Cụ bà 85 t.uổi, mắc tai biến mạch m.áu não, liệt nửa người, có thể trở dậy tập đi lại sau nửa tháng điện châm.
Cụ được châm 30 phút mỗi ngày theo đợt một tháng hoặc tháng rưỡi, nghỉ 2-4 tuần giữa các đợt. Chỉ hai tuần đầu tiên, bệnh nhân đã bắt đầu tập đi. Sau đợt một, cụ có thể đi bằng gậy hoặc vịn thang tường, tự làm được vệ sinh cá nhân.
Một bệnh nhân khác 36 t.uổi, bị đột quỵ não, nhập viện ngày 22/12. Bác sĩ đ.ánh giá bệnh nhân bị liệt nửa người mức độ nặng, ý thức kém, đã có 7 tháng phục hồi chức năng nhiều nơi song không cải thiện. Khi nhập viện, bệnh nhân liệt hoàn toàn nửa người phải.
Sau hai tuần điện châm, bệnh nhân bắt đầu có những cử động tay chân. Bác sĩ tiên lượng tối thiểu hai tháng bệnh nhân sẽ có thể đi lại bằng gậy hoặc vịn thang tường. Những đợt điều trị sau sẽ tiến triển tốt hơn.
Bác sĩ Nguyễn Khắc Ninh, Trưởng khoa Đột quỵ và Phục hồi chức năng, Bệnh viện Châm cứu Trung ương, cho biết liệt nửa người là tình trạng một bên cơ thể suy yếu, đau tê nửa người bên phải hoặc bên trái, phụ thuộc vào vùng não bị tổn thương. Tổn thương não trái sẽ gây ra liệt nửa người phải và ngược lại. Bên liệt sẽ có cử động yếu hơn bên còn lại hoặc thậm chí không thể cử động. Nguyên nhân chính gây ra liệt nửa người là xuất huyết não hay đột quỵ xuất huyết, các bệnh về mạch m.áu não làm gián đoạn quá trình vận chuyển m.áu lên não, gây thiếu m.áu cục bộ dẫn đến đột quỵ.
Bác sĩ dùng điện châm chữa liệt nửa người cho một bệnh nhân. Ảnh: Minh Nhật
Tai biến mạch m.áu não hay đột quỵ là một bệnh lý nguy hiểm. Khi các tế bào não bị tổn thương, bệnh nhân đột quỵ sẽ đối mặt với các di chứng, điển hình là liệt nửa người.
Bác sĩ Ninh cho biết có nhiều phương pháp để phục hồi chức năng cho bệnh nhân đột quỵ bị liệt nửa người, trong y học cổ truyền, châm cứu là phương pháp chính. Châm cứu là dùng kim châm vào các huyệt vị trên cơ thể người. Huyệt đạo là nơi thông khí vào ra trên cơ thể. Mỗi bên cơ thể người có khoảng 300 huyệt.
Theo y học cổ truyền, bệnh tật sinh ra do sự mất cân bằng âm dương, khí huyết. Khi kích thích các huyệt vị, kinh lạc, tác dụng làm cân bằng âm dương, điều hòa chức năng tạng phủ kinh lạc.
Y học hiện đại kết hợp kim châm và dòng điện để hỗ trợ kích thích, gọi là điện châm. Bác sĩ Ninh nhận định, khi điện châm, bằng cách truyền dòng điện một chiều qua kim châm, hiệu quả kích thích huyệt đạo sẽ được tăng lên đáng kể so với châm cứu truyền thống, từ đó giúp bệnh nhân liệt nửa người nhanh phục hồi hơn.
“Với phương pháp châm cứu truyền thống, thầy thuốc sẽ vê kim bằng tay để kích thích huyệt đạo. Điện châm có thể sử dụng dòng điện để thay thế thao tác này, không chỉ giảm đau đớn mà hiệu quả cao hơn nhiều”, bác sĩ nói.
Bác sĩ nhận định, bằng phương pháp điện châm, bệnh nhân ở mức độ bệnh nhẹ hoặc trung bình, khoảng hơn một tháng điều trị là có thể đi lại, tự chủ trong sinh hoạt. Với các bệnh nhân liệt nặng hơn cùng với rối loạn tâm thần, ý thức lơ mơ, cần một vài đợt điều trị. Mỗi đợt điều trị khoảng 4-6 tuần, giữa mỗi đợt có những khoảng nghỉ kéo dài 2-4 tuần. Trong thời gian nghỉ phải duy trì thuốc để phòng các nguy cơ, cũng như có chế độ tập luyện.
Tại khoa Đột quỵ và Phục hồi chức năng hiện đang điều trị phục hồi chức năng cho khoảng 20 bệnh nhân bị liệt nửa người do đột quỵ. Mỗi ngày các bệnh nhân sẽ được châm cứu bằng phương pháp điện châm khoảng 30 phút.
Bác sĩ thực hiện châm kim dài cho bệnh nhân. Ảnh: Thanh Huế
Để thực hiện thủ pháp điện châm cần chuẩn bị bộ kim châm, xung điện có tác dụng kích thích thần kinh cơ, làm tăng dẫn truyền thần kinh. Kim châm làm bằng thép không gỉ, thông thường chiều dài cây kim từ 5 cm đến 20 cm. Kim được hấp tiệt trùng hoặc kim đã tiệt trùng dùng một lần.
Mỗi bệnh nhân sẽ được châm khoảng 20 huyệt ở cả chân và tay. Số lượng này có thể thay đổi tùy theo tình trạng thực tế của mỗi bệnh nhân. Ví dụ, bệnh nhân bị rối loạn ngôn ngữ, mất ngủ hay tinh thần chưa tỉnh táo có thể châm nhiều hơn.
Bên cạnh việc tìm đúng vị trí chính xác huyệt cần châm, các bác sĩ cũng phải xác định chiều dài kim phù hợp, để đảm bảo châm được vào huyệt. Theo bác sĩ, thao tác châm kim đòi hỏi rất nhiều sự khéo léo và kinh nghiệm của bác sĩ. Khi châm, tay trái dùng ngón tay cái và ngón trỏ ấn, căng da vùng huyệt; tay phải châm kim nhanh qua da vùng huyệt, đẩy kim từ từ tới huyệt, kích thích kim cho đến khi bệnh nhân có cảm giác căng, tức, nặng vừa phải, không đau ở vùng huyệt vừa châm kim, bác sĩ cảm giác kim mút chặt tại vị trí huyệt. Kim càng dài thao tác châm càng khó.
Ngoài châm cứu, bệnh nhân liệt nửa người được kết hợp với xoa bóp bấm huyệt, thủy châm, tập vận động để tăng khả năng vận động.
Xem bác sĩ dùng điện châm chữa liệt nửa người cho bệnh nhân đột quỵ
Tai biến mạch m.áu não – đột quỵ là một bệnh lý nguy hiểm, thường gặp vào mùa rét. Vì các tế bào não bị tổn thương, bệnh nhân đột quỵ sẽ đối mặt với các di chứng, điển hình là liệt nửa người.
Theo BS Nguyễn Khắc Ninh, Trưởng khoa Đột quỵ và Phục hồi chức năng, Bệnh viện Châm cứu Trung ương (Hà Nội), sau khi cơn tai biến xảy ra, bệnh nhân sẽ cần phải điều trị bằng cấp cứu nội khoa trong tối thiểu 1 tuần, tùy thuộc vào tình trạng của bệnh nhân. Sau đó, bệnh nhân được điều trị phục hồi chức năng.
Có nhiều phương pháp để phục hồi chức năng, trong y học cổ truyền, châm cứu là phương pháp chính. Bên cạnh đó, kết hợp với xoa bóp bấm huyệt, thủy châm, tập vận động…
BS Nguyễn Khắc Ninh, Trưởng khoa Đột quỵ và Phục hồi chức năng, Bệnh viện Châm cứu Trung ương (Hà Nội) châm cứu cho bệnh nhân
“Đột quỵ trong đông y được gọi là chứng trúng phong. Bệnh gây bế tắc kinh lạc, nên sẽ sử dụng phương pháp châm cứu để điều hòa khí huyết, lưu thông kinh lạc, tuần hành khí huyết, nhằm giảm triệu chứng liệt”, BS Ninh phân tích.
Tại khoa Đột quỵ và Phục hồi chức năng hiện đang điều trị phục hồi chức năng cho khoảng 20 bệnh nhân bị liệt nửa người do đột quỵ. Mỗi ngày các bệnh nhân sẽ được châm cứu bằng phương pháp điện châm trong thời gian khoảng 30 phút.
Theo BS Ninh, điện châm là một phương pháp có sự kết hợp giữa y học cổ truyền và kỹ thuật hiện đại. Bằng cách truyền dòng điện 1 chiều qua kim châm, hiệu quả kích thích huyệt đạo sẽ được tăng lên đáng kể so với châm cứu truyền thống, từ đó giúp bệnh nhân nhanh phục hồi hơn.
Bộ điều chỉnh dòng điện truyền vào kim châm cứu
“Với phương pháp châm cứu truyền thống, thầy thuốc sẽ vê kim bằng tay để kích thích huyệt đạo. Hiện nay với công nghệ hiện đại, chúng tôi có thể sử dụng dòng điện để thay thế thao tác này, không chỉ giảm đau đớn mà hiệu quả cũng cao hơn nhiều”, BS Ninh cho hay.
Tùy thuộc vào vị trí huyệt các bác sĩ sẽ lựa chọn loại kim châm có độ dài khác nhau
Để thực hiện điện châm, mỗi bệnh nhân sẽ được châm khoảng 20 huyệt ở cả chân và tay. Số lượng này có thể thay đổi tùy theo tình trạng thực tế của mỗi bệnh nhân. Ví dụ, bệnh nhân bị rối loạn ngôn ngữ, mất ngủ hay tinh thần chưa tỉnh táo có thể châm nhiều hơn.
Theo BS Ninh, bên cạnh việc tìm đúng vị trí chính xác huyệt cần châm, các bác sĩ cũng phải xác định chiều dài kim châm phù hợp, để đảm bảo châm được vào huyệt.
“Các loại kim châm có kích cỡ 5cm, 10cm, 15cm, 20cm, 25cm sẽ phù hợp với từng huyệt. Cần chọn châm kim thích hợp với từng huyệt để kim không bị thừa quá nhiều. Ngược lại nếu kim châm quá ngắn sẽ không thể xuyên tới huyệt”, BS Ninh cho hay.
Theo BS Ninh thao tác châm kim đòi hỏi rất nhiều sự khéo léo và kinh nghiệm của bác sĩ. Khi châm, tay trái dùng ngón tay cái và ngón trỏ ấn, căng da vùng huyệt; tay phải châm kim nhanh qua da vùng huyệt. Đẩy kim từ từ tới huyệt, kích thích kim cho đến khi bệnh nhân có cảm giác căng, tức, nặng vừa phải, không đau ở vùng huyệt vừa châm kim, bác sĩ cảm giác kim mút chặt tại vị trí huyệt. Kim càng dài thao tác châm lại càng khó.
Sau khi châm kim xong, bác sĩ tiến hành kết nối vào máy điện châm, bằng cách nối cặp dây (2 cực) của máy điện châm với kim đã châm vào huyệt theo tần số bổ – tả của máy điện châm.
BS Ninh giải thích: “Sau khi kết nối, tiến hành điều chỉnh tần số ở máy điện châm. Tần số tả cho huyệt cần châm tả, còn tần số bổ cho huyệt cần châm bổ. Với bệnh nhân có dấu hiệu co cứng quá nhiều cần phải giảm bớt tần số, vì nếu rung quá nhanh sẽ khiến cơ co nhiều. Sau khi chỉnh tần số, tiếp tục điều chỉnh cường độ, phụ thuộc vào từng bệnh nhân một”.
Theo chuyên gia này, mỗi đợt điều trị phục hồi chức năng sẽ kéo dài 4-6 tuần. Với những bệnh nhân bị tổn thương não nhẹ có đến 80% phục hồi tốt trong đợt điều trị đầu tiên.
Nếu tình trạng nặng, bệnh nhân có thể điều trị nhiều đợt, giữa mỗi đợt cần có những khoảng nghỉ kéo dài 2-4 tuần. Trong thời gian đó phải duy trì thuốc để phòng các nguy cơ, cũng như có chế độ tập luyện.
“Bệnh nhân dù nặng hay nhẹ thì việc châm cứu cũng có tác dụng hỗ trợ cải thiện chức năng vận động rất nhiều”, BS Ninh phân tích.
