Suy thận ở người trẻ t.uổi ngày càng tăng, nhiều ca lần đầu phát hiện bệnh cũng là lúc phải chạy thận cấp cứu.
Chị PTY (28 t.uổi, ngụ TP.HCM) nhập BV Nguyễn Tri Phương trong tình trạng phù toàn thân, khó thở, chức năng thận giảm thấp. Cùng với đó còn có biểu hiện các biến chứng của suy thận mạn như thiếu m.áu, rối loạn canxi – phosphor.
Suy thận vì… “nghiện” trà sữa, nước ngọt
Khai thác bệnh sử, bác sĩ ghi nhận chị Y không có t.iền căn bệnh lý. Tuy nhiên, chị cho biết thường xuyên uống trà sữa từ khi học cấp III, khoảng 2-3 ly mỗi ngày, có ngày không ăn cơm, chỉ uống trà sữa.
Cách lúc nhập viện một tháng, chị Y xuất hiện phù tăng dần, tiểu ít đi. Siêu âm bụng ghi nhận hai thận teo nhỏ, mất phân biệt tủy vỏ, BS chẩn đoán bị phù phổi cấp do quá tải thể tích tuần hoàn.
Chị Y được theo dõi tổn thương thận cấp nghĩ do độc chất, theo dõi bệnh thận mạn giai đoạn V, tăng huyết áp, thiếu m.áu và đặt catheter (ống thông nhỏ, mỏng) chạy thận cấp cứu. Sau đó, chị tiếp tục được chạy thận và theo dõi chức năng thận hơn ba tháng. Ghi nhận chức năng thận không phục hồi, bác sĩ (BS) xác định chị đã suy thận mạn giai đoạn cuối, hiện đang chạy thận định kỳ tại BV.
BS Vũ Thị Minh Hoa đang khám cho một bệnh nhân trẻ chạy thận định kỳ tại BV Nguyễn Tri Phương. Ảnh: THẢO PHƯƠNG
Tiếp đó là anh NMT (25 t.uổi) có thói quen uống khoảng 10 lon nước ngọt/ngày hơn năm năm nay và chưa từng ghi nhận bất thường về thận.
Trước nhập viện một tháng, anh T có triệu chứng mệt, mờ mắt, đau đầu, huyết áp cao nhưng không đi khám. Hai tuần sau thấy mệt nhiều hơn, đi khám tại BV tỉnh anh được chẩn đoán tổn thương thận cấp, không rõ điều trị.
Theo thống kê của Hội Ghép tạng Việt Nam, đến nay Việt Nam có khoảng 7.500 trường hợp ghép tạng, trong đó ghép thận chiếm tỉ lệ cao nhất.
Sau đó anh T về nhà tự uống cỏ mực 4-5 ngày, thấy không cải thiện. Anh lên TP.HCM khám, xét nghiệm kiểm tra thấy chức năng thận và độ lọc cầu thận giảm thấp.
Khám tại BV Nguyễn Tri Phương, các BS ghi nhận anh bị phù hai chân, nhìn mờ, chức năng thận giảm thấp, chẩn đoán mắc hội chứng thận hư, thận viêm. Đồng thời, anh T có biểu hiện các biến chứng của suy thận mạn như thiếu m.áu, rối loạn canxi – phosphor; hai thận teo nhỏ…
Sau hơn ba tháng chạy thận và theo dõi chức năng thận ghi nhận thận không phục hồi, BS xác định anh bị suy thận mạn giai đoạn cuối. Hiện anh T đã được mổ cầu tay, chuẩn bị chạy thận định kỳ.
Người trẻ suy thận có xu hướng tăng
PGS-TS-BS Nguyễn Bách, Trưởng khoa Nội thận – Lọc m.áu (BV Thống Nhất), cho biết khoa đang theo dõi, điều trị cho nhiều bệnh nhân suy thận (người trẻ chiếm 20%). Trong đó có đến 60% suy thận mạn giai đoạn cuối.
“Hiện có khoảng 80 bệnh nhân trẻ đang điều trị thận nhân tạo và lọc màng bụng, ghép thận tại khoa. Nhiều người trẻ lần đầu phát hiện bệnh thận cũng là lúc phải đặt catheter chạy thận cấp cứu. Đáng báo động, tỉ lệ này ngày càng tăng” – BS Bách thông tin.
Theo BS CKII Vũ Thị Minh Hoa, Trưởng khoa Thận – Lọc m.áu (BV Nguyễn Tri Phương), bệnh nhân trẻ đến khám tại phòng khám thận của BV có tăng so với trước. Khoa đang có khoảng 320 bệnh nhân chạy thận định kỳ, trong đó 15% có t.uổi đời 19-40 (trước đây bệnh thường xuất hiện ở độ t.uổi ngoài 60).
“Hầu hết người đến khám thận do kết quả khám sức khỏe định kỳ ghi nhận thận yếu, có triệu chứng tiểu đêm nhiều, đau lưng. Không ít người trong đó đã bị suy thận mạn tính” – BS Hoa nói.
Cũng theo BS Hoa, trước đây bệnh nhân trẻ hầu như mắc suy thận do bệnh lý bẩm sinh, bệnh lý tiềm ẩn (miễn dịch) âm thầm gây tổn thương thận hay bệnh lý di truyền (thận đa nang). Thời gian gần đây, BV ghi nhận nhiều người trẻ suy thận cấp do sử dụng thuốc không rõ nguồn gốc, tự uống thuốc điều trị thời gian dài, dinh dưỡng không hợp lý…
Bệnh diễn tiến âm thầm, khó khỏi hẳn
Theo BS Hoa, những người suy thận cấp sau điều trị nhưng chức năng thận không phục hồi có thể suy thận mạn, phải chạy thận định kỳ, lọc màng bụng hoặc ghép thận. Nếu sau điều trị chức năng thận phục hồi, bệnh nhân vẫn phải theo dõi định kỳ, tái khám, đảm bảo chế độ sinh hoạt, ăn uống khoa học để không có biến chứng suy thận mạn.
“Bệnh nhân suy thận cấp phải lọc m.áu cấp tính, sau điều trị chức năng thận có phục hồi so với lúc cấp cứu nhưng sau này đa số vẫn suy thận mạn giai đoạn II, III, IV, không trở về như bình thường. Một số rơi vào tình trạng suy thận mạn giai đoạn cuối, phải chạy thận định kỳ” – BS Hoa nói.
BS Hoa cũng chia sẻ thêm bệnh thận không có triệu chứng rõ ràng, giai đoạn nhẹ khó nhận biết. Khi bệnh nhân bắt đầu có triệu chứng đồng nghĩa là đã ở giai đoạn nặng.
Về nguyên nhân dẫn đến suy thận nặng, theo BS Bách, thứ nhất là bệnh lý viêm cầu thận, chủ yếu gặp ở nam giới. Bệnh nhân không có biểu hiện cụ thể, chỉ có thể phát hiện bằng cách xét nghiệm, dấu hiệu dễ nhận biết nhất là huyết áp cao. Vì vậy, đa số bệnh nhân được chẩn đoán viêm cầu thận khi đã ở giai đoạn muộn.
Thứ hai là viêm ống kẽ thận. Người mắc bệnh chủ yếu do lạm dụng thuốc và hóa chất. Theo một số nghiên cứu, nguyên nhân này gặp nhiều hơn ở người Việt.
“Để phát hiện sớm bệnh thận, người dân nên đo huyết áp định kỳ, khám tầm soát bằng cách xét nghiệm nước tiểu tìm chất đạm và xét nghiệm độ lọc cầu thận” – BS Bách khuyến cáo.
Người trẻ bị suy thận ngày càng tăng
Trong những năm gần đây, số người trẻ mắc bệnh thận nặng ngày càng được phát hiện nhiều ở nước ta.
Cả nước hiện có hàng triệu người suy thận các mức độ và khoảng 26.000 người phải chạy thận nhân tạo, số bệnh nhân trẻ tăng 5-10% so với trước. Lối sống và nhiều thói quen không tốt, cùng với việc chậm được phát hiện, khiến tỷ lệ bệnh thận nặng đang gia tăng ở người trẻ.
Từ đầu năm 2024 đến nay, chưa đầy 3 tháng, Bệnh viện Chợ Rẫy đã tiếp nhận gần 500 bệnh nhân đến lọc m.áu, chạy thận định kỳ, trong đó có hơn 15% bệnh nhân dưới 35 t.uổi. Điểm chung là những người bệnh này vào bệnh viện đã ở tình trạng nặng, giai đoạn 3 hoặc 4, thậm chí là giai đoạn 5. Một số bệnh nhân còn rất trẻ chưa lập gia đình, là sinh viên, cũng phải gắn chặt với máy chạy thận nhân tạo để duy trì sự sống.
Thói quen nhậu nhẹt cũng là nguyên nhân dẫn đến mắc bệnh thận.
Theo các bác sĩ, một trong những nguyên nhân khiến nhiều người trẻ mắc bệnh thận là thói quen tự dùng các loại thuốc, chế phẩm, thực phẩm chức năng… không rõ nguồn gốc, trong đó có thể chứa kim loại nặng, rồi gây độc cho thận. Thói quen ăn mặn, thức khuya, nhậu nhẹt cũng là những yếu tố nguy cơ thúc đẩy bệnh thận tiến triển âm thầm ở người trẻ và trở nặng nhanh nếu không được phát hiện sớm.
Người trẻ nên duy trì lối sống lành mạnh và chăm tập luyện.
Trên thực tế đã có những bệnh nhân được điều trị thành công, phục hồi sức khỏe mà không bị suy thận nhờ phát hiện sớm do đi khám sàng lọc ở bệnh viện, hay khám sức khỏe định kỳ hằng năm ở cơ quan, công ty.
Mặc dù trước đó bệnh nhân không hề có bất kỳ triệu chứng nào.
Các bác sĩ khuyến cáo người dân cần kiểm tra sức khỏe định kỳ. Bên cạnh đó, cần duy trì lối sống lành mạnh, đặc biệt ở người trẻ t.uổi, như ngủ sớm và đủ giấc, tập luyện thể dục thể thao, giảm muối trong khẩu phần ăn, hạn chế sử dụng những thức ăn có hàm lượng muối cao, các loại đồ hộp, thực phẩm chế biến sẵn.
