Sắt đóng nhiều vai trò quan trọng trong cơ thể. Tuy nhiên, thiếu và thừa sắt đều có thể khiến bạn mệt mỏi cũng như nhiều vấn đề khác.
Vậy bổ sung sắt thế nào cho đúng?
1. Đối tượng nào có nguy cơ thiếu sắt?
BSCKI Lại Thị Hương, Khoa Huyết học – Truyền m.áu, Bệnh viện Hữu Nghị cho biết, thiếu sắt là tình trạng không đủ sắt trong m.áu. Nó có thể do nhiều nguyên nhân như chế độ ăn uống không đủ dinh dưỡng, rối loạn hấp thu kém (như bệnh xơ nang và bệnh celiac (không dung nạp gluten)), sau phẫu thuật dạ dày làm thay đổi đường tiêu hóa, khi nhu cầu tăng lên như mang thai hoặc sau khi mất m.áu.
Tình trạng thiếu sắt thường xảy ra ở t.rẻ e.m, phụ nữ có kinh hoặc đang mang thai và những người có chế độ ăn uống thiếu sắt, như ăn chay hoặc thuần chay.
Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ có nguy cơ bị thiếu m.áu do thiếu sắt cao hơn, do nhu cầu về sắt tăng lên trong suốt thời kỳ tăng trưởng và phát triển. Trẻ sinh non nhẹ cân hoặc trẻ sơ sinh có mẹ bị thiếu sắt cũng có nguy cơ bị thiếu chất cao hơn.
Khi trẻ sơ sinh bắt đầu ăn thức ăn đặc vào khoảng 6 – 9 tháng t.uổi, việc hấp thụ không đủ chất sắt thông qua thực phẩm hoặc sữa công thức không tăng cường chất sắt cũng có thể dẫn đến thiếu hụt.
Phụ nữ trong độ t.uổi sinh sản có nhu cầu về sắt cao hơn và do đó có nguy cơ bị thiếu sắt. Phụ nữ bị rong kinh cũng có nguy cơ cao bị thiếu sắt. Phụ nữ mang thai và cho con bú có nguy cơ thiếu sắt cao hơn vì nhu cầu sắt của cả mẹ và thai nhi hoặc trẻ sơ sinh nhu cầu được cung cấp sắt qua sữa mẹ.
Tình trạng thiếu sắt nếu không được phát hiện và bổ sung kịp thời có thể dẫn đến thiếu m.áu do thiếu sắt. Những người gặp tình trạng này thường có các triệu chứng như mệt mỏi, lú lẫn, mất tập trung, khó thở, nhịp tim nhanh (tim đ.ập nhanh), da xanh xao, nhạy cảm với nhiệt độ lạnh, chóng mặt và đau đầu.
Trước khi bổ sung sắt, nên tham khảo ý kiến bác sĩ có cần bổ sung sắt không và liều lượng bao nhiêu.
2. Khi nào cần bổ sung sắt?
Thông thường, chế độ ăn uống nhiều rau xanh, thịt, cá, các loại đậu và ngũ cốc nguyên hạt sẽ cung cấp đủ sắt cho cơ thể. Việc tự ý bổ sung sắt một cách không cần thiết có thể dẫn đến thừa sắt. Cả thiếu và thừa sắt đều có thể khiến bạn mệt mỏi cũng như nhiều vấn đề khác. Vì vậy, cần tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia y tế để xác định xem bạn có cần bổ sung sắt hay không và nếu có thì liều lượng là bao nhiêu.
Nếu có các dấu hiệu thiếu hụt hoặc thuộc nhóm có nguy cơ cao, bác sĩ có thể sẽ chỉ định bổ sung sắt bằng đường uống. Sắt dưới dạng bổ sung thường hai dạng sắt vô cơ (sắt sulfat) và sắt hữu cơ (sắt fumarat và sắt gluconat), trong đó sắt hữu cơ dễ hấp thu và ít gây táo bón hơn so với sắt vô cơ.
Đối với t.rẻ e.m từ 3 – 6 tháng t.uổi cần 6,6mg/ngày, từ 6 – 12 tháng t.uổi cần 8,8mg/ngày, từ 01 – 10 t.uổi là 10mg/ngày. Nam giới trong độ t.uổi dậy thì cần 12mg/ngày, t.uổi trưởng thành là 10mg/ngày. Nữ giới t.uổi trưởng thành là 18mg/ngày, phụ nữ mang thai cần bổ sung nhiều sắt nhất 60mg/ngày, sau mãn kinh thì chỉ cần 10mg/ngày.
3. Một số lưu ý khi bổ sung sắt?
Thời điểm uống sắt tốt nhất trong ngày là lúc sáng sớm, hay trước hoặc sau bữa sáng 30 phút. Để sắt hấp thụ tốt nhất, nên bổ sung sắt kết hợp với thực phẩm giàu vitamin C như nước cam, ổi, bưởi, dâu…
Cà phê có thể làm giảm sự hấp thụ sắt khi uống trong hoặc một giờ sau bữa ăn. Tuy nhiên, sự hấp thụ sắt không bị ảnh hưởng nếu uống cà phê một giờ trước bữa ăn.
Không dùng sắt cùng thời điểm với thuốc bổ sung canxi hay thực phẩm giàu canxi vì canxi làm cản trở khả năng hấp thụ sắt. Tránh dùng chung sắt với các loại thuốc ức chế men chuyển angiotensin (ACE) để điều trị tăng huyết áp; thuốc kháng sinh như tetracyclines hoặc quinolones…
Tay chân lạnh có thể do thiếu vitamin và khoáng chất?
Nếu bạn cảm thấy lạnh hơn những người xung quanh hoặc thường xuyên bị tay chân lạnh… có thể bạn đang thiếu một số loại vitamin và khoáng chất?
Cảm giác lạnh có thể là do thiếu hụt một số vitamin B hoặc sắt, dẫn đến thiếu m.áu (không có đủ tế bào hồng cầu khỏe mạnh trong cơ thể). Các tế bào hồng cầu mang oxy đến các mô và các tế bào khắp cơ thể cần lượng oxy này cho các quá trình trao đổi chất tạo ra nhiệt và duy trì nhiệt độ cơ thể. Sự thiếu hụt vitamin và khoáng chất có thể khiến bạn dễ bị lạnh hơn những người khác.
1. Thiếu vitamin B12 có thể gây tay chân lạnh
Thiếu vitamin B12 có thể gây thiếu m.áu nguyên hồng cầu to (số lượng hồng cầu thấp và hồng cầu lớn hơn bình thường) và liên quan đến nhạy cảm với cảm lạnh. Sự thiếu hụt cũng có thể tạo ra các triệu chứng khác.
Tay chân lạnh có thể do thiếu một số vitamin và khoáng chất.
Nếu bạn đang thiếu vitamin B12, không chỉ khiến tay chân lạnh mà còn bao gồm các triệu chứng khác như:
Đau đầu
Cảm thấy khó thở
Chán ăn
Khó tiêu
Tim đ.ập nhanh
Cảm thấy thờ ơ
Tiêu chảy
Nhận thấy khó khăn trong việc ghi nhớ mọi thứ hoặc hiểu chúng
Có vấn đề về miệng như đau lưỡi hoặc loét…
Một số yếu tố có thể là nguyên nhân gây ra tình trạng thiếu B12 như thiếu máy ác tính, chế độ ăn uống không cung cấp đủ, những người đã phẫu thuật dạ dày hoặc có thể do dùng một số loại thuốc như PPI (thuốc ức chế bơm prtoton trị trào ngược acid dạ dày, metformin trị đái tháo đường…).
Nguồn vitamin B12 trong chế độ ăn uống bao gồm sữa, thịt và cá. Nếu bị thiếu hụt, bạn cũng có thể bổ sung B12 bằng đường uống hoặc tiêm theo chỉ định của bác sĩ.
2. Thiếu vitamin B9 khiến tay chân lạnh
Vitamin B9 ở dạng tự nhiên được gọi là folate. Sự thiếu hụt folate có thể khiến bạn cảm thấy nhạy cảm với cái lạnh. Folate cần thiết để tạo ra các tế bào hồng cầu khỏe mạnh. Nếu không có đủ folate, bạn có thể bị thiếu m.áu hồng cầu khổng lồ.
Bên cạnh cảm giác lạnh, các dấu hiệu bạn có thể bị thiếu vitamin B9 khi mắc bệnh thiếu m.áu hồng cầu khổng lồ bao gồm:
Cảm thấy yếu đuối và mệt mỏi
Hụt hơi
Nhịp tim không đều
Khó tập trung
Rụng tóc
Da nhợt nhạt
Vết loét phát triển trong miệng…
Có nhiều nguyên nhân gây thiếu hụt folate như mang thai (cơ thể cần nhiều hơn bình thường), rối loạn sử dụng rượu, trải qua phẫu thuật đường ruột hoặc rối loạn tiêu hóa có thể cản trở sự hấp thụ folate và gây thiếu hụt…
Nguồn folate tự nhiên bao gồm các loại rau lá xanh đậm, đậu phộng, đậu, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, hạt hướng dương, cá và gan…
Folate và các vitamin B khác cũng được thêm vào nhiều sản phẩm thực phẩm hàng ngày, chẳng hạn như mì ống, bánh mì và ngũ cốc.
3. Thiếu sắt là nguyên nhân khiến tay chân lạnh
Thiếu sắt là khá phổ biến. Thiếu m.áu do thiếu sắt là tình trạng thiếu dinh dưỡng phổ biến nhất trên toàn thế giới, ảnh hưởng đến 30% dân số. Khi bị thiếu m.áu do thiếu sắt, cơ thể không có đủ chất sắt để tạo ra các tế bào hồng cầu khỏe mạnh. Sắt cần thiết để tạo ra huyết sắc tố, protein trong hồng cầu liên kết với oxy.
Nếu bạn bị thiếu m.áu do thiếu sắt, bạn có thể không có triệu chứng. Tuy nhiên, ngoài tay chân lạnh, các triệu chứng thiếu sắt có thể bao gồm:
Cảm thấy mệt
Đau ngực
Xanh xao
Hụt hơi…
Nguyên nhân gây thiếu m.áu do thiếu sắt có thể liên quan đến mất m.áu do chấn thương, k.inh n.guyệt nhiều hoặc c.hảy m.áu từ đường tiêu hóa… Ngoài ra, một số trường hợp gặp khó khăn trong việc hấp thụ sắt do các bệnh liên quan đến đường ruột hoặc hệ tiêu hóa, đã trải qua phẫu thuật giảm cân, có tình trạng di truyền khiến ruột không thể hấp thụ sắt hoặc ngăn chặn tình trạng mất m.áu xảy ra một cách hiệu quả…
Nguồn thực phẩm chứa sắt bao gồm thịt đỏ, cá hồi, đậu, trái cây sấy khô, trứng và các loại rau lá xanh đậm. Bánh mì và ngũ cốc có thể được bổ sung sắt. Bạn cũng có thể bổ sung sắt bằng thuốc theo chỉ định của bác sĩ.
