Nguyên nhân dẫn đến tăng cân, tiểu đường của các thuốc trị tâm thần phân liệt là do thuốc có tác động tới sự trao đổi chất. Các nhà khoa học mới đây cho biết.
Các loại thuốc chống loạn thần, bao gồm clozapin, olanzapin, ziprasidon… giúp kiểm soát ảo giác, ảo tưởng và những rối loạn về suy nghĩ và hành vi… ảnh hưởng đến những người mắc bệnh tâm thần phân liệt. Chúng cũng có thể giúp ổn định tâm trạng thất thường ở những người bị rối loạn lưỡng cực.
Tiến sĩ Zachary Freyberg, Đại học Y Pittsburgh, tác giả nghiên cứu cho biết, các loại thuốc này đã giúp cứu sống nhiều người bệnh, song lại có tác dụng phụ về “trao đổi chất”, gây tăng cân, tăng cholesterol và tăng lượng đường trong m.áu có thể dẫn đến bệnh tiểu đường loại 2. Trên thực tế, những tác dụng phụ này thường khiến bệnh nhân phải ngừng dùng thuốc.
Để tìm ra nguyên nhân này, các nhà khoa học Pitt đã nghiên cứu về dopamine, một chất dẫn truyền thần kinh trong não bộ. Đây là một chất hóa học do nơron giải phóng để gửi tín hiệu đến các tế bào thần kinh khác. Trong bộ não con người, dopamine đảm nhiệm nhiều chức năng khác nhau trong đó bao gồm sự vận động, nhận thức, hành vi cảm xúc, sự tập trung và học tập… Hành vi cảm xúc của con người chịu chi phối bởi sự tăng hay giảm nồng độ dopamine trong não. Khi chịu kích thích, nồng độ dopamine trong não sẽ thay đổi, từ đó sẽ bộc lộ ra bằng cảm xúc (hưng phấn hay trầm cảm)…
Trong khi đó, nhiều loại thuốc chống loạn thần, đều hoạt động theo cách tương tự: Ngăn chặn một số thụ thể dopamine, được gọi là thụ thể giống D2. Nếu những thụ thể này chỉ tồn tại trong não thì các thuốc điều trị này rất ưu việt. Tuy nhiên trên thực tế, cơ thể còn có nhiều thụ thể dopamine bên ngoài não. TS Freyberg cho biết.
Theo đó, các thụ thể giống D2 còn có trên các tế bào tuyến tụy. Một số tế bào tuyến tụy sản xuất ra các hormone làm tăng lượng đường trong m.áu (glucagon) hoặc hormone làm giảm đường m.áu (insulin).
Trong các thí nghiệm trong phòng thí nghiệm với các tế bào tuyến tụy, nhóm của Freyberg phát hiện ra rằng dopamine ảnh hưởng đến việc sản xuất cả glucagon và insulin. Điều này khẳng định tầm quan trọng của chất hóa học bên ngoài não. Khi các nhà nghiên cứu sử dụng thuốc chống loạn thần để ngăn chặn các thụ thể giống D2 của tế bào tuyến tụy, điều này đã thúc đẩy quá trình sản xuất glucagon và insulin. Như vậy, thuốc chống loạn thần không chỉ có tác dụng với dopamine tại não mà còn có tác dụng tới các dopamin ngoài não.
Trong cơ thể, sự phóng thích không được kiểm soát của những hormone đó có thể nhanh chóng dẫn đến mất độ nhạy insulin và lượng đường trong m.áu cao kinh niên.
Theo TS Freyberg, hiểu được nguyên nhân này sẽ giúp các nhà khoa học hướng tới nghiên cứu phát triển các loại thuốc chống loạn thần để ngăn chặn các tác dụng phụ về chuyển hóa này. Hiện các nhà khoa học đang nghiên cứu các loại thuốc hoàn toàn không nhắm vào dopamine để trị tâm thần phân liệt.
Tuy nhiên, hiện tại thách thức đối với bệnh nhân là kiểm soát các tác dụng phụ tốt nhất có thể. Theo đó, để giúp hạn chế tăng cân, người dùng thuốc cần thay đổi cách ăn uống, tăng cường hoạt động thể chất; theo dõi cận nặng, lượng đường trong m.áu và cholesterol… để kịp thời xử lý các bất lợi do thuốc gây ra.
Những căn bệnh nguy hiểm vì ăn đường vượt mức khuyến nghị
Chúng ta thường gắn việc ăn nhiều đường với sâu răng nhưng tác hại sau đó còn lớn hơn nhiều.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo không nên ăn quá nhiều 5% calo do đường cung cấp, tương đương khoảng 25 gram đường (6 muỗng) mỗi ngày.
Nghe có vẻ dễ nhưng mọi người dễ dàng tiêu thụ quá số lượng đường được khuyến cáo này. Chẳng hạn, uống một lon Coca đã nạp vào 39 gram đường, chưa kể các thức ăn nhanh có lượng đường cũng nhiều không kém.
Điều đầu tiên của tác hại với việc ăn quá nhiều đường là gây sâu răng. Vi khuẩn bám trên răng rất thích đường và nhanh chóng tạo ra axit chỉ trong vòng 20 giây sau khi ăn đường. Và hệ quả sau đó là axit này sẽ phá hủy men răng.
Ăn đường nhiều sẽ đi kèm với tăng cân. Đường chứa glucose và fructose. Trong khi glucose cung cấp cho các tế bào các chất dinh dưỡng quan trọng để hoạt động thì fructose chỉ được hấp thụ bởi gan.
Nếu ăn đường quá nhiều, gan bị quá tải bởi fructose sẽ chuyển thành chất béo. Và sau đó giải phóng chất béo vào vào m.áu gây tắc nghẽn động mạch. Do đó, muốn giảm cân trước hết hãy cắt giảm lượng đường trước khi nghĩ đến tập thể dục.
Ăn nhiều đường có thể dẫn đến tình trạng kháng insulin và hệ quả tiếp theo là gây ra các triệu chứng như đói liên tục, mệt mỏi, sương mù não và huyết áp cao, cũng như tích mỡ bụng, và cuối cùng là gây ra bệnh tiểu đường.
Như đã nói ở trên gan đóng vai trò chuyển hóa đường thành fructose. nhưng nếu ăn đường quá nhiều sẽ gây quá tải cho gan dẫn đến gan nhiễm mỡ dù bạn không hề uống rượu bia. Quá nhiều chất béo gây áp lực lên gan phải hoạt động một cách liên tục khiến gan dần bị suy và nguy cơ biến thành xơ gan.
Nhiều người không biết ăn nhiều đường cũng gây bệnh tim chứ không chỉ đơn giản do hút thuốc và lối sống ít vận động. Những nghiên cứu gần đây cho thấy, những người nạp từ 17-21% calo hàng ngày từ đường sẽ có nguy cơ t.ử v.ong từ bệnh tim cao hơn 38% những người chỉ nạp 8% calo đến từ đường.
Ăn quá nhiều đường cũng là nhân tố đem lại nguy cơ phát triển bệnh gút vì axit uric được tạo ra như một sản phẩm phụ khi fructose được chuyển hóa. Bệnh gút là một dạng viêm khớp cực kỳ đau đớn do sự tích tụ axit uric trong cơ thể.
Con người có thể giảm nhận thức vì ăn quá nhiều đường. Các nghiên cứu trên chuột cho thấy những con chuột có chế độ ăn nhiều đường đã bị mất độ nhạy cảm đau đớn và suy giảm trí nhớ.
Một nghiên cứu khác ở người đã xác định mối liên quan giữa chế độ ăn uống quá nhiều hấp thụ quá nhiều đường từ ngũ cốc có hàm lượng fructose cao đã làm giảm hiệu suất hoạt động của não.
Thiếu chất dinh dưỡng do ăn đường quá nhiều. Nếu ăn quá nhiều thứ thực phẩm chứa nhiều đường thì cơ thể sẽ không thể hấp thu các chất dinh dưỡng lành mạnh khác.
Một nghiên cứu cho thấy, những người tiêu thụ 18% hoặc nhiều hơn lượng calo hàng ngày đến từ đường có mức thấp nhất các chất dinh dưỡng thiết yếu như vitamin A và C, folate, canxi và sắt. Ngoài ra, những chất như vitamin D, crom và magie không được hấp thụ đúng cách trong môi trường nhiều glucose.
