Các rối loạn nghiêm trọng của phản ứng miễn dịch do “cơn bão cytokine” gây ra dẫn đến rối loạn chức năng phổi, tim, gan, thận…
Hậu quả làm suy đa cơ quan dẫn đến t.ử v.ong nếu không được điều trị đầy đủ.
Trong đợt dịch đầu tiên, TP.HCM đã tiếp nhận và điều trị cho phi công người Anh – “bệnh nhân 91″, có thể nói là ca nặng nhất tại Việt Nam ở thời điểm đó. Trong 90 ngày điều trị, bệnh nhân có hiện tượng bị “ cơn bão cytokine”, tấn công cả tế bào lành.
Mới đây, theo các bác sỹ điều trị, cố ca sỹ Phi Nhung mắc Covid-19 và cũng bị “cơn bão cytokine” rất nặng. Khi lọc m.áu liên tục và dùng những màng lọc đặc hiệu thì có giảm, nhưng ngưng lọc thì “cơn bão cytokine” bùng lên lại. Và có rất nhiều bệnh nhân Covid-19 đã gặp phải “cơn bão cytokine”.
Theo thống kê của Trung tâm hồi sức Bệnh viện Bạch Mai đặt tại Bệnh viện dã chiến số 16 (quận 7, TP.HCM), với công suất 500 giường bệnh thì có đến 70% bệnh nhân COVID-19 mắc phải “cơn bão cytokine”.
Vậy “cơn bão cytokine” ở bệnh nhân Covid-19 là gì và nguy hiểm như thế nào? Theo bác sỹ Nguyễn Xuân Đạt, từng là giảng viên Trường Đại học Y – Dược, Đại học Thái Nguyên, hiện đang làm việc tại Hà Nội cho biết, hệ miễn dịch của cơ thể là một hệ thống được tạo thành từ mạng lưới các tế bào đặc biệt, protein, mô và các cơ quan. Chúng phối hợp với nhau để bảo vệ cơ thể chống lại tác nhân gây bệnh là vi trùng, vi sinh vật…
Một bệnh nhân Covid-19 ở Đà Nẵng tiên lượng xấu đã hồi phục (ảnh minh họa)
Tế bào miễn dịch thuộc thành phần của hệ thống miễn dịch, mỗi một tế bào miễn dịch đóng một vai trò riêng trong hệ thống miễn dịch và góp phần vào việc bảo vệ cơ thể chống lại tác nhân gây bệnh.
Theo bác sỹ Đạt, khi tác nhân gây bệnh xâm nhập cơ thể, các tế bào miễn dịch được kích hoạt hoạt động để thực hiện chức năng của nó. Cytokines là các hoạt chất protein giống như hormone được chính các tế bào miễn dịch tạo ra và đóng vai trò quan trọng trong việc kích hoạt hoạt động của các tế bào miễn dịch. Cytokines kích hoạt hoạt động của chính tế bào miễn dịch tạo ra nó và các tế bào miễn dịch xung quanh nó hoặc tế bào đích ở vị trí khác nhau trên cơ thể.
Ngoài việc nhấn nút “start” để các tế bào miễn dịch bắt đầu hoạt động, các cytokines còn đóng vai trò duy trì và điều hòa hoạt động của các tế bào miễn dịch. Các tế bào miễn dịch sẽ hoạt động và có giới hạn dưới tác động của các cytokines.
Với “một lượng” cytokines được tạo ra “vừa đủ” toàn bộ hoạt động của các tế bào miễn dịch được vận hành trơn tru và diễn ra thuận lợi, hệ thống miễn dịch sẽ hoạt động đúng chức năng, tác nhân gây hại xâm nhập vào cơ thể sẽ bị t.iêu d.iệt và bị loại bỏ.
Tuy nhiên, vì một lý do nào đó, cytokines được tạo ra quá nhiều – các tế bào miễn dịch bị kích hoạt hoạt động quá mức, việc hoạt động vượt quá “giới hạn” cho phép của tế bào miễn dịch sẽ tạo ra các phản ứng trái ngược và gây hại cho cơ thể.
“Trong n.hiễm t.rùng nặng do cúm hoặc Covid-19… cytokines do một số tế bào miễn dịch nhất định được tạo ra không kiểm soát, số lượng tăng lên rất rất nhiều một cách đột ngột đã gây ra những rối loạn nghiêm trọng các phản ứng miễn dịch trong cơ thể. Sự tăng bất thường của cytokines trong trường hợp này được gọi là “cơn bão cytokine”- bác sỹ Đạt cho biết.
Theo bác sỹ Nguyễn Xuân Đạt, việc xảy ra các rối loạn nghiêm trọng của phản ứng miễn dịch do “cơn bão cytokine” gây ra dẫn đến rối loạn chức năng đa cơ quan như phổi, tim, gan, thận, hệ thống thần kinh trung ương, hệ thống mạch m.áu và bạch huyết, hệ thống tiêu hóa, khớp, da…. Hậu quả làm suy đa cơ quan dẫn đến t.ử v.ong nếu không được điều trị đầy đủ.
“Cơ chế bệnh sinh của “cơn bão cytokine” rất phức tạp. Việc định danh cụ thể các cytokines trên những bệnh nhân mắc Covid-19 gặp tình trạng “cơn bão cytokines” còn nhiều hạn chế nên việc điều trị vô cùng phức tạp và khó khăn”- bác sỹ Đạt cho biết./.
Chuyên gia cảnh báo: Người trẻ, không có bệnh lý nền cũng có thể mắc COVID-19 thể rất nặng
Cơn bão Cytokine là một phản ứng viêm quá mức của cơ thể gây tổn thương gan, thận, phổi.
Cơn bão Cytokine tổn thương cơ quan trong cơ thể
Cơn bão Cytokine ở bệnh nhân COVID-19 được nhắc tới nhiều đó là ở trường hợp bệnh nhân 91 (phi công người Anh). Đây là ca COVID-19 nặng nhất trong tại Việt Nam trong đợt dịch đầu tiên.
Tại thời điểm đó, bệnh nhân có những phản ứng miễn dịch rất dữ dội dẫn tới tổn thương các cơ quan lành trong cơ thể.
Trong đợt dịch thứ 4 xảy ra tại Việt Nam, cơn bão Cytokine được nhắc tới rất nhiều do gặp đa số ở các trường hợp bệnh nhân trẻ chuyển biến nặng phải nhập viện điều trị.
Trao đổi với bác sĩ Ngô Đức Hùng, Khoa Cấp cứu Bệnh viện Bạch Mai , trong quá trình điều trị có các bệnh nhân trong đợt dịch thứ 4 bác sĩ nhận thấy cơn bão Cytokine có xu hướng xuất hiện nhiều ở các trường hợp trẻ t.uổi. Đặc biệt là các trường hợp trẻ không có bệnh lý nền, hệ miễn dịch trước đó khỏe mạnh.
Khu điều trị bệnh nhân COVID-19.
“Hiện nay, chúng tôi vẫn cũng vẫn chưa thể lý giải được vì sao cơn bão Cytokine lại xuất hiện ở các trường hợp trẻ t.uổi. Nhưng đây sẽ là một lưu ý rất quan trọng cho bác sĩ khi theo dõi bệnh nhân mắc COVID-19, giảm được tình trạng nguy kịch cho bệnh nhân”, bác sĩ Hùng cho hay.
Theo bác sĩ Hùng, cơn bão Cytokine liên quan tới phản ứng miễn dịch khá ồ ạt của cơ thể khi phản ứng với tác nhân gây bệnh nào đó. Cụ thể, ở đây tác nhân gây bệnh là virus SARS-CoV-2.
Thông thường khi có những tác nhân bệnh cơ thể sẽ kích hoạt hệ thống miễn dịch để chiến đấu lại tác nhân gây bệnh, đẩy lùi bệnh. Khi đó bệnh nhân sẽ có thể hết bệnh. Nhưng đôi khi phản ứng của cơ thể quá mạnh mẽ, ngoài việc t.iêu d.iệt được tác nhân gây bệnh thì sẽ tấn công vào tế bào lành trong cơ thể.
Lúc này, phản ứng miễn dịch mạnh mẽ trên mức bình thường sẽ gây ra một đáp ứng viêm của toàn bộ cơ thể. Khi đó các cơ quan trong cơ thể như: phổi, gan, thận…
Cơn bão Cytokine xuất hiện ở thời điểm nào?
Bác sĩ Hùng cho hay, khi đứng trước một bệnh nhân mắc COVID-19 rất khó có thể biết được khi nào bệnh nhân sẽ gặp phải cơn bão Cytokine. Tuy nhiên, bác sĩ có thể theo dõi bằng các xét nghiệm phản ứng miễn dịch để biết nó sẽ đi về đâu (chiều hướng tốt hay chiều hướng xấu).
“Do vậy, đây là một trong những khó khăn cho các bác sĩ phải có kinh nghiệm để theo dõi những nhóm bệnh nhân này. Để biết được xu hướng miễn dịch đáp ứng viêm của bệnh nhân đang diễn biến theo xu hướng bảo vệ cơ thể hay tàn phá cơ thể.
Khi theo dõi được bệnh nhân như vậy mới có thể can thiệp kịp thời, đón trước cơn bão Cytokine trước khi nó đến. Nếu một người xuất hiện cơn bão Cytokine là khi lượng kháng thể đáp ứng viêm quá mạnh mẽ. Để cứu bệnh nhân phải dùng các thủ thuật đặc biệt, ví dụ như lọc m.áu để kéo bớt các phản ứng gây viêm ra ngoài không cho nó tác động phá hoại cơ thể.
Bên cạnh đó, bệnh nhân có thể sử dụng một số loại thuốc ức chế miễn dịch, corticoi theo chỉ định của bác sĩ”, bác sĩ Hùng nói.
Bác sĩ Ngô Đức Hùng khuyến cáo đối với các trường hợp F0 điều trị tại nhà việc dùng thuốc để ngăn ngừa cơn bão Cytokine cần phải tuân theo đúng hướng dẫn của nhân viên y tế. Việc dùng các loại thuốc này không đúng chỉ định sẽ trở thành “con dao” hai lưỡi có hại.
Do phản ứng miễn dịch của cơ thể là phản ứng có lợi (chỉ có hại khi thái quá). Nếu dùng các loại thuốc ức chế miễn dịch không cho hệ thống miễn dịch của cơ thể hoạt động một cách đúng đắn thì có thể nguy hiểm không khác gì cơn bão Cytokine.
Bác sĩ Hùng cũng cho biết thêm, do cơn bão Cytokine có xu hướng gặp nhiều ở người trẻ khỏe mạnh, miễn dịch tốt cho nên người trẻ không chủ quan khi mắc COVID-19. Cần phải tuân thủ đúng theo các biện pháp 5K/5T của Bộ Y tế và tiêm vắc xin khi tới lượt mình.
Ths.BS Lê Văn Dẫn, Phó Trưởng Khoa Hồi sức tích cực, Bệnh viện Thanh Nhàn cũng cho biết thêm, nhiều người còn chủ quan khi mắc COVID-19 nghĩa rằng sức khỏe tốt, trẻ khỏe không sao. Nhưng thực tế điều trị tại bệnh viện đã xuất hiện các trường hợp bệnh nhân trẻ mắc COVID-19 rất nặng. Các bệnh nhân trẻ có xu hướng gặp cơn bão Cytokine diễn biến rất nhanh, đặc biệt là những bệnh nhân nặng lên vào ngày thứ 6.
