Cũng có người sau tiêm vắc xin Covid-19 bị “hành” sơ sơ nhưng lại… “nhõng nhẽo” không đi làm được. Dưới đây là một số khuyến cáo của bác sĩ về trước và sau khi tiêm vắc xin này.
Vắc xin Covid-19.ẢNH: ĐỘC LẬP
Vắc xin Covid-19 là loại vắc xin mới, nhiều người đi tiêm nhưng tâm trạng rối bời do trước đó đọc nhiều thông tin trên mạng, mỗi nơi giải thích một kiểu. Bác sĩ Trương Hữu Khanh, chuyên gia bệnh truyền nhiễm tại TP.HCM trả lời 10 câu hỏi thường gặp nhất trong các đợt tiêm vắc xin Covid-19 vừa qua.
Bác sĩ Trương Hữu Khanh.
1. Thể trạng yếu có chích ngừa được không?
Được. Thể trạng không phải là nguyên nhân bị hành nhiều hay ít sau khi tiêm vắc xin.
2. Người bị bệnh nền có tiêm vắc xin Covid-19 được không?
Được. Vắc xin Covid-19 không làm ảnh hưởng đến bệnh nền, người bệnh nền càng nên tiêm vì người bệnh nền mắc Covid-19 rất dễ biến chứng nặng, nên nếu bệnh nền ổn định thì tiêm.
3. Bệnh nền là bệnh gì?
Bệnh tiểu đường, cao huyết áp, tim mạch, đặt stent, viêm gan B, viêm gan C, thiếu m.áu tán huyết, rối loạn t.iền đình, thiếu men G6PD…
4. Người lớn t.uổi có nên tiêm không?
Nên. Không có chuyện người lớn t.uổi tiêm vào bị hành nhiều, ảnh hưởng đến sức khỏe, người càng lớn t.uổi càng ít bị hành.
5. Người đang dùng thuốc có tiêm được không?
Được. Rất hiếm các toại thuốc đang được sử dụng ảnh hướng đến tiêm vắc xin Covid-19, tiêm xong vẫn uống thuốc hằng ngày bình thường?
6. Ai không tiêm vắc xin?
Những người dị ứng phản ứng phản vệ mức độ 2 (phù mặt, nôn ói, đau bụng dữ dội, phải chích thuốc cấp cứu – adrenalin), với tất cả các thứ (đồ ăn, thuốc…).
Những người đang cho con bú nên tiêm và cho con bú bình thường (hiện nay nước ngoài cho phép còn Việt Nam chưa cho).
Phụ nữ mang thai (nước ngoài cho tiêm nếu nguy cơ mắc bệnh cao).
Người đang ung thư giai đoạn cuối. Người xơ gan giai đoạn cuối.
Biết đang mắc Covid-19.
7. Ai khoan tiêm vắc xin?
Trẻ dưới 18 t.uổi chưa được tiêm, hiện chỉ tiêm cho trên 18 t.uổi; đang bệnh cấp tính; đang uống thuốc ức chế miễn dịch (nếu ngưng 14 ngày rồi thì tiêm).
8. Trước khi tiêm vắc xin nên làm gì?
Bình tĩnh, không đọc tin tức… lung tung về vắc xin. Tiêm vắc xin Covid-19 là cơ hội tốt không được bỏ qua. Không uống cà phê nhiều vì khi khám sàng lọc mạch nhanh quá, tim đ.ập thình thịch.
Ngồi nghĩ tư giãn chút rồi khám sàng lọc, chứ không đi lật đật huyết áp tăng lên.
Một số người nguy cơ thì tiêm tại bệnh viện hoặc tiêm cuối buổi (vắng người, dễ the dõi).
9. Trong vòng 30 phút ở lại nơi tiêm nên làm gì?
Giữ khoảng cách an toàn, không bàn về bị hành sau khi tiêm vắc xin.
Thư giãn, nói chuyện vui.
Báo bác sĩ ngay nếu nổi mề đay, mệt, tức ngực, khó thở, choáng váng, đau bụng nhiều (tình huống này rất hiếm).
10. Về nhà làm gì?
Sẽ bị hành hay không thì tùy vào nhiều kiểu khác nhau, 6 tiếng đầu thì đa số…phơi phới, vui vẻ, còn 6 tiếng sau thì:
Kiểu 1: Khỏe re, không thấy gì đặc biệt, đau chút chút nơi tiêm, hay suy nghĩ “ủa, ủa sao kỳ vật ta, chắc tại… hay là…. Kệ, có người này người khác”.
Kiểu 2: Thường gặp nhất là ê mình, cảm thấy oải, sốt nhẹ, đêm đầu sẽ khó ngủ chút, đau đầu chút chút. 24 – 36 – 48 giờ sau hết. Đa số nhóm này đi làm bình thường, người nào nói không đi làm nổi là do… nhõng nhẽo.
Kiểu 3: Sốt cao, mệt mỏi quá, sốt run, đau nhức mình, uống thuốc giảm đau hạ số vẫn giảm chậm. Cũng 24 – 36 – 48 giờ sau hết, hiếm ai 72 giờ mới hết.
Kiểu 4: Đau bụng, tiêu chảy, ói nhiều và ói hoài, ăn uống không được, ráng ăn từng chút một cũng sẽ ổn sau 24 – 48 giờ. Mệt quá thì vào bệnh viện để khám.
Người có bị cao huyết áp hay khi đi khám sàng lọc mới biết huyết áp cao thì nên đo huyết áp mỗi 4 – 6 giờ trong 24 giờ đầu sau tiêm.
Sau 4 ngày mà vẫn còn đau nơi tiêm, đau nơi nào đó trên người nhiều thì đi khám hay gọi điện thoại hỏi tư vấn.
Bác sĩ Khanh cũng lưu ý, tiêm vắc xin ngừa Covid-19 thường 14 ngày mới tạo kháng thể; mũi 2 cách mũi 1 từ 4 – 12 tuần. Đa số mũi 2 ít hành hơn mũi 1. Vẫn ăn uống, tắm rửa bình thường chứ không kiêng cữ gì. Nếu trước đó có ăn gì hay bị dị ứng thì ngừng ăn trong 3 ngày sau tiêm. Vẫn vận động nhẹ.
Vắc-xin là thuốc phòng bệnh cho cộng đồng
Nếu tiêm vắc-xin hàng loạt với tỉ lệ 70%-80% thì cả cộng đồng được bảo vệ khỏi nguy cơ mắc bệnh truyền nhiễm, trong đó có Covid-19
Tại Việt Nam vừa xảy ra một trường hợp t.ử v.ong sau tiêm vắc-xin Covid-19 là một nhân viên y tế tỉnh An Giang
Không thể biết trước sẽ bị sốc phản vệ
Theo đ.ánh giá của Bộ Y tế, đây là điều rất hiếm gặp trong lịch sử tiêm chủng. Các chuyên gia y tế đã giải thích để người dân hiểu rõ hơn về vai trò, cơ chế hoạt động của vắc-xin cũng như xác suất xảy ra trường hợp phản ứng nặng.
Bác sĩ (BS) Trương Hữu Khanh, Trưởng Khoa Nhiễm – Thần kinh Bệnh viện Nhi Đồng 1 (TP HCM), cho biết bất kỳ loại vắc-xin hay thuốc, thức ăn nào dung nạp vào cơ thể cũng có một tỉ lệ tai biến nhất định.
Tuy nhiên, không vì thế mà chương trình tiêm vắc-xin Covid-19 phải dừng lại. Tại Việt Nam, chương trình tiêm chủng mở rộng cho t.rẻ e.m nhiều năm qua đã giảm rất nhiều tỉ lệ trẻ t.ử v.ong do các bệnh truyền nhiễm.
Phóng viên phụ trách mảng y tế của các cơ quan báo chí tại TP HCM được tiêm vắc-xin Covid-19 tại Viện Pasteur TP HCM
Mục tiêu của tiêm chủng là để bảo vệ cá nhân và cộng đồng khỏi các bệnh truyền nhiễm. Không chỉ tiêm vắc-xin mới bị sốc phản vệ, ở bệnh viện, số người sử dụng thuốc bị sốc phản vệ cũng thường xảy ra.
BS Khanh giải thích: Ở những trường hợp có t.iền sử dị ứng, tiêm vắc-xin cần thận trọng chứ không phải là chống chỉ định. Như ở Bệnh viện Nhi Đồng 1, trẻ có t.iền sử dị ứng hoặc có bệnh nền như tim, thận thì sẽ được xem xét kỹ lưỡng, nếu cần thiết có thể hoãn tiêm.
“Tại mỗi điểm tiêm vắc-xin đều có bố trí hộp chống sốc để xử trí, trong đó có thuốc aderenaline để cấp cứu sốc phản vệ. Theo quy trình cấp cứu sốc phản vệ do Bộ Y tế ban hành, bất kỳ sốc phản vệ nào cũng đều sử dụng loại thuốc này. Có ý kiến cho rằng tại sao không làm test thử phản ứng của vắc-xin, điều này không cần thiết. Bởi test phản ứng vắc-xin vẫn có thể g.ây s.ốc phản vệ như thường, không thể biết trước được ca nào sẽ bị sốc phản vệ” – BS Khanh giải thích.
Không có thuốc nào bảo đảm an toàn
Thông tin nữ điều dưỡng 35 t.uổi công tác tại Bệnh viện Đa khoa khu vực Tân Châu, tỉnh An Giang t.ử v.ong sau khi tiêm vắc-xin Covid-19 của AstraZeneca là do sốc phản vệ trên nền cơ địa dị ứng non-steroid (NSAIDs – thuốc giảm đau kháng viêm không steroid), khiến nhiều người dị ứng thuốc này lo ngại có nên tiêm vắc-xin Covid-19.
Giải thích về vấn đề này, PGS-TS-DS Nguyễn Hữu Đức, nguyên giảng viên Trường Đại học Y Dược TP HCM, cho biết người dị ứng với thuốc kháng sinh, thuốc giảm đau kháng viêm non-steroid khá nhiều. Một số thuốc kháng viêm non-steroid thường sử dụng hiện nay là aspirin, naproxen, diclofenac, ibuprofen… Về bản chất, vắc-xin Covid-19 không phải là thuốc kháng viêm, giảm đau non-steroid và người có cơ địa dị ứng nhóm thuốc này cũng không phải là đối tượng chống chỉ định khi tiêm ngừa.
Khi điều trị hoặc trước khi tiêm ngừa vắc-xin, người từng có cơ địa dị ứng với bất kỳ loại thuốc nào cần khai báo kỹ để bác sĩ cân nhắc thay đổi thuốc hoặc theo dõi kỹ sau khi tiêm.
Các triệu chứng của sốc phản vệ xuất hiện rất nhanh, ngay lập tức hoặc 30 phút sau khi dùng thuốc, hay thử test. Một người chưa từng có t.iền sử bị dị ứng với chất nào cũng có thể bị sốc phản vệ khi có chất lạ vào cơ thể.
Dược sĩ Nguyễn Hữu Đức cho rằng không có loại thuốc nào bảo đảm 100% an toàn và luôn có nguy cơ tai biến xảy ra. Vì vậy, nếu ai cũng tính đến mức độ rủi ro, bất lợi cho mình, không tiêm ngừa thì cộng đồng sẽ gặp nguy hiểm khi số người được bảo vệ bởi vắc-xin Covid-19 ít khiến dịch bệnh khó kiểm soát.
Người khỏe mạnh vẫn có nguy cơ sốc phản vệ
TS-BS Nguyễn Quốc Hùng, Trưởng Khoa Bệnh nhiệt đới Bệnh viện Chợ Rẫy (TP HCM), cho biết vắc-xin là loại thuốc khác so với thuốc chữa bệnh thông thường. Đối với thuốc chữa bệnh thông thường, người sử dụng thuốc chính là người hưởng và được điều trị, còn vắc-xin là loại thuốc rất đặc biệt, người sử dụng được bảo vệ để phòng bệnh.
“Vắc-xin không chỉ là loại thuốc đem lại lợi ích cho người được tiêm mà lợi ích cho những người xung quanh. Trong cộng đồng nếu tiêm vắc-xin hàng loạt với tỉ lệ 70%-80% thì cả cộng đồng được bảo vệ khỏi nguy cơ mắc bệnh truyền nhiễm, trong đó có Covid-19” – BS Hùng nhấn mạnh.
Để phòng tránh phản vệ khi tiêm vắc-xin, BS Hùng cho rằng cần phải khai báo tình trạng bệnh sử để giảm thiểu khả năng có thể xảy ra sốc phản vệ. Tuy nhiên, không ai có thể sàng lọc 100% được.
“Những người rất khỏe mạnh từ trước tới giờ chưa bao giờ bị dị ứng thức ăn hay các loại thuốc thì vẫn có nguy cơ sốc phản vệ. Vì vậy, sau khi tiêm ngừa phải có thời gian ngồi từ 30 phút đến 1 giờ tại điểm tiêm để theo dõi những biến chứng phản vệ có thể xảy ra” – BS Hùng tư vấn.
Theo bác sĩ Nguyễn Quốc Hùng, để phòng ngừa Covid-19 chỉ tiêm vắc- xin thôi là chưa đủ, mà phải không quên tuân thủ nguyên tắc 5K. Đây là biện pháp dễ thực hiện mà hiệu quả phòng bệnh rất cao.
