịch COVID-19, nhiều trẻ không được tiêm vaccine sởi; năm trước, có những lúc thiếu vaccine sởi cục bộ; dù tỷ lệ tiêm vaccine sởi cao (90-95%) thì vẫn còn 5-10% trẻ không được tiêm vaccine. Tích lũy 5 năm sẽ có 50% trẻ sinh ra trong 1 năm mắc sởi và như vậy con số mắc tuyệt đối rất cao.
Ông Phu cho rằng, số trẻ không được bảo vệ bởi vaccine tăng dần qua các năm và thành một số lượng lớn, nên khi dịch xảy ra nguy cơ bùng phát là rất cao. Đây cũng là lý do vì sao giới chuyên môn thường nói tới chu kỳ dịch 4-5 năm/lần. Để phòng dịch, bên cạnh nhóm tiêm đúng lịch (mũi 1 lúc 9 tháng t.uổi và mũi nhắc lại lúc 18 tháng t.uổi), ngành y tế cần có kế hoạch tổ chức tiêm vét, tiêm bù cho những trẻ chưa được tiêm, đặc biệt chú ý đến vùng lõm tiêm chủng. Tương tự, ho gà cũng vậy, cần tiêm vét, tiêm bù cho trẻ để trẻ có đủ miễn dịch.
Về vấn đề này, ông Hoàng Minh Đức, Cục trưởng Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế cũng cho rằng, tỷ lệ tiêm vaccine sởi trong chương trình tiêm chủng mở rộng giảm trong giai đoạn dịch COVID-19, trong khi sởi là bệnh có tính lây truyền cao, chỉ có thể cắt đứt được sự lây truyền của bệnh trong cộng đồng khi đạt được tỷ lệ miễn dịch bảo vệ đặc hiệu rất cao – trên 95% trong cộng đồng.
Theo CDC Hà Nội, hiện nay TP bảo đảm có đủ vaccine ho gà để tiêm phòng cho trẻ. Người dân nên đưa trẻ đi tiêm chủng đúng lịch, đủ liều. Ho gà là bệnh không có miễn dịch trọn đời, nên cần duy trì tiêm mũi nhắc lại với các mốc thời gian được Bộ Y tế khuyến cáo. Để lấp đầy khoảng trống miễn dịch của trẻ, cần nhất vẫn phải đủ vaccine đối với các bệnh có vaccine dự phòng để triển khai tiêm chủng thuộc Chương trình tiêm chủng mở rộng; đồng thời tập trung đẩy mạnh điều tra tỷ lệ tiêm chủng qua phần mềm báo cáo tiêm chủng và điều tra dịch tễ nhằm tập trung tiêm bù, tiêm vét để trẻ được tiêm đủ mũi vaccine phòng bệnh.
Nguy cơ bùng phát một số dịch bệnh: Cần bịt ‘lỗ hổng’ miễn dịch
Do ảnh hưởng của dịch Covid-19 và tình trạng thiếu một số loại vắc xin trong Chương trình tiêm chủng mở rộng kéo dài, năm 2023, nhiều trẻ không được tiêm chủng đúng lịch, chưa tiêm đủ mũi vắc xin theo quy định.
Đây cũng là nguyên nhân khiến một số dịch bệnh như sởi, ho gà… có nguy cơ quay trở lại.
Bịt “lỗ hổng” miễn dịch, triển khai tiêm bù, tiêm vét cho trẻ là vấn đề được ngành Y tế hướng đến nhằm tránh bùng phát dịch bệnh.
Tiêm vắc xin phòng bệnh cho trẻ tại Bệnh viện Đa khoa Hà Đông.
Lo ngại sởi, ho gà bùng phát
Xuất phát từ những cơn ho tím tái, b.é g.ái 11 t.uổi (ở huyện Gia Lâm) đã phải điều trị bệnh ho gà tại Trung tâm Bệnh nhiệt đới (Bệnh viện Nhi trung ương). Gia đình bệnh nhi này không nhớ đã tiêm đủ mũi vắc xin phòng bệnh cho con hay chưa. Ở giường bên cạnh, một bệnh nhi chưa đủ 2 tháng t.uổi (ở quận Bắc Từ Liêm) bị ho gà bội nhiễm viêm phổi đang được mẹ chăm sóc. Mẹ bệnh nhi chia sẻ: “Thấy con ho kéo dài, đỏ mặt, có tiếng thở rít, tôi đưa con đi khám. Khi bác sĩ thông báo con bị ho gà, tôi rất bất ngờ, trong khi bé chưa đến t.uổi tiêm vắc xin phòng bệnh”.
Từ đầu năm 2024 đến nay, Bệnh viện Nhi trung ương tiếp nhận khoảng 40 bệnh nhi mắc ho gà, chủ yếu là trẻ dưới 3 tháng t.uổi, ở lứa t.uổi chưa tiêm phòng hoặc vừa tiêm mà chưa tạo được miễn dịch. Trong số này có 5% biến chứng nặng phải điều trị hồi sức tích cực. Còn lại, đa số bệnh nhi nhập viện với các triệu chứng cơn ho kéo dài, tím tái, thở rít, biến chứng điển hình là viêm phổi.
Theo thông tin từ Bộ Y tế, trong gần 3 tháng đầu năm 2024, hệ thống giám sát bệnh truyền nhiễm quốc gia ghi nhận rải rác gần 70 trường hợp mắc ho gà, chủ yếu tại một số tỉnh, thành phố khu vực miền Bắc. Riêng tại Hà Nội, theo báo cáo của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (CDC) Hà Nội, trong những tuần gần đây, trên địa bàn thành phố ghi nhận trung bình từ 2 đến 8 ca ho gà/tuần. Đáng chú ý, từ đầu năm 2024 đến nay, Hà Nội đã có 25 ca mắc ho gà, trong khi cả năm 2023 chỉ có 1 ca và năm 2022 không có ca bệnh. Phần lớn bệnh nhân là t.rẻ e.m dưới 3 tháng t.uổi, chưa được tiêm chủng hoặc chưa tiêm chủng đầy đủ (chiếm 72%).
Cùng với ho gà, sởi cũng đang có nguy cơ bùng phát thành dịch. Báo cáo của hệ thống bệnh truyền nhiễm cho thấy, từ đầu năm 2024 đến nay, ghi nhận rải rác 42 trường hợp mắc bệnh sởi và sốt phát ban nghi sởi tại 13 tỉnh, thành phố.
Lý giải về nguyên nhân gia tăng số ca mắc sởi và ho gà thời gian qua, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Đắc Phu, Cố vấn cao cấp Trung tâm Đáp ứng khẩn cấp sự kiện y tế công cộng Việt Nam cho rằng, do ảnh hưởng của dịch Covid-19 nên một số trẻ không được tiêm chủng đầy đủ. Bên cạnh đó, tình trạng thiếu vắc xin “5 trong 1” (ho gà – bạch hầu – uốn ván – bại liệt – Hib) và vắc xin sởi trong Chương trình tiêm chủng mở rộng trong năm 2023 khiến tỷ lệ tiêm vắc xin không đạt được như mong muốn. Điều này đã tạo ra “lỗ hổng” miễn dịch khiến bệnh lây lan.
Tránh bỏ sót đối tượng tiêm chủng
Dịch sởi mang tính chu kỳ, 4-5 năm sẽ bùng phát 1 lần. Nước ta đã ghi nhận 2 đợt dịch sởi trên quy mô lớn vào năm 2014 và 2019. Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Đắc Phu, năm nay rơi đúng vào chu kỳ 5 năm nên nguy cơ dịch bệnh xảy ra rất lớn nếu không có biện pháp phòng ngừa nghiêm ngặt. Còn với bệnh ho gà, có nhiều bệnh nhân mắc bệnh khi chưa đến t.uổi tiêm chủng. Bình thường t.rẻ e.m trước độ t.uổi tiêm chủng thường có miễn dịch phòng bệnh ho gà từ mẹ. Tuy nhiên, do miễn dịch cộng đồng giảm, người mẹ cũng không được tiêm đủ mũi nên làm giảm khả năng chống chọi bệnh ở trẻ.
Đồng quan điểm trên, Tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Văn Lâm, Giám đốc Trung tâm Bệnh nhiệt đới (Bệnh viện Nhi trung ương) cho rằng, với những trẻ nhỏ mắc ho gà điều trị tại đây, phần lớn người mẹ chưa có kháng thể để bảo vệ trẻ. Nếu được tiêm đầy đủ thì cả mẹ cũng có kháng thể, như thế sẽ bảo vệ được con khi chưa đến t.uổi tiêm phòng. Ngoài ra, tại bệnh viện cũng ghi nhận một vài ca bệnh lớn t.uổi tuy đã tiêm phòng đủ các mũi cơ bản nhưng vẫn bị ho gà do chưa được tiêm mũi nhắc lại. Sau 3 mũi tiêm cơ bản, trẻ cần được tiêm nhắc lại khi 16-18 tháng và từ 4 đến 5 t.uổi.
Bắt đầu từ tháng 1 năm nay, vắc xin trong Chương trình tiêm chủng mở rộng đã bắt đầu được cung ứng trở lại để tiêm chủng bù mũi cho trẻ chưa được tiêm trong năm 2023 và các trẻ đến lịch tiêm trong 6 tháng đầu năm 2024. Hiện các điểm tiêm chủng đang nỗ lực để tiêm vắc xin phòng bệnh cho trẻ. Bác sĩ Lưu Thị Dung, phụ trách Trạm Y tế xã Tam Hiệp (huyện Phúc Thọ, Hà Nội) cho biết, số trẻ sinh ra từ đầu năm 2024 đến nay trên địa bàn xã là 30 trẻ. Hiện, trạm y tế xã đã tiêm vắc xin phòng bệnh ho gà cho 20 trẻ. Còn lại 10 trẻ chuẩn bị đến độ t.uổi tiêm. Khi trẻ đủ 2 tháng t.uổi, người dân nên đưa trẻ đi tiêm vắc xin phòng bệnh ho gà.
Bên cạnh việc tăng cường giám sát, phát hiện sớm các ca mắc sởi, ho gà, thực hiện tốt công tác thu dung, điều trị bệnh nhân, Bộ Y tế đề nghị, các địa phương thúc đẩy tiêm chủng thường xuyên cho trẻ thuộc Chương trình tiêm chủng mở rộng, đặc biệt triển khai tiêm bù, tiêm vét cho trẻ chưa được tiêm, chưa tiêm đủ mũi, tránh bỏ lọt đối tượng. Đồng thời khuyến cáo thai phụ tiêm phòng vắc xin đầy đủ theo hướng dẫn để tạo “lá chắn” miễn dịch cho t.rẻ e.m và cộng đồng.
