Viêm màng não mô cầu là một trong 10 bệnh truyền nhiễm có tỷ lệ t.ử v.ong cao nhất ở Việt Nam. Để phòng ngừa nguy cơ bùng phát, ngành Y tế khẩn trương lập kế hoạch, chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa.
Tiêm phòng vaccine cho trẻ tại Tanimed Tây Ninh.
Cần xử trí sớm
Những ngày gần đây, ngành Y tế tỉnh Tây Ninh ghi nhận một bệnh nhi (bé H.N.K, 5 t.uổi, ngụ thị xã Hòa Thành) bị nhiễm vi khuẩn não mô cầu Neisseria meningitidis, được cách ly và điều trị tại phòng theo dõi đặc biệt Bệnh viện Nhi đồng TP. Hồ Chí Minh. Đây cũng là ca bệnh đầu tiên của tỉnh. Hiện bệnh nhi đã hết sốt, tình trạng bệnh ổn định và chuẩn bị xuất viện trong vài ngày tới.
Chị K.T (mẹ bé K) cho biết, khoảng 3 giờ 15 phút ngày 30.3.2024, bé được nhập viện cấp cứu tại Bệnh viện Đa khoa Hồng Hưng trong tình trạng sốt cao, nổi ban xung huyết vùng cánh tay hai bên, lưng, bụng, xuất huyết dưới da kèm theo viêm họng, được điều trị và chỉ định làm các cận lâm sàng và điều trị bằng kháng sinh nhưng không giảm. Đến 11 giờ cùng ngày, bé K được chuyển đến Bệnh viện Nhi đồng TP. Hồ Chí Minh để điều trị với chẩn đoán sốt n.hiễm t.rùng, theo dõi n.hiễm t.rùng huyết và viêm mạch m.áu xuất huyết. Bệnh nhi được chẩn đoán nhiễm vi khuẩn não mô cầu Neisseria meningitidis sau xét nghiệm PCR mẫu dịch não tủy.
Ngay sau khi tiếp nhận thông tin phản hồi từ Bệnh viện Đa khoa Hồng Hưng và kết quả xét nghiệm của Bệnh viện Nhi Đồng TP. Hồ Chí Minh, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (CDC) Tây Ninh khẩn trương thành lập đoàn giám sát, phối hợp Trung tâm Y tế thị xã Hòa Thành thực hiện điều tra thông tin ca bệnh; tiến hành khử khuẩn, xử lý môi trường. Đoàn đã khoanh 3 vùng dịch tễ, ghi nhận 53 trường hợp có tiếp xúc gần với bệnh nhi, đồng thời hướng dẫn theo dõi sức khỏe, giám sát sử dụng thuốc điều trị dự phòng (trong vòng 24 giờ), tình trạng sức khỏe trong 10 ngày, phát hiện sớm các triệu chứng của bệnh, đặc biệt là sốt, thông báo ngay cho cán bộ y tế.
Bác sĩ Vũ Gia Phương- Phó Giám đốc Sở Y tế cho biết, so với các bệnh mạn tính khác, viêm màng não mô cầu khó phát hiện, vì triệu chứng giống như nhiễm siêu vi thông thường khác. Tuy nhiên, đây là một trong 10 bệnh truyền nhiễm có tỷ lệ t.ử v.ong cao nhất ở Việt Nam. “Viêm màng não mô cầu khởi phát rất đột ngột, bệnh còn được gọi là “bệnh tử 24 giờ”, tức người bệnh có thể t.ử v.ong trước 24 giờ kể từ khi khởi phát triệu chứng đầu tiên. Cứ 2 trong 10 người mắc bệnh sẽ gặp các di chứng tổn thương não, các cơ quan nội tạng, liệt, điếc, thiểu năng trí tuệ, ảnh hưởng đến đời sống sinh hoạt, tâm sinh lý bệnh nhân”- bác sĩ Phương cho biết.
Tăng cường biện pháp phòng ngừa
Trung bình mỗi ngày, Trung tâm Tiêm chủng Tanimed Tây Ninh (Tanimed Tây Ninh) tiếp nhận khoảng 50 lượt người đến tiêm phòng não mô cầu cho trẻ. Do nguồn vaccine não mô cầu khan hiếm nên phần lớn người dân đều “đặt trước” để được tiêm sớm.
Đưa con gái 30 tuần t.uổi đi tiêm vaccine não mô cầu, chị P.T.P.H. (thị xã Hòa Thành) nói: “Nghe tin có bé ở Hòa Thành mắc bệnh não mô cầu, tôi lo lắng nên đặt lịch tiêm vaccine phòng bệnh cho con. Phòng bệnh sẽ an tâm hơn”. Tương tự, chị N.H.T. (thành phố Tây Ninh) chia sẻ nỗi lo lắng khi đưa con gái hơn 35 tuần t.uổi đi tiêm vaccine phòng não mô cầu: “Ngoài lịch tiêm chủng các loại vaccine phòng bệnh ở trạm y tế phường, tôi nghĩ nên tiêm phòng bệnh não mô cầu sớm, lỡ có gì lại càng lo lắng hơn”.
Theo bác sĩ Bùi Thị Phương Thảo- Khoa Khám sàng lọc Tanimed Tây Ninh, trẻ nhũ nhi dưới 1 t.uổi là nhóm có tỷ lệ mắc mới viêm màng não mô cầu cao nhất do hệ thống miễn dịch non nớt, sức đề kháng kém, bệnh xuất hiện tản phát quanh năm, lây truyền qua đường hô hấp, bất cứ ai cũng có thể mắc bệnh viêm não mô cầu và có khả năng gây thành dịch.
Thống kê của Tanimed Tây Ninh, tính từ đầu tháng 4.2024 đến nay, đơn vị này đã sử dụng hơn 500 liều vaccine não mô cầu. Ông Lâm Hữu Ái- Giám đốc Công ty TNHH Y khoa Tây Ninh (Tanimed Tây Ninh) cho biết, so với cùng kỳ năm 2023, nhu cầu sử dụng vaccine não mô cầu Menactra tăng cao hơn (khoảng 2.000 liều), đặc biệt khi có thông tin về ca bệnh tại thị xã Hòa Thành. Đối với vaccine VA-Mengoc BC, nguồn vaccine này khan hiếm từ đơn vị nhập khẩu gần 1 năm nay (từ năm 2023 đến đầu năm 2024) dẫn đến nhu cầu sử dụng vaccine rất lớn. Phần lớn khách hàng đã đặt trước 10 ngày (khoảng 1.000 đơn). Hiện Tanimed tiếp tục nhập vaccine để kịp thời cung ứng trên địa bàn tỉnh.
Theo nhận định của CDC Tây Ninh, trường hợp bệnh nhi đầu tiên mắc bệnh viêm não mô cầu, do chưa tiêm vaccine phòng bệnh, chưa có kháng thể chống lại vi khuẩn dẫn đến không đủ khả năng chống lại sự tấn công và gây hại của vi khuẩn.
Bác sĩ Vũ Gia Phương- Phó Giám đốc Sở Y tế thông tin thêm, vi khuẩn não mô cầu gây ra hai bệnh thường gặp và nặng nề nhất là viêm màng não và nhiễm khuẩn huyết. Ngoài ra, vi khuẩn này còn có thể gây viêm ở các vị trí ngoài màng tim, niệu đạo, phổi, kết mạc, khớp…
Sở Y tế khuyến cáo, chi phí tiêm vaccine hiện nay là không đáng kể so với chi phí điều trị và phát sinh khi mắc não mô cầu. Hiện có 13 nhóm huyết thanh não mô cầu gây bệnh, trong đó có 6 nhóm huyết thanh thường gặp và nguy hiểm nhất (A, B, C, Y, W-135, X). Tại Việt Nam, đã có vaccine phòng ngừa cho 5 nhóm huyết thanh gây bệnh não mô cầu xâm lấn nguy hiểm là A, B, C, Y, W-13, trong đó, vaccine não mô cầu B thế hệ mới được dùng tiêm cho trẻ từ 2 tháng t.uổi, giúp phòng ngừa sớm và hiệu quả trên nhóm B cao hơn.
“Không riêng trẻ từ 2 tháng t.uổi, người trưởng thành đến 55 t.uổi cũng cần phòng ngừa sớm với bệnh do vi khuẩn não mô cầu. Do vaccine não mô cầu không có miễn dịch phòng ngừa chéo nên chúng ta không nên trì hoãn hoặc chỉ tiêm một loại này mà bỏ qua loại khác”- bác sĩ Phương khuyến nghị.
Ngoài vaccine ngừa viêm màng não do não mô cầu, người dân cần tiêm đầy đủ, đúng lịch các loại vaccine phòng bệnh về não khác như: vaccine phế cầu, vaccine sởi, thủy đậu… tránh nguy cơ “bệnh chồng bệnh” hoặc sức khỏe suy yếu, dễ bị vi khuẩn não mô cầu tấn công.
Theo khuyến cáo của Bộ Y tế, người dân cần chủ động tiêm vaccine ngừa não mô cầu đầy đủ, đúng lịch và sớm nhất cho cả t.rẻ e.m và người lớn. Ngoài ra, các địa phương cần tuyên truyền nâng cao nhận thức, đặc biệt là địa phương có bệnh lưu hành, để người dân hiểu và phát hiện sớm bệnh, tiến hành cách ly bệnh nhân và hợp tác với cán bộ y tế phòng dịch. Xây dựng thói quen và duy trì ý thức giữ gìn vệ sinh cơ thể sạch sẽ; tuyệt đối không tiếp xúc với người bệnh hoặc nghi ngờ mắc bệnh do não mô cầu khuẩn; hạn chế đến các khu vực đông người, đeo khẩu trang trong những trường hợp bất khả kháng; giữ vệ sinh môi trường sinh sống, sinh hoạt (trường học, nhà ở, văn phòng…) sạch sẽ, thoáng mát và có đủ ánh sáng.
Cách phòng bệnh viêm màng não mô cầu
Thời tiết giao mùa có độ ẩm cao, nhiều ẩm mốc, cùng với khí hậu thay đổi thất thường, làm cho sức đề kháng giảm khiến t.rẻ e.m và người lớn dễ mắc bệnh viêm màng não mô cầu.
Bệnh hoàn toàn có thể điều trị khỏi từ sớm. Tuy nhiên, sai lầm của nhiều người là khi mắc bệnh lại đi khám muộn hoặc tự ý điều trị khiến bệnh tình ngày một phức tạp hơn.
Dấu hiệu nhận biết mắc viêm màng não mô cầu
Bệnh viêm màng não do não mô cầu (viêm màng não mô cầu) xuất hiện tản phát trong suốt năm. Tuy nhiên, ở Việt Nam có thể xảy ra dịch vào thời tiết mùa đông xuân. Viêm màng não mô cầu là bệnh truyền nhiễm cấp tính, do đó các triệu chứng của bệnh xuất hiện đột ngột, bao gồm:
Sốt cao đột ngột
Buồn nôn, nôn
Đau đầu dữ dội
Có thể lơ mơ hoặc hôn mê
Cổ cứng
Xuất hiện tử ban điển hình: Xảy ra 1-2 ngày sau sốt, lúc đầu dạng chấm sau đó lan nhanh như hình bản đồ hay dạng bọng nước, kích thước 1-2mm đến vài cm. Tử ban có màu đỏ thẫm hoặc tím thẫm, bờ không đều, bề mặt phẳng đôi khi có hoại từ ở trung tâm, thường xuất hiện ở vùng hông và hai chi dưới.
Bất kỳ ai đều có khả năng bị viêm màng não mô cầu, tuy nhiên trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ là hai đối tượng dễ mắc bệnh nhất. Ảnh minh họa
Bệnh viêm màng não mô cầu tiến triển rất nhanh và khó phát hiện trong giai đoạn sớm vì triệu chứng giống với các bệnh viêm màng não do nhiễm siêu vi thông thường. Tuy nhiên, viêm màng não mô cầu có thể dẫn tới t.ử v.ong hoặc tàn tật chỉ trong vòng 24 giờ. Nếu người bệnh may mắn sống sót thì có thể mang những di chứng nghiêm trọng như phải cắt bỏ các chi, các ngón tay, ngón chân, để lại các tổn thương não, giảm thính lực, tổn thương thận và các vấn đề về tâm lý.
Đường lây truyền bệnh viêm màng não mô cầu
Bệnh viêm màng não mô cầu rất dễ lây truyền qua đường hô hấp do hít phải những giọt nhỏ dịch tiết mũi họng của người nhiễm bệnh và có thể bùng phát thành dịch. Những con đường lây bệnh viêm màng não mô cầu gồm:
Tiếp xúc với người bệnh hoặc người lành mang trùng, nhất là ở khu công cộng, nơi đông người như trường học, siêu thị, khu vui chơi…
Hôn môi
Dùng chung dụng cụ cá nhân
Nguồn thực phẩm bị ô nhiễm
Khi cơ thể mệt mỏi, hệ thống miễn dịch suy giảm sẽ làm tăng khả năng nhiễm bệnh. Ảnh: VNVC
Cách phòng bệnh viêm màng não mô cầu
Viêm màng não là bệnh có tỷ lệ t.ử v.ong cao và để lại nhiều di chứng nguy hiểm, để phòng ngừa bệnh viêm màng não mô cầu ở người lớn và t.rẻ e.m cần:
– Tuyên truyền nâng cao nhận thức, đặc biệt là địa phương có bệnh lưu hành, để người dân hiểu và phát hiện sớm bệnh, tiến hành cách ly bệnh nhân và hợp tác với cán bộ y tế phòng dịch.
– Giữ vệ sinh nơi ở, nơi làm việc, giữ vệ sinh môi trường, nhà trẻ, lớp học phải thông thoáng, sạch sẽ, đủ ánh sáng.
– Giữ gìn tốt vệ sinh cá nhân: Tăng cường rửa tay bằng xà phòng, súc miệng, họng bằng các dung dịch sát khuẩn mũi họng thông thường.
– Không chia sẻ đồ dùng cá nhân.
– Giữ khoảng cách với người nghi ngờ mắc bệnh hoặc người bệnh.
– Tăng cường hệ thống miễn dịch bằng chế độ dinh dưỡng – hoạt động thể chất lành mạnh.
– Khi có biểu hiện sốt cao, đau đầu, buồn nôn và nôn, cổ cứng, cần đến ngay cơ sở y tế để được khám và điều trị kịp thời. Người tiếp xúc với bệnh nhân cần được điều trị dự phòng.
– Địa điểm ổ dịch cũ phải giám sát, phát hiện ngay các trường hợp sốt, viêm hầu họng để theo dõi. Có thể xét nghiệm bệnh nhân cũ và người lân cận nếu có điều kiện, để tìm người lành mang vi khuẩn não mô cầu.
– Tiêm vaccine là biện pháp tốt nhất để phòng bệnh viêm màng não do não mô cầu. Nếu trẻ chưa được tiêm phòng não mô cầu hãy đưa trẻ đến các địa điểm tiêm chủng để được bác sĩ tư vấn về hiệu quả, tầm quan trọng của việc tiêm vaccine và phác đồ tiêm phù hợp.
