Con người được tạo ra chỉ từ khoảng 20.000 gene – xấp xỉ số gene của loài giun siêu nhỏ có tên Caenorhabditis elegans.
Chỉ năm năm sau bài báo của Medawar, năm 1957, nhà sinh học tiến hóa người Mỹ George Williams đã đưa ra một phiên bản sâu sắc và tinh vi hơn của cùng lý thuyết này. Theo ông, mỗi gene có thể có nhiều tác động khác nhau lên cơ thể, tùy thuộc vị trí và thời gian mà nó biểu hiện – hiện tượng được gọi là tính đa hiệu của gene.
Sự biểu hiện đa dạng này của gene giúp giải thích tại sao một sinh vật phức tạp như chúng ta được tạo ra chỉ từ khoảng 20.000 gene – xấp xỉ số gene của loài giun siêu nhỏ Caenorhabditis elegans (C. elegans), loài sinh vật được sử dụng khá phổ biến trong các phòng thí nghiệm sinh học.
Williams cho rằng chính đột biến gene đem lại lợi ích trong những năm đầu đời về sau lại có ảnh hưởng gây hại, và ông đặt ra thuật ngữ “tính đa hiệu đối kháng” – một thuật ngữ sinh học xấu xí nhưng không thể tránh khỏi bởi vì nó hiện diện trong hầu hết các nghiên cứu về lão khoa.
Ảnh minh họa. Nguồn: BBC.
Theo lý thuyết “ tích lũy đột biến” của Medawar, sức mạnh của chọn lọc tự nhiên không loại bỏ tác hại của đột biến bởi nó không ảnh hưởng đến quá trình sinh sản. Hay như Williams từng nói: “chọn lọc tự nhiên thường phát huy tối đa sức mạnh ở những năm tháng t.uổi trẻ và cái giá phải trả chính là sự lao dốc của sức khỏe (còn gọi là lão hóa) khi chúng ta bước qua giai đoạn trưởng thành.” Vậy nên, không có gì đáng ngạc nhiên khi một số người gọi lý thuyết này một cách đầy hình tượng là “ lý thuyết trả sau”.
Williams đưa ra hai ví dụ minh họa cho ý tưởng của mình. Ví dụ đầu tiên liên quan đến sự lưu thông calcium trong m.áu. Bạn cần calcium để có thể hoạt động dễ dàng khi còn trẻ, để xây dựng và tu sửa bộ xương, để nhanh chóng chữa lành xương gãy nhờ đó giúp bạn tránh những thương tổn và trở nên vững vàng.
Điều này thật sự cần thiết cho sự tồn tại của các tổ tiên săn bắt-hái lượm của chúng ta. Tuy nhiên, khi bạn đã bước vào t.uổi 65 hay 70 – điều hiếm thấy ở thời t.iền sử – toàn bộ lượng calcium trong m.áu bắt đầu trú ngụ trong hệ thống mạch m.áu và là nguồn cơn của căn bệnh xơ cứng động mạch, tình trạng bệnh điển hình của t.uổi già. Nhưng điều đó không tạo thành hậu quả gì với các lực tiến hóa: bạn vẫn sẽ có con, và do đó bạn đã xong nhiệm vụ duy trì nòi giống của loài rồi.
Ví dụ còn lại của Williams là về testosterone, một loại hormone s.inh d.ục chịu trách nhiệm cho sự phát triển của tuyến t.iền liệt, tuyến dưới gốc d.ương v.ật, cung cấp chất lỏng cần thiết để bảo vệ và nuôi dưỡng t.inh t.rùng.
Các biến thể di truyền làm gia tăng vượt trội loại hormone này có thể kích thích sự phát triển quá mức tuyến t.iền liệt, mà với những người đàn ông trẻ t.uổi, nó giúp gia tăng ham muốn t.ình d.ục và khả năng sinh sản, một điều có lợi cho quá trình chọn lọc tự nhiên.
Nhưng chính điều này lại gây ra phiền toái cho những người đàn ông lớn t.uổi – vấn đề thường gặp nhất là họ sẽ gặp khó khăn khi tiểu tiện vì các áp lực ép lên bàng quang và ống dẫn nước tiểu, và tăng nguy cơ ung thư t.iền liệt tuyến nếu như các lỗi xảy ra trong quá trình phân chia tế bào liên tục tích tụ dần.
Không phải người ngoài hành tinh, con người có thể là sinh vật có trí tuệ duy nhất trong vũ trụ?
Kể từ khi con người nhận ra rằng trong vũ trụ không chỉ có các thiên thể trong hệ mặt trời, chúng ta chưa bao giờ ngừng khám phá các dạng sống khác.
Đặc biệt là sau khi con người phát hiện ra các thiên hà ngoài thiên hà, số lượng thiên thể trong vũ trụ đã trở nên đáng kinh ngạc và khả năng có sự sống ngoài Trái đất cũng tăng lên đáng kể.
Tuy nhiên, các nhà khoa học vẫn chưa phát hiện ra sự sống ngoài Trái đất. Vậy sự chỉ xảy ra trên Trái Đất hay là tất yếu và dồi dào trong vũ trụ?
Nếu người ngoài hành tinh thực sự tồn tại với số lượng lớn thì họ đã từng đến thăm Trái Đất chưa?
Một số nhà khoa học cho rằng vũ trụ rộng lớn đến mức khó có khả năng con người là sự sống duy nhất. Dù xác suất có nhỏ đến mấy, nhân với số cơ sở cực kỳ đáng sợ của số lượng thiên thể thì đó cũng không còn là sự kiện xác suất nhỏ nữa.
Ảnh minh họa
Tuy nhiên, nếu có sự sống ngoài trái đất thì không có nghĩa là chúng có trí thông minh như con người, có thể chúng chỉ là động vật mà thôi. Vì vậy, nhiều nhà khoa học cho rằng ngay cả khi trong vũ trụ có những dạng sống khác thì con người vẫn là sinh vật thông minh duy nhất làm chủ được khoa học công nghệ.
Vũ trụ đã trải qua ít nhất 13,7 tỷ năm kể từ khi ra đời và số lượng thiên thể trong vũ trụ ít nhất là hàng trăm tỷ nên khả năng tồn tại sự sống là rất cao. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là chúng có khả năng tự tiến hóa như con người mà chỉ có thể tiến hóa thích ứng theo môi trường trên hành tinh của chúng.
Tuy nhiên, tuyên bố này chỉ là suy luận và hiện tại không có cách nào để chứng minh điều đó. Nếu muốn biết con người có phải là sinh vật thông minh duy nhất trong vũ trụ hay không, trước tiên bạn phải hiểu quá trình tiến hóa của con người.
Một số nhà khoa học còn tin rằng có lẽ sự sống thông minh khác từng tồn tại trong vũ trụ nhưng cuối cùng đã bị tuyệt chủng bởi các thế lực bí ẩn. Trên sao Hỏa rất gần chúng ta, các nhà khoa học đã tìm thấy dấu vết về sự tồn tại của nhiều sinh vật nhưng hiện nay không còn dấu vết nào cả.
Dự đoán về người ngoài hành tinh
Trong một nghiên cứu mới được công bố trên Tạp chí Quốc tế về Sinh học vũ trụ, các nhà khoa học từ Đại học Oxford lần đầu tiên cho thấy lý thuyết tiến hóa có thể được sử dụng như thế nào để hỗ trợ các dự đoán về người ngoài hành tinh và hiểu rõ hơn về hành vi của chúng. Họ cho thấy người ngoài hành tinh có khả năng được định hình bởi các quá trình và cơ chế tương tự đã định hình con người, chẳng hạn như chọn lọc tự nhiên.
Lý thuyết này ủng hộ lập luận rằng các dạng sống ngoại lai trải qua quá trình chọn lọc tự nhiên và giống như chúng ta, tiến hóa để trở nên khỏe mạnh hơn và mạnh mẽ hơn theo thời gian.
Sam Levin, một nhà nghiên cứu tại Khoa Động vật học của Oxford, cho biết: ‘Nhiệm vụ cơ bản của các nhà sinh vật học vũ trụ (những người nghiên cứu về sự sống trong vũ trụ) là suy nghĩ về cuộc sống ngoài Trái đất có thể như thế nào. Nhưng đưa ra dự đoán về người ngoài hành tinh rất khó. Chúng ta chỉ có một ví dụ về sự sống – sự sống trên Trái đất – để suy luận. Các phương pháp tiếp cận trước đây trong lĩnh vực sinh học vũ trụ phần lớn mang tính cơ học, sử dụng những gì chúng ta thấy trên Trái đất và những gì chúng ta biết về hóa học, địa chất và vật lý để đưa ra dự đoán về người ngoài hành tinh.
Bằng cách dự đoán rằng người ngoài hành tinh đã trải qua những quá trình chuyển đổi lớn – đó là mức độ phức tạp đã phát sinh ở các loài trên trái đất, chúng ta có thể nói rằng có một mức độ có thể dự đoán được về quá trình tiến hóa sẽ khiến họ trông giống chúng ta.’
Theo Văn hóa và Phát triển
