Việc nhà khoa học Jenner phát minh ra vắc-xin vào năm 1796 là một thành tựu y học vĩ đại của nhân loại.
Kể từ khi vắc-xin ra đời, loài người đã thực sự có được một loại vũ khí siêu hạng, sắc bén nhất, hữu hiệu nhất để chủ động phòng chống các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm.
Vắc-xin là chế phẩm sinh học có tính kháng nguyên, có nguồn gốc từ vi sinh vật (có thể toàn thân hoặc một phần hay có cấu trúc tương tự) dùng để tạo miễn dịch đặc hiệu chủ động nhằm tăng sức đề kháng của cơ thể đối với một số tác nhân gây bệnh cụ thể. Khoảng 85 – 95% người đã được tiêm chủng sẽ có miễn dịch đặc hiệu bảo vệ cơ thể không bị mắc bệnh đó nữa. Ước tính, vắc-xin đã cứu sống khoảng 2,5 triệu t.rẻ e.m không c.hết do các bệnh truyền nhiễm hàng năm trên thế giới. Những bệnh truyền nhiễm nguy hiểm dưới đây có thể phòng ngừa bằng vắc-xin:
Viêm gan siêu vi B
Viêm gan siêu vi B là bệnh do nhiễm virus viêm gan B gây ra. Virus làm tổn thương gan âm thầm, biểu hiện rất ít với sốt, vàng da, vàng mắt. Bệnh nhân nếu có sức đề kháng tốt, cơ thể sẽ tự chống lại virus và vượt qua, nhưng nếu không, bệnh dần tiến triển đến xơ gan, ung thư gan. Cách phòng viêm gan B hiệu quả nhất là tiêm ngừa vắc-xin viêm gan B càng sớm càng tốt theo khuyến cáo.
Bệnh sởi
Bệnh sởi là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus Paramyxoviridae gây ra. Bệnh hay xuất hiện vào thời điểm đông – xuân, là bệnh thường gặp ở t.rẻ e.m nhưng cũng xuất hiện ở người lớn, khả năng gây thành dịch cao. Bệnh sởi lây qua đường không khí, do đó, khả năng bùng phát thành dịch rất cao, nhất là ở những quần thể có tỷ lệ miễn dịch thấp với bệnh. Các triệu chứng của bệnh sởi như: sốt, phát ban toàn thân, ho, sổ mũi nước và mắt đỏ. Dấu hiệu phân biệt sởi với các ban khác là khởi đầu ở sau tai, rồi lên mặt, xuống cổ, bụng, lưng và tay, chân. Ban lặn sẽ để lại vết thâm trên da. Sởi là bệnh rất phổ biến ở nước ta nên được khuyến cáo tiêm vắc-xin phòng bệnh sởi từ khi trẻ 9 tháng t.uổi, có thể tiêm nhắc lại theo chỉ định của cán bộ y tế.
Tiêm vắc-xin là một biện pháp phòng bệnh hiệu quả nhất. Ảnh: T. Minh
Bệnh quai bị
Quai bị là một bệnh truyền nhiễm cấp tính gây ra bởi virus quai bị (Mumps virus) thuộc họ Paramyxoviridae. Virus có thể tồn tại khá lâu ở bên ngoài cơ thể: khoảng từ 30 – 60 ngày ở nhiệt độ 15 – 200C và bị t.iêu d.iệt nhanh chóng ở nhiệt độ trên 560C hoặc dưới tác động của các hóa chất diệt khuẩn. Bệnh quai bị thường gặp ở b.é t.rai. Quai bị gây các triệu chứng như: sốt, mệt mỏi, tuyến nước bọt, tuyến mang tai, tuyến dưới hàm sưng to. Bệnh có thể gây biến chứng nguy hiểm là viêm não, viêm cơ tim và vô sinh ở b.é t.rai.
Bệnh uốn ván
Uốn ván là bệnh truyền nhiễm do vi khuẩn lây qua các vết thương ngoài da gây ra. Bệnh nhân có biểu hiện nuốt khó, cứng hàm, sặc, cứng cơ lưng, cơ gáy, co giật. Uốn ván có thể gây nhiều biến chứng nguy hiểm, thời gian điều trị dài, chi phí cao và nguy cơ t.ử v.ong lớn. Phòng bệnh bằng tiêm ngừa uốn ván là hiệu quả nhất khi nghi mắc uốn ván.
Bệnh viêm não Nhật Bản
Bệnh viêm não Nhật Bản do virus gây ra với vật truyền trung gian là muỗi. Trẻ mắc bệnh khởi phát là sốt đột ngột, mệt mỏi, nhức đầu, buồn nôn và nôn. Sau 3-4 ngày, người bệnh có thể co giật, lơ mơ, hôn mê và t.ử v.ong. Tỷ lệ t.ử v.ong là khoảng 20% số trường hợp. Tiêm chủng vẫn là cách phòng viêm não Nhật Bản quan trọng và hiệu quả nhất.
Bệnh Rubella
Là bệnh truyền nhiễm do virus Rubella thuộc họ togavirus gây ra, lây qua đường hô hấp khi người lành tiếp xúc với hạt nước bọt của người mang bệnh hay lây từ mẹ sang con qua nhau thai. Bệnh hay xảy ra vào mùa đông xuân, có thể gặp ở mọi lứa t.uổi nhưng cũng ít gặp ở trẻ sơ sinh trừ trường hợp trẻ mắc hội chứng Rubella bẩm sinh. Rubella gây các triệu chứng như sốt và phát ban toàn thân, thường bệnh không gây nguy hiểm và biến chứng nặng. Tuy nhiên, phụ nữ mang thai mắc bệnh thì có thể để lại những di chứng nặng nề cho trẻ. Bệnh có thể phòng ngừa bằng tiêm vắc-xin.
Bệnh thủy đậu
Thủy đậu (trái rạ) là bệnh do siêu vi trùng Varicella zoster gây ra, thường gặp ở t.rẻ e.m, gây sốt phát ban và có bóng nước toàn thân. Thủy đậu rất dễ lây lan, nhất là ở môi trường đông đúc như mẫu giáo, nhà trẻ, trường học. Bệnh có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm như n.hiễm t.rùng da, viêm não, viêm tủy cắt ngang. Hiện nay, có thể tiêm vắc-xin phòng thủy đậu cho trẻ từ 12 tháng trở lên.
Cúm
Bệnh cúm là một bệnh n.hiễm t.rùng đường hô hấp do virus gây ra và dễ dàng lan truyền qua các giọt nhỏ, gây tình trạng sốt, ho, đau đầu, đau họng, đau cơ. Các chuyên gia khuyến nghị, người khỏe mạnh nên đi tiêm phòng cúm vì virus cúm hiện có khả năng biến đổi và trở nên nguy hiểm hơn, trong khi hệ thống miễn dịch của chúng ta không phải lúc nào cũng ở tình trạng “cập nhật”. Do đó, tiêm phòng cúm hằng năm sẽ cung cấp cho chúng ta sự bảo vệ nhất định trước những mầm bệnh bất ngờ.
Viêm màng não do não mô cầu
Đây là bệnh truyền nhiễm do vi khuẩn não mô cầu các type A, B, C, Y và W135 gây ra. Vi khuẩn này lây truyền từ người sang người qua dịch cơ thể tiếp xúc khi ho, hắt hơi. Bệnh gây sốt li bì, mê sảng, hôn mê và co giật, tỷ lệ t.ử v.ong ở trẻ khoảng 50%. Hiện nay, đã có vắc-xin phòng bệnh viêm màng não do vi khuẩn type A, C nhưng chỉ bắt đầu tiêm hiệu quả với trẻ từ 2 t.uổi trở lên.
Bệnh thương hàn
Thương hàn là bệnh truyền nhiễm do vi khuẩn lây qua đường tiêu hóa gây ra. Bệnh có triệu chứng sốt cao, tiêu lỏng, bụng trướng, có thể gây xuất huyết tiêu hóa. Phương pháp phòng bệnh thương hàn đặc hiệu, chủ động và hiệu quả nhất là tiêm vắc-xin.
Bệnh dại
Dại là loại bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus dại lây qua niêm mạc hoặc vết thương do động vật mắc bệnh dại cắn gây ra. Bệnh nhân bệnh dại thường biểu hiện sợ nước, sợ gió, sợ ánh sáng, hay kích động, lên cơn co giật rồi nhanh chóng t.ử v.ong. Tiêm vắc-xin phòng dại là cách tốt nhất ngừa bệnh dại khi nghi bị con vật dại cắn. Những đối tượng có nguy cơ bị dại do tính chất công việc cũng có thể tiêm ngừa chủ động.
BS. Lê Anh
Theo suckhoedoisong
Sắp có vắc-xin cho HIV vào năm 2021?
Tiến sĩ Susan Buchbinder và Anthony Fauci, hai trong số các chuyên gia HIV hàng đầu thế giới, nói rằng ba thử nghiệm vắc-xin HIV đang diễn ra là lý do để hy vọng.
Cuộc chiến toàn cầu chống lại virus gây suy giảm miễn dịch ở người đã sẵn sàng để đạt được những tiến bộ quan trọng nhờ ba loại vắc-xin HIV thử nghiệm đang bước vào giai đoạn thử nghiệm cuối cùng tại các địa điểm trên toàn cầu.
Các nhà khoa học đang rất kì vọng vào việc sớm cho ra đời vắc-xin cho HIV.
Trong khi bất kỳ thử nghiệm vắc-xin HIV giai đoạn cuối nào trong số ba thử nghiệm này, được gọi là HVTN 702, Imbokodo và Mosaico có thể thất bại, các nhà khoa học nói rằng họ hy vọng hơn bất cứ lúc nào kể từ năm 1984.
“Đây có lẽ là một trong những khoảnh khắc lạc quan nhất mà chúng tôi từng có. Chúng tôi có ba loại vắc-xin hiện đang được thử nghiệm trong các thử nghiệm hiệu quả và phải mất khá nhiều thời gian để thực sự đủ hứa hẹn”, tiến sĩ Susan Buchbinder, giám đốc chương trình nghiên cứu về HIV của Bộ Y tế Công cộng San Francisco và là chủ tịch của cả hai thử nghiệm Imbokodo và Mosaico nói.
Thử nghiệm vắc-xin HIV lâu đời nhất là HVTN 702, dựa trên một ứng cử viên vắc-xin trước đó, RV144, có hiệu quả, nhưng chưa đủ. Năm 2009, thử nghiệm lâm sàng RV144 đã công bố kết quả cho thấy vắc-xin làm giảm tỷ lệ nhiễm HIV khoảng 30%. Cho đến ngày nay, RV144 vẫn là vắc-xin HIV duy nhất từng chứng minh được hiệu quả.
HVTN 702, được ra mắt tại Nam Phi vào năm 2016, là thử nghiệm vắc-xin đầu tiên được phê duyệt sau thất bại của RV144. Chế độ tiêm chủng sửa đổi nhằm mục đích cung cấp sự bảo vệ lâu dài và bền vững hơn chế độ RV144 và đã được điều chỉnh theo phân nhóm HIV chiếm ưu thế ở miền nam châu Phi.
Trong khi RV144, với hiệu quả 30%, không đủ để phân phối toàn cầu, nó đã chỉ ra con đường phía trước cho các nhà nghiên cứu vắc-xin.
Tiến sĩ Anthony Fauci, giám đốc của Viện các bệnh dị ứng và truyền nhiễm quốc gia ( NIAID) người ủng hộ cho một loại vắc-xin có hiệu quả ít nhất 50%, cho biết ông cảm thấy sự cần thiết bây giờ là một loại vắc-xin hiệu quả một phần sẽ đáng được triển khai. Ông nói rằng đó là vì các chiến lược phòng ngừa như điều trị dự phòng phơi nhiễm trước (PrEP) và điều trị như phòng ngừa (TASP) đã được sử dụng rất thành công, ngay cả khi không có vắc-xin, nếu một hoặc nhiều loại vắc-xin này có hiệu quả 50-60 phần trăm, đó sẽ là yếu tố thay đổi cuộc chơi để xoay chuyển dịch bệnh. HVTN 702 với kết quả lâm sàng dự kiến vào cuối năm 2020 hoặc đầu năm 2021 sẽ có.
Imbokodo, thử nghiệm thứ hai, bắt đầu ở năm quốc gia Nam Phi vào năm 2017 và hoàn thành việc tuyển 2.600 phụ nữ tham gia thử nghiệm hồi giữa năm 2019.
Không giống như HVTN 702, Imbokodo sử dụng các chất gây miễn dịch là thành phần vắc-xin được thiết kế để tạo ra phản ứng miễn dịch chống lại nhiều loại HIV toàn cầu.
Cuối cùng vào tháng 11, thử nghiệm vắc-xin thứ ba, Mosaico, đã đ.ánh dấu sự khởi đầu không chính thức sau khi người tham gia nghiên cứu đầu tiên được tiêm.
Imbokodo và Mosaico phần lớn giống hệt nhau và bao gồm sáu mũi tiêm, với các công thức vắc-xin hơi khác nhau được quản lý trong hai lần khám bệnh cuối cùng.
Trang Phạm
Theo dantri.com.vn/NBC News
