WHO đã quan sát thấy sự gia tăng mạnh về bệnh tim ở cả người trẻ và người cao t.uổi trong vài năm qua.
Trong khi đó, không nhiều người biết việc tiêu thụ thừa muối có thể gây ra nhiều tác động xấu sức khỏe tổng thể…
Ảnh: News Medical
Natri là khoáng chất quan trọng của muối giúp duy trì lượng chất lỏng thích hợp trong m.áu. Tiêu thụ quá nhiều natri góp phần giữ nước trong m.áu. Điều này có thể làm tăng huyết áp, khiến cơ thể tăng cân và góp phần tích tụ chất lỏng, đầy hơi và sưng tấy. Điều này làm gián đoạn hoạt động của tim và ảnh hưởng đến thận. Hiệp hội Y tế Hoa Kỳ khuyến nghị mỗi người nên tiêu thụ không quá 2.300 miligam natri (5 gam muối) mỗi ngày. Giới hạn natri lý tưởng cho những người bị huyết áp cao là 1.500 mg mỗi ngày.
Tại Việt Nam, theo cuộc điều tra quốc gia do Bộ Y tế và Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tiến hành, sau 5 năm, mức độ tiêu thụ natri của người dân Việt Nam giảm từ 9,4 g xuống còn 8,4 g muối. Tuy nhiên, người Việt vẫn đang ăn mặn ở mức cao so với khuyến cáo. Mỗi năm, thế giới ghi nhận khoảng 17,3 triệu ca t.ử v.ong sớm do bệnh tim mạch, dự báo đến năm 2030, con số này tăng lên 23 triệu ca. Trong khi đó, tại Việt Nam, Bộ Y tế cho biết cứ 5 người trưởng thành thì có 1 người bị tăng huyết áp và cứ 3 trường hợp t.ử v.ong thì có 1 trường hợp do các bệnh tim mạch.
Nếu ăn nhiều hơn 5g muối/ngày, cơ thể sẽ bị mất cân bằng chỉ số natri và kali, khiến thận lọc nước kém. Điều này dẫn tới nguy cơ cao bị tăng huyết áp do có nhiều chất lỏng không được lọc, cũng như gây thêm áp lực cho các mạch m.áu, thậm chí làm tắc nghẽn động mạch. Thói quen ăn mặn cũng chính là nguyên nhân gây suy giảm chức năng thận, bệnh dạ dày và hệ xương khớp. Tổng điều tra Dinh dưỡng năm 2020 tại Việt Nam cho thấy lượng rau quả ăn vào trung bình chỉ đạt 66,4 – 77,4% khuyến nghị. Trong khi đó, người dân lại tiêu thụ nhiều mì ăn liền, các loại gia vị nhiều muối như bột canh, nước mắm, nước tương, mì chính.
Gần 95% người Việt Nam tham gia khảo sát có xu hướng thường xuyên tiêu thụ các loại thức ăn nhanh.
Một nghiên cứu do FAO Việt Nam tài trợ thực hiện năm 2020 ở người 15 – 25 t.uổi thuộc cả khu vực thành thị và nông thôn thành phố Hà Nội, cho thấy gần 95% người tham gia có xu hướng thường xuyên tiêu thụ các loại thức ăn nhanh. Bánh mì, đồ ăn nhanh và mì ăn liền được tiêu thụ phổ biến nhất. “Thức ăn nhanh, thực phẩm chế biến bao gói sẵn thường có nhiều đường, chất béo và natri, làm tăng nguy cơ tăng huyết áp, bệnh tim mạch, đái tháo đường, ung thư và các bệnh không lây nhiễm khác”, Bộ Y tế khuyến cáo.
Từ năm 2004, Tổ chức Y tế thế giới đã khuyến nghị sử dụng nhãn thông tin dinh dưỡng như một chiến lược để hỗ trợ công chúng lựa chọn thực phẩm lành mạnh hơn. Ghi thông tin hàm lượng muối trên nhãn dinh dưỡng của thực phẩm giúp người dân biết để lựa chọn sử dụng thực phẩm ít muối, có lợi cho sức khỏe hơn. Bên cạnh đó, việc đưa ra các khuyến cáo hàm lượng muối tối đa trong 100g thực phẩm là hết sức cần thiết nhằm khuyến khích các doanh nghiệp, nhà sản xuất áp dụng các biện pháp giảm muối trong công thức chế biến, thay thế muối natri bằng gia vị khác trong thực phẩm góp phần cung cấp cho cộng đồng sản ph ẩm thực phẩm ít muối hơn.
Là một trong các hoạt động nhằm nỗ lực kiểm soát các bệnh không lây nhiễm, năm 2021, Tổ chức Y tế thế giới đã ban hành Khuyến nghị toàn cầu về ngưỡng Natri cho các loại thực phẩm. Khuyến nghị “Hàm lượng Natri tối đa cho một số thực phẩm chế biến bao gói sẵn tại Việt Nam” được xây dựng dựa trên cơ sở Khuyến nghị toàn cần của Tổ chức Y tế thế giới và phù hợp với thực tế xu hướng tiêu thụ thực phẩm tại Việt Nam.
Hãy chọn những thực phẩm mà trên nhãn có ghi “Low-Sodium” (Hàm lượng muối thấp) hoặc “Không thêm muối”…
Ngày 29/12/2023, Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế Việt Nam cũng đã phối hợp với Tổ chức Y tế thế giới tổ chức họp góp ý dự thảo Khuyến nghị về hàm lượng natri cho một số thực phẩm chế biến bao gói sẵn tại Việt Nam. Theo đó, khuyến nghị hàm lượng natri dùng để khuyến nghị các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất, chế biến thực phẩm áp dụng để sản xuất các thực phẩm giảm natri nhằm cung cấp đến người dân các sản phẩm thực phẩm tốt hơn cho sức khỏe và để tuyên truyền nâng cao nhận thức cho người tiêu dùng trong việc lựa chọn, sử dụng các thực phẩm giảm natri góp phần nâng cao sức khỏe, phòng, chống các bệnh không lây nhiễm.
BSCKII Lê Quang Hải, Khoa Thận – Tiết niệu – Lọc m.áu, Bệnh viện Nông Nghiệp, cho biết nếu huyết áp của một người ở mức cao là 160/100 mmHg thì sau một năm, chức năng lọc m.áu của thận giảm mất 10ml, sau 3 năm giảm 30ml, 5 năm giảm 50ml… Khi chức năng thận giảm 50% thì sinh lý của cơ thể sẽ bị ảnh hưởng (xuất hiện các triệu chứng mệt mỏi, phù…). “Như vậy, một bệnh nhân tăng huyết áp nếu không được kiểm soát thì có thể dẫn tới suy thận sớm”, bác sĩ Hải nói.
Theo đó, Bộ Y tế khuyến nghị ngưỡng natri tối đa (mg/100 g) cho pizza là 450, bánh mì ngọt 310, cá đóng hộp 360, rau ngâm lên men 550, nước tương và nước mắm là 4.840… Hiện 65/194 quốc gia đã thực hiện các chính sách điều chỉnh công thức chế biến thực phẩm nhằm giảm natri. Trong đó 21 nước triển khai bắt buộc, 6 nước kết hợp giữa bắt buộc và tự nguyện và 38 nước triển khai dưới dạng tự nguyện.
Hiện nay, Việt Nam chưa thiết lập cơ sở dữ liệu và hệ thống giám sát việc tiêu thụ natri, tiêu thụ các loại thực phẩm có nhiều natri và đ.ánh giá hiệu quả các can thiệp giảm natri. Trong thời gian tới cần phải tích hợp giám sát tiêu thụ natri trong hệ thống giám sát các bệnh không lây nhiễm và yếu tố nguy cơ, chuẩn hóa các chỉ số, quy trình, công cụ giám sát và xây dựng cơ sở dữ liệu cho lĩnh vực này.
Một bát nhỏ dưa chua chứa khoảng 600 mg natri, tức là nhiều hơn hơn 1/4 giới hạn khuyến nghị hàng ngày.
Đối với người tiêu dùng, hầu hết các thực phẩm đóng gói và chế biến đều chứa hàm lượng muối tiềm ẩn. Do đó, cần kiểm tra bảng hàm lượng các thành phần khi mua sản phẩm.
Theo NKF, trên nhãn thực phẩm thường gặp những thuật ngữ sau: “Giảm natri” là sản phẩm giảm hơn 25% natri so với thông thường. “Ít natri” là sản phẩm chứa 50% natri so với sản phẩm thông thường. “ Natri rất thấp” là sản phẩm chứa không quá 35 mg mỗi khẩu phần. “Không chứa natri” là sản phẩm có chưa đến 5 mg natri mỗi khẩu phần…
Người tiêu dùng nên chọn thực phẩm có nhãn “không chứa natri” hoặc “natri rất thấp”, đồng thời nên chú ý số lượng của khẩu phần ăn, bởi nhiều sản phẩm chứa nhiều khẩu phần trong một gói. Nhãn thực phẩm cũng có thể đo hàm lượng muối trên 100 g sản phẩm chứ không phải tổng lượng muối của sản phẩm đó.
Thông thường, thực phẩm tươi sống như trái cây, rau, sữa, trứng, các loại hạt và ngũ cốc nguyên hạt có hàm lượng natri thấp. Bên cạnh đó, hãy bổ sung thực phẩm giàu kali vào chế độ ăn, do kali có thể giúp chống lại tác động tiêu cực của natri. Một số thực phẩm giàu kali mà bạn có thể bổ sung vào chế độ ăn uống của mình bao gồm chuối, khoai tây, rau bina, dưa hấu và củ cải đường…
Đây là những loại thực phẩm giàu chất xơ lành mạnh nhất
Đậu đen, đậu lăng, trái bơ, bông cải xanh… là những loại thực phẩm giàu chất xơ nhất mà bạn có thể ăn hàng ngày.
Bởi các loại thực phẩm này rất tốt cho sức khỏe tổng thể như tiêu hóa, kiểm soát cân nặng , kiểm soát lượng đường trong m.áu, sức khỏe tim mạch.
Dưới đây là những thực phẩm không chỉ giàu chất xơ mà còn được coi là tốt cho sức khỏe vì hàm lượng dinh dưỡng dồi dào.
Ngoài chất xơ đậu đen còn là thực phẩm mang lại hơn 7 gam protein. Ảnh: Shutterstock.
Đậu đen
Thực phẩm này có hàm lượng chất xơ trên 1/2 cốc khẩu phần là khoảng 8,3 gram.
Ngoài ra một khẩu phần đậu đen mang lại hơn 7 gam protein và 2,3 gam sắt (13% giá trị hàng ngày) và chứa đầy chất chống oxy hóa mạnh mẽ, đặc biệt là anthocyanin. Những chất chống oxy hóa này có liên quan đến việc giảm nguy cơ mắc bệnh và viêm nhiễm.
Hạt dẻ cười
Trong một khẩu phần ăn 1 ounce có chứa khoảng 3 gram chất xơ. Chúng không chỉ là nguồn chất xơ tự nhiên mà còn cung cấp ‘chất béo tốt’ và là nguồn protein hoàn chỉnh từ thực vật.
Thực tế chúng là nguồn thực phẩm “protein hoàn chỉnh” có nghĩa là chúng chứa tất cả 9 axit amin thiết yếu mà cơ thể bạn cần để tổng hợp protein và theo tạp chí Nutrients, thành phần axit amin của quả hồ trăn có thể so sánh với cả thịt bò và thịt gà.
Đậu lăng (và các loại đậu khác)
Trong 1/2 cốc đậu lăng có chứa tới 7,8 gam chất xơ. Thực phẩm này không chỉ bổ dưỡng mà còn bền vững và giàu chất dinh dưỡng quan trọng như chất xơ, protein, folate, kali và sắt.
Bơ là một siêu thực phẩm rất giàu chất dinh dưỡng và là nguồn chất xơ lành mạnh. Ảnh: Shutterstock.
Đặc biệt, nghiên cứu cho thấy đậu lăng có thể giúp ngăn ngừa huyết áp cao và các polyphenol có trong đậu lăng có liên quan đến việc giảm nguy cơ mắc bệnh mãn tính.
Trái bơ
Trong 50 gam trái bơ có chứa tới 3,4 gam chất xơ. Nó là một siêu thực phẩm rất giàu chất dinh dưỡng và là nguồn chất xơ lành mạnh.
Theo một nghiên cứu năm 2021 được công bố trên Tạp chí Dinh dưỡng cho thấy việc tiêu thụ bơ đã cải thiện sức khỏe đường ruột và sự đa dạng của vi khuẩn ở những người tham gia.
Bông cải xanh
Một cốc bông cải xanh có tới 5,1 gram chất xơ và nó còn là thực phẩm cung cấp khoảng 133% giá trị vitamin C hàng ngày. Chất chống oxy hóa mạnh giúp tăng cường khả năng miễn dịch và tăng cường sức khỏe của da.
Bông cải xanh cũng chứa khoảng 183% giá trị vitamin K hàng ngày của bạn, đây là một loại vitamin rất quan trọng đối với sức khỏe của xương và quá trình đông m.áu bình thường.
Yến mạch
Chất xơ có trong 1/2 cốc yến mạch là 4 gram. Yến mạch, là nguồn thực phẩm cung cấp chất xơ hòa tan tuyệt vời.
Nghiên cứu cũng đã liên kết việc tiêu thụ yến mạch với việc giảm nguy cơ mắc các bệnh như bệnh tim mạch và viêm nhiễm, đồng thời cung cấp cho cơ thể các chất chống oxy hóa hữu ích.
Bánh mì nguyên hạt đã được chứng minh là thực phẩm mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe. Ảnh: Shutterstock.
Bánh mì nguyên hạt
Chất xơ có trong mỗi lát bánh mì nguyên hạt là 3 gram. Bánh mì nguyên hạt đã được chứng minh là thực phẩm mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe và nó cũng là một nguồn chất xơ lành mạnh.
Quả việt quất
Chất xơ có trong 1 cốc quả việt quất là 3,6 gam. Ngoài việc, nó là nguồn thực phẩm cung cấp chất xơ, thì quả việt quất còn rất giàu chất chống oxy hóa, đặc biệt là anthocyanin, có liên quan đến lợi ích nhận thức và sức khỏe tổng thể.
Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng việc tiêu thụ thường xuyên các Anthocyanin trong quả việt quất này có thể giúp kiểm soát cân nặng và cũng có thể liên quan đến việc giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch và tiểu đường loại 2.
Hạt chia
Nó là một loại thực phẩm giàu chất xơ. Ảnh: Shutterstock.
Nó là một loại thực phẩm giàu chất xơ. Trong trong 1 ounce (2 muỗng canh) là 9,6 gram chất xơ. Ngoài ra, chúng còn chứa axit béo omega-3, có lợi cho sức khỏe tim mạch.
Diêm mạch
Trong 1 cốc hạt diêm mạch nấu chín không chỉ cung cấp hơn 5 gam chất xơ mà nó còn là nguồn thực phẩm giàu protein hoàn chỉnh và chứa các axit amin thiết yếu.
Ngoài ra, nó cũng chứa các hợp chất thực vật hoạt động như chất chống oxy hóa và nghiên cứu đã chỉ ra rằng các hợp chất này cũng có tác dụng chống viêm.
