Bên cạnh những loại hải sản ‘lành tính’ có giá trị dinh dưỡng cao như tôm hùm, sò điệp, cá hồi… thì trong đại dương bao la còn có nhiều loại hải sản chứa độc tố gây c.hết người như cá nóc, so biển, bạch tuộc đốm xanh, ốc bùn răng cưa…
Chúng được ví như ’sát thủ biển cả’ khi không chỉ là ‘thủ phạm’ gây ra cái c.hết của nhiều sinh vật biển khác mà còn gây nguy hại cho sức khỏe con người nếu chúng ta ăn hoặc vô tình chạm vào chúng.
Mới đây, một vụ ngộ độc hải sản tập thể (gồm 6 người trong gia đình và 1 người hàng xóm) đã xảy ra tại huyện Dầu Tiếng, tỉnh Bình Dương (Ảnh: VOV)
Cụ thể, tối ngày 9-3, 7 người sau khi ăn năm con sam biển mua tại Vũng Tàu thì đều có biểu hiện bị ngộ độc. Trong đó, một cháu bé 8 t.uổi đã t.ử v.ong, 6 người còn lại được chuyển đến Bệnh viện đa khoa tỉnh Bình Dương điều trị, hiện đã qua cơn nguy kịch và sức khỏe đã ổn định (Ảnh: Báo Thanh Niên)
Hiện cơ quan chức năng đang giám định con sam mà 7 người ăn là sam hay con so biển. Do con so chứa trong mình độc tố gây c.hết người nhưng lại sở hữu hình dạng tương đối giống sam biển nên dễ gây nhầm lẫn. Thực tế, hằng năm ở Việt Nam vẫn thường ghi nhận nhiều vụ ngộ độc dẫn tới t.ử v.ong do nhầm con so với con sam
So biển (tên khoa học là Carcinoscorpius rotundicauda), dân gian thường gọi là sam nhỏ. Nó được tìm thấy trong khu vực ven biển thuộc Ấn Độ, Indonesia, Malysia, Philippines, Singapore, Thái Lan và Việt Nam. Ở nước ta, so thường sống ở vùng sình lầy ven biển vịnh Bắc Bộ, miền Trung và Nam Bộ
So biển có hình dạng tương đối giống sam biển (tên khoa học là Tachypleus tridentatus, dân gian thường gọi là sam lớn), nhưng kích thước nhỏ hơn. Chiều dài thân của so biển trưởng thành thường khoảng 20-25 cm (không kể đuôi), cân nặng thường dưới 1 kg . Còn sam biển dài từ 30 cm trở nên, cân nặng có thể đạt 3,8 kg
Tuy nhiên, không đủ độ tin cậy nếu chúng ta chỉ phân biệt so và sam qua kích thước và trọng lượng. Vì để trưởng thành, sam cần thời gian khoảng mười năm, do đó rất có thể con so sẽ bị nhầm với con sam còn non
Ngoài ra, đuôi sam biển có tiết diện hình tam giác, ba cạnh kéo dài đến tận cuối đuôi, ở đỉnh tam giác có các gai nhọn giống như lưỡi cưa. Ngược lại, đuôi so biển có tiết diện hình tròn, không có gai
Con so biển thường di chuyển một mình, còn sam thường sống thành từng cặp đến cuối đời, con đực hay bám trên lưng con cái. Tuy nhiên, vào mùa sinh sản con so cũng có thể đi theo cặp với nhau
Điểm khác biệt quan trọng là so biển có chứa độc tố thần kinh Tetrodotoxin còn sam biển thì không. Đây được xếp vào loại kịch độc, dù nấu chín, phơi khô, sấy… độc chất vẫn tồn tại. Độc tố này thường tập trung chủ yếu trong buồn trứng của con so, sau đó có thể lây lan sang các bộ phận khác
Nếu ăn phải so biển thì sau 20 phút đến 3 giờ, môi và lưỡi sẽ hơi tê. Tiếp đó các ngón tay bị tê cứng có thể kèm theo đau đầu, đau bụng hoặc nôn mửa. Sau là tê liệt vận động, ngồi khó khăn, tê liệt tri giác, khó thở, huyết áp tụt rồi rơi vào trạng thái mất ý thức và t.ử v.ong nhanh. Vì vậy tuyệt đối không ăn khi chưa phân biệt rõ con so và con sam để tránh việc ngộ độc thực phẩm
Cá nóc vốn được mệnh danh là “tử thần” biển cả với khả năng phát độc Tetrodotoxin. Độc tố của cá nóc có được là do các vi khuẩn cộng sinh (chủ yếu là nhóm Pseudomona, Vibrio và một số loại khác) tổng hợp ra
Thịt cá nóc thường không độc, nhưng khi cá c.hết, cá bị ươn thối hoặc chế biến không đúng cách khiến độc tố từ các bộ phận khác như gan, thận, tụy, cơ quan sinh sản (buồng trừng, túi tinh)… ngấm vào thịt khiến thịt cá trở nên độc. Đây cũng là nguyên nhân của những vụ ngộ độc do ăn thịt cá nóc
Nếu ăn phải cá nóc có độc tố Tetrodotoxin, sau 5 phút đến 3-4 giờ sẽ xuất hiện biểu hiện như: Ngứa miệng, tê môi và lưỡi. Tiếp theo thấy mệt mỏi, chóng mặt, vã mồ hôi, sùi bọt mép, mặt ửng hồng, đau bụng, buồn nôn, tứ chi yếu, đồng tử co…
Trường hợp nặng sẽ xuất hiện liệt toàn thân, người mềm ra, chân tay mất khả năng vận động, da tím tái, nhiệt độ và huyết áp giảm, khó thở, cuối cùng liệt cơ hô hấp, trụy tim mạch và t.ử v.ong. Tỷ lệ t.ử v.ong rất cao (60%) nếu cấp cứu chậm
Những loài cá nóc mang độc tính mạnh có thể kể đến như: Cá nóc răng mỏ chim, cá nóc chuột, cá nóc đầu thỏ mắt to, cá nóc chuột vân bụng, cá nóc chấm cam, cá nóc chuột vằn mang…
Cá bống vân mây có tên khoa học là Yongeichthys criniger, có độc tố giống cá nóc và tập trung hầu hết ở da. Ở Việt Nam, chúng sống chủ yếu ở ven biển, các vùng cửa sông nước lợ miền Trung
Cá bống vân mây thường bị nhầm lẫn với cá bống hoa (tên khoa học là Acanthogobius flavimanus) dẫn đến nhiều vụ ngộ độc do ăn nhầm. Nếu quan sát kỹ, chúng ta có thể thấy cá bống hoa có thân dài, phần trước hình trụ tròn, phần sau hơi dẹp, phủ vảy đến sau mắt, trên da có nhiều lốm đốm nhỏ. Còn cá bống vân mây thân cá ngắn và tròn, trên da có hoa văn rất đậm như những vân mây, mỗi bên thân có những vệt đen lớn hình đám mây
Không chỉ ngộ độc qua đường thức ăn, con người có thể nhiễm độc Tetrodotoxin thông qua đường tiếp xúc nếu vô tình đụng chạm cá, bị cá làm tổn thương. Như vậy các chất độc có trong tuyến nước bọt của cá có thể chuyển vào cơ thể người thông qua vết thương
Mang trong mình chất độc thần kinh Tetrodotoxin ở tuyến nước bọt, bạch tuộc đốm xanh là mối đe dọa thật sự đối với con người, đặc biệt là những ngư dân mỗi ngày dùng tay không để cầm nắm hải sản
Bạch tuộc đốm xanh là một loài hung dữ, có thể chủ động tấn công nếu cảm thấy bị đe dọa. Những lúc như thế, các đốm xanh trên cơ thể chúng sẽ sáng rực lên. Độc tố quá vết cắn của bạch tuộc đốm xanh ngấm vào m.áu cực nhanh, chừng 1-5 phút sau khi bị cắn sẽ xuất hiện triệu chứng nhiễm độc
Ngoài ra, không ít trường hợp ngộ độc do ăn nhầm bạch tuộc đốm xanh. Bởi nếu đ.ánh bắt lẫn lên bờ thì rất khó phân biệt bạch tuộc đốm xanh so với bạch tuộc thường khác, trừ khi bạch tuộc đốm xanh phải thật tươi thì bạn mới có thể nhìn thấy những đốm xanh đặc trưng hoặc đốm xàm mờ mờ để phân biệt
Trường hợp ngộ độc bạch tuộc đốm xanh qua đường tiêu hóa, sau 10-20 phút sẽ xuất hiện các triệu chứng tương tự như ngộ độc cá nóc. Nếu không cấp cứu kịp thời sẽ dẫn tới t.ử v.ong
Ốc bùn răng cưa có tên khoa học là Nassarius papilosus. Loại ốc này có đặc điểm nhận dạng là một cái đuôi dài khoảng 1cm, rộng khoảng 0,5cm, bằng kích thước của ngón tay cái, vỏ ốc nhô lên nhiều chấm đều như răng cưa, có 1-3 dải sọc màu nâu tím hoặc vàng đỏ. Ốc bùn răng cưa cũng chứa chất kịch độc Tetrodotoxin
Tetrodotoxin trong ốc bùn răng cưa có được là do chúng ăn x.ác c.hết của cá, tảo, các mảnh vụn hữu cơ độc hại. Khi ốc ăn phải những thứ này, độc tố sẽ tích tụ trong dạ dày và trở thành chất kịch độc
Nếu ăn phải ốc bùn răng cưa thì chừng 30 phút, nạn nhân sẽ có triệu chứng khó thở, liệt cơ hô hấp cực nhanh, nếu không đưa đi cấp cứu kịp thời sẽ dẫn tới t.ử v.ong
Đặc biệt, loài ốc bùn răng cưa có hàm lượng độc tố thay đổi theo cá thể, có cá thể chứa lượng độc cực lớn. Người nặng 50kg chỉ cần ăn 2-3 con là bị ngộ độc, t.ử v.ong nhanh
Ngoài ra, các loại ốc khác như ốc mặt trăng miệng vàng, ốc hương Nhật Bản, ốc đụn cái, ốc tù và, ốc bùn hình nón… cũng được ghi nhận là nguyên nhân của các vụ ngộ độc do chứa một lượng lớn chất kịch độc trong cơ thể
Như Quỳnh (Tổng hợp)
Theo An ninh thủ đô
Nhận biết sam biển và so biển để tránh ngộ độc thực phẩm
Sở hữu hình dạng giống sam biển, song ăn so biển có thể c.hết người do chứa độc tố tetrodotoxin.
Trước thông tin một gia đình (sáu người nhà và một người hàng xóm) tại huyện Dầu Tiếng, Bình Dương sau khi ăn năm con sam biển mua tại Vũng Tàu thì bị đau bụng, có biểu hiện của ngộ độc. Trong đó một cháu bé tám t.uổi đã t.ử v.ong, sáu người còn lại đang được chuyển đến BV đa khoa tỉnh Bình Dương điều trị, hiện đã qua cơn nguy kịch và sức khỏe đã ổn định.
Hiện cơ quan chức năng vẫn đang tiến hành lấy mẫu để giám định xem con sam được gia đình ông Tơ mua ở TP Vũng Tàu về ăn là con sam thật hay con so biển. Hằng năm cả nước vẫn ghi nhận các vụ ngộ độc c.hết người do ăn so biển.
Theo Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế, con so và con sam đều sống ở vùng ven biển, trong các vịnh, đầm nước mặn và các cửa sông, hình thù giống hệt nhau nên dễ nhầm lẫn. Hằng năm cả nước vẫn ghi nhận các vụ ngộ độc c.hết người do ăn trứng so biển.
Con sam biển (tên khoa học Tachypleus tridentatus) thường phân bố vùng ven biển, sống từng cặp, mỗi cặp làm tổ để sinh sống cùng nhau. Mỗi cặp sam thường đẻ rất nhiều trứng do đó người ta thường bắt sam để lấy trứng ăn là chính.
Sam trưởng thành nặng 1,5-2 kg. Chúng có vỏ cứng như mai cua, mình tròn vẹt, đường kính khoảng một gang tay (20 cm), dưới bụng có tám chân càng nhỏ, bơi rất chậm và bò như cua. Sam cái nặng khoảng 1 kg, sam đực nhỏ hơn, chỉ nặng bằng nửa sam cái. Đuôi sam có gờ mặt lưng rất rõ, hình tam giác.
Trong khi đó, so biển (tên khoa học Carcinoscorpius rotunicauda) là một loài có độc, khi ăn có thể dẫn đến c.hết người. Loài này sống ở ven biển, nơi các lạch nước ngọt.
Chúng có hình dạng rất giống sam biển nhưng kích thước nhỏ hơn và không đi theo thành từng cặp. Chiều dài thân của so biển khoảng 20-25 cm, không kể đuôi, toàn thân màu xanh nâu đậm. Đuôi không có gờ mặt lưng, tiết diện cắt ngang của đuôi có dạng hình trứng hay tròn.
Đuôi sam có gờ mặt lưng rất rõ, hình tam giác. Ảnh: Internet
Theo đó, điểm khác biệt rất dễ nhận thấy là sam lúc nào cũng đi đôi, còn so biển nhỏ hơn sam và chỉ đi một mình.
Cục An toàn thực phẩm cũng cho hay trứng sam là thức ăn ngon và bổ, còn trứng so rất độc, ăn phải sẽ bị ngộ độc nguy hiểm.
Chất độc c.hết người trong loài so biển là tetrodotoxin, cực độc giống độc tố của cá nóc, chất độc này tan trong nước, không bị nhiệt phá hủy. Chất độc có thể bị phân rã trong môi trường kiềm hay acid mạnh. Những vụ ngộ độc thức ăn do tetrodotoxin thường rất nặng. Chất độc này được hấp thu nhanh qua đường tiêu hóa trong khoảng 10-15 phút, đạt nồng độ cao nhất trong m.áu sau 20 phút và chỉ sau mấy giờ sau khi ăn các triệu chứng ngộ độc xuất hiện. Độc tố này tác động lên thần kinh trung ương, gây tê liệt cơ thể, ngừng tuần hoàn, hô hấp, nạn nhân t.ử v.ong nhanh chóng. Liều t.ử v.ong đối với người là 1-2 mg độc chất tetrodotoxin.
Để phòng, chống ngộ độc, cục cũng đã khuyến cáo người dân nên thận trọng khi lựa chọn sam biển và so biển. Tuyệt đối không ăn so biển kể cả thịt và trứng của chúng.
Theo PLO
