Covid@home (điều trị Covid-19 tại nhà) là một trong những sáng kiến được Dịch vụ Y tế Anh vận dụng khi đại dịch một lần nữa bùng phát ở đất nước này vào đầu năm nay.
Kể từ khi đại dịch bùng phát, Dịch vụ Y tế Anh (NHS) chịu nhiều áp lực bởi số lượng bệnh nhân nhập viện cao chưa từng có, đặc biệt trong làn sóng Covid-19 lần thứ nhất (quý đầu năm 2020) và thứ hai (quý đầu năm 2021). Tình trạng này khiến NHS nhìn nhận lại cách đ.ánh giá, phân loại, và điều trị cho bệnh nhân Covid-19.
Một trong số những sáng kiến được đưa ra là Covid@Home (điều trị Covid-19 tại nhà). Theo báo cáo đ.ánh giá chương trình Oximetry@Home, sáng kiến này giúp giảm một nửa số ca cấp cứu hồi sức tích cực và giảm 70% tỷ lệ t.ử v.ong trung bình trong 30 ngày.
Tại tọa đàm trực tuyến Covid-19: Tái phân bổ nguồn lực trong điều trị tại bệnh viện và cộng đồng, ngày 20/9, do Đại sứ quán Anh tại Việt Nam tổ chức, giáo sư Matt Inada-Kim (Giám đốc Quốc gia về Truyền nhiễm, Kháng kháng sinh và Suy giảm chức năng của NHS) nhận định: “Phần lớn bệnh nhân Covid-19 có thể được chữa trị an toàn tại nhà mà không cần đến bệnh viện. Bệnh nhân có thể học cách tự theo dõi những triệu chứng nào cần chú ý, khi nào thì nên lo lắng, và nếu họ được sử dụng máy đo oxy, thì ở những cấp độ nào cần có cách tiếp cận cho phù hợp”.
Theo giáo sư Matt Inada-Kim, điều này không phụ thuộc vào t.iền bạc và nguồn lực mà phụ thuộc vào việc trao quyền cho bệnh nhân cũng như dạy họ cách tự chăm sóc bản thân . Chiến lược này giúp bảo toàn được khả năng tiếp nhận của hệ thống y tế, dành nguồn lực tập trung vào những người đang trở nặng, trong khi vẫn có thể bảo vệ được bệnh nhân.
Anh gần đây ghi nhận hàng triệu ca mắc và hàng trăm nghìn trường hợp t.ử v.ong. Tnh hình hiện tại vẫn cho thấy vaccine có tác động lớn đến kết quả điều trị. Theo ông Inada-Kim, đây là tín hiệu rất tốt đẹp. “Nhưng cuộc chiến của chúng ta vẫn chưa kết thúc. Chúng ta có thể thắng trong giai đoạn đầu, song vẫn cần chú ý nhiều đến yếu tố khác”, ông nói.
Nhân viên y tế phường Linh Tây (TP Thủ Đức) phát thuốc cho F0 điều trị tại nhà, ngày 3/9. Ảnh: Quỳnh Trần
“Chìa khóa thứ nhất” để chiến lược điều trị tại nhà có hiệu quả là phát hiện bệnh nhân sớm , ông Inada-Kim nhận định. Thông thường, bệnh nhân thường nhập viện ở giai đoạn quá muộn, nhiều người đã ở tình trạng nguy kịch, có trường hợp khó thở và nồng độ bão hoà oxy m.áu giảm sâu.
“Để giải quyết vấn đề này, chúng ta có thể thay đổi quy trình và chăm sóc bệnh nhân sớm hơn mà không làm gián đoạn cả quá trình điều trị. Chúng ta cần đ.ánh giá nguy cơ, hướng dẫn để bệnh nhân tự điều trị đúng cách mà không ảnh hưởng xấu đến tình trạng bệnh, đồng thời nâng cao vai trò người bệnh ở nhà”, ông Inada-Kim nói.
Bên cạnh phân loại các yếu tố nguy cơ, các nước cần giáo dục nhận thức để người dân hiểu được chăm sóc tốt tại nhà thậm chí quan trọng hơn vai trò của máy thở. Anh cũng mở rộng xét nghiệm PCR-realtime, đây là bước ngoặt giúp quốc gia xác định và kiểm soát các ca nhiễm.
Câu hỏi đặt ra là khi điều trị cho bệnh nhân ở nhà liệu có mang lại kết quả tốt hay không? Giáo sư Inada-Kim giải thích cách tiên lượng bệnh nhân tại nhà là kiểm tra nồng độ oxy. Đây là chỉ điểm để đ.ánh giá sự xấu đi trên lâm sàng ở người nghi mắc Covid-19.
Nồng độ oxy trong m.áu của bệnh nhân rất quan trọng. Việc quan sát nồng độ oxy m.áu ảnh hưởng đến tỷ lệ chuyển nặng, tỷ lệ vào khu hồi sức tích cực và khả năng t.ử v.ong. Nếu nồng độ oxy từ 95% trở lên, bệnh nhân diễn biến nhẹ, không cần điều trị tại bệnh viện. Nồng độ oxy từ 93-94%, cần theo dõi sát sao, cân nhắc nhập viện. Nồng độ oxy 92% trở xuống, lập tức đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế.
“Chìa khóa” thứ hai là bảo vệ hệ thống y tế , vì mục đích cuối cùng là đảm bảo cuộc sống an toàn cho cộng đồng trong và cả sau dịch. “Chúng ta cũng cần biết phân biệt và đ.ánh giá bệnh nhân nguy cơ cao và cao t.uổi từ xa. Các bệnh viện cần ước tính liệu số giường trống còn đủ để thu dung và chăm sóc cho người nhiễm nCoV hay không”, ông Inada-Kim cho biết.
Theo ông, các biện pháp đổi mới nên được thí điểm ở phạm vi hẹp. “Chúng ta không nên vội vã đặt ra mục tiêu quá lớn ngay từ đầu. Hãy sử dụng nguồn lực và chuẩn hóa tất cả công cụ thực hiện, đồng thời có quy định quốc gia cho phép thực hiện điều này”, ông nói.
Tác dụng sau cùng của Covid@Home phải là giảm tỷ lệ nhập viện và tỷ lệ t.ử v.ong chung, đồng thời đảm bảo mô hình điều trị an toàn.
Theo TS.BS. Nguyễn Văn Hảo, Trưởng khoa Hồi sức Cấp cứu Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TP HCM, Đại học Y Dược đã phối hợp với Bệnh viện Quận 10 triển khai mô hình Đội phản ứng nhanh Covid-19. Trong đó, các sinh viên y khoa có nhiệm vụ gọi điện thoại hỗ trợ F0 đang điều trị tại nhà. Nếu xác định bệnh nhân trong tình trạng dễ chuyển nặng hoặc nguy kịch, chỉ số SpO2 giảm, đội hai tại địa phương sẽ hỗ trợ chuyển bệnh nhân đến bệnh viện dã chiến ở Nhà văn hóa Quận 10, được trang bị sẵn thiết bị oxy và X-quang. Nếu F0 cần được chuyển lên tuyến cao hơn, đội sẽ liên hệ đến Bệnh viện Nhiệt đới Trung ương hoặc Bệnh viện Trưng Vương… Mô hình đã được nhân rộng, hiện có 400 đội cấp cứu ban đầu tại TP HCM.
Sốc nhiễm khuẩn, suy đa tạng sau cơn sốt mò
Bệnh nhân sốt mò thường nhập viện trong tình trạng xuất huyết, sốt cao, phù nề, khó thở, dễ t.ử v.ong nếu không điều trị kịp thời.
Bác sĩ Hoàng Công Tình, Trưởng Khoa Hồi sức tích cực – Chống độc, Bệnh viện đa khoa tỉnh Hoà Bình, ngày 21/9 cho biết, gần đây bệnh viện tiếp nhận nhiều bệnh nhân sốt mò. Đa số người bệnh nhập viện khi đã ở giai đoạn muộn với các biểu hiện sốc nhiễm khuẩn, suy đa tạng, phải dùng thuốc vận mạch để nâng huyết áp, thở máy, lọc m.áu, thay huyết. Trong đó, một trường hợp đã t.ử v.ong do đến viện quá muộn, không đáp ứng với điều trị.
Một bệnh nhân nữ, 50 t.uổi, ở thị trấn Lương Sơn, xuất hiện nốt mò ở vùng nếp lằn bên phải sau khi làm vườn về. Vết thương không đau, không nóng. Vài ngày sau, bà sốt liên tục, mệt…
Một người đàn ông, 48 t.uổi, ở Tân Pheo, Đà Bắc, công việc chính là chăm sóc vườn cây ở trên đồi gần nhà. Anh xuất hiện vết mò đốt ở vùng thắt lưng bên trái, hơi ngứa mà không để ý. Sau đó, anh sốt cao liên tục, khó thở.
Theo bác sĩ Tình, hai bệnh nhân tự mua thuốc hạ sốt ở nhà uống nhưng không cải thiện, đến khi tình trạng khó thở nặng lên mới đến viện. Cả hai nhập viện đều sốt cao liên tục, rối loạn nước, điện giải, suy đa tạng, suy hô hấp do viêm phổi, tràn dịch màng phổi, suy gan cấp và tổn thương thận cấp.
Bệnh nhân phải thở máy không xâm nhập, dùng thuốc vận mạch, bổ sung điện giải và sử dụng kháng sinh đặc hiệu với Rickettsia. Hiện, họ sốt, không thở máy, chỉ còn thở oxy, chức năng gan thận tốt hơn, cần tiếp tục theo dõi.
Bác sĩ điều trị cho bệnh nhân. Ảnh: Bác sĩ cung cấp
Sốt mò là một bệnh truyền nhiễm cấp tính do vi khuẩn Rickettsia orientalis (Orientia tsutsugamushi) gây nên, tỷ lệ t.ử v.ong cao nếu không được chẩn đoán sớm và điều trị đặc hiệu.
Bệnh có biểu hiện đa dạng, rất dễ nhầm lẫn với các bệnh lý khác, không có xét nghiệm đặc hiệu để chẩn đoán. Sốt, đau đầu, đau mỏi khắp người, vết loét ngoài da do mò đốt (dấu hiệu đặc trưng của sốt mò), phát ban, sưng các hạch, tồn thương đa cơ quan (đặc biệt là phổi, tim, gan…) là dấu hiệu chủ yếu của bệnh.
Bệnh không lây từ người sang người. Thời gian ủ bệnh 6-21 ngày (kể từ khi bị ấu trùng mò đốt). Bệnh nhân thường sốt cao liên tục, kèm theo rét run, đau đầu, đau mỏi người. Vết loét ngoài da do mò đốt lúc đầu là nốt phỏng tiến triển thành hình bầu dục trên nền sẩn đỏ. Vết loét gặp trong khoảng 80% các trường hợp bệnh, thường ở vùng da mềm: nách, bẹn, ngực, cổ, bụng, vành tai hoặc một số ít có thể gặp vết loét ở lưng, mi mắt, rốn.
Tổn thương các tạng thường gặp nhất là phổi với tình trạng viêm phổi, tràn dịch màng phổi gây suy hô hấp cấp phải hỗ trợ bằng thở máy. Tiếp đến là gan với tình trạng tổn thương tế bào gan phải hỗ trợ bằng lọc m.áu liên tục và thay huyết tương. Bệnh nhân có thể bị tụt huyết áp, viêm cơ tim, viêm não, viêm màng não…
Bệnh có thể gặp rải rác trong năm nhưng hay gặp chủ yếu về mùa mưa và nắng nóng. Mầm bệnh Rickettsia orientalis có ở trên ấu trùng mò và một số loài vật gặm nhấm, thú nhỏ (chủ yếu là ở chuột, chim, gà, chó), được truyền sang người qua vết đốt của ấu trùng mò (Leptotrombidium).
Vết loét ngoài da do mò đốt lúc đầu là nốt phỏng tiến triển thành hình bầu dục trên nền sẩn đỏ. Ảnh: Bác sĩ cung cấp
Sốt mò nếu không được chẩn đoán sớm và điều trị kháng sinh đặc hiệu thì dễ dẫn đến suy đa tạng và t.ử v.ong. Bác sĩ cho biết kháng sinh điều trị sốt mò là những kháng sinh thế hệ cũ, giá thành thấp nhưng rất đặc hiệu với sốt mò. Vì sốt mò không có xét nghiệm đặc hiệu để chẩn đoán xác định, biểu hiện của sốt mò rất giống với các bệnh lý nhiễm khuẩn khác nên dễ nhầm và bỏ sót bệnh, đặc biệt là các trường hợp không tìm được vết mò đốt và bệnh đã ở giai đoạn nặng khi đã có suy đa phủ tạng.
Nhiều trường hợp không cắt nghĩa được nguyên nhân của tình trạng suy đa phủ tạng. Khi đã sử dụng các loại kháng sinh thế hệ mới mà không kiểm soát được tình trạng nhiễm khuẩn, dựa vào yếu tố dịch tễ, bác sĩ có thể điều trị thử theo phác đồ sốt mò. Nếu đúng là sốt mò thì tình trạng nhiễm khuẩn của bệnh nhân cải thiện rất nhanh chóng, đặc biệt là dấu hiệu sốt, sau đó là cải thiện các tạng bị suy.
Để tránh ấu trùng mò đốt, bác sĩ khuyến cáo khi đi vào nương rẫy, đồi núi, mọi người cần mặc quần áo kín, quần áo có tẩm hóa chất chống côn trùng như benzyl benzoate, bôi hóa chất xua côn trùng lên các vùng da hở. Tránh ngồi, nằm, phơi quần áo, đặt balô trên bãi cỏ, gần bờ bụi, gốc cây. Diệt chuột, sử dụng hóa chất diệt côn trùng…
