Trong khi dịch COVID-19 diễn biến phức tạp, mạng xã hội xuất hiện nhiều hướng dẫn không rõ nguồn gốc về cách tự chữa COVID-19 tại nhà.
Trong số đó có hướng dẫn liên quan đến việc sử dụng thuốc paracetamol để chữa trị triệu chứng ho, sốt, khó thở…
Tùy tiện sử dụng thuốc hạ sốt, giảm đau dễ gây hậu quả nghiêm trọng.
Tại Trung tâm chống độc Bệnh viện Bạch Mai, các bác sĩ cho biết đã tiếp nhận nhiều trường hợp bị ngộ độc do lạm dụng thuốc hạ sốt paracetamol để chữa COVID-19.
“Người dân nên cẩn trọng trước các bài thuốc không rõ nguồn gốc trên mạng xã hội, trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc nào cần xin ý kiến bác sĩ” – các bác sĩ cho biết.
Sử dụng quá liều paracetamol dễ suy gan, co giật…
Giữa tháng 8 vừa qua, Bệnh viện Đa khoa Phú Thọ tiếp nhận bệnh nhân 27 tháng t.uổi, b.é t.rai được người nhà cho uống thuốc hạ sốt paracetamol 500mg với liều lượng 4 viên/ngày, đã uống 4 ngày và ngộ độc, hôn mê… trước khi nhập viện.
Bước đầu tìm hiểu từ người nhà cho thấy cháu bé có triệu chứng sốt cao từng cơn, ho khò khè từ 4 ngày trước. Tuy nhiên, thay vì đưa con đến khám tại các cơ sở y tế để được các bác sĩ chẩn đoán nguyên nhân, người nhà đã tự ý cho cháu uống thuốc hạ sốt giảm đau paracetamol.
Điều nguy hiểm là gia đình đã cho cháu sử dụng thuốc quá liều, cho uống paracetamol hàm lượng 500mg với liều lượng 4 viên/ngày, và thực tế đã cho cháu uống 4 ngày liên tiếp trước khi đưa cháu vào viện.
Cũng theo Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ, khi gia đình cho bé vào viện, bé đã trong tình trạng lơ mơ, mệt lả, sốt 38 độ, khó thở nhiều, ho khò khè, tim nhịp nhanh, phổi thông khí kém, gan to dưới bờ sườn 2cm.
Paracetamol là thuốc thuộc danh mục OTC, không phải kê theo đơn, người dân có thể tự mua ở các hiệu thuốc về sử dụng khi đau, sốt do các nguyên nhân thông thường hoặc xử trí ban đầu trước khi tới bệnh viện.
Trên thị trường mỗi nước có thể có tới hàng trăm biệt dược có tên gọi khác nhau có chứa hoạt chất chính là paracetamol, trong đó với dạng viên có hàm lượng paracetamol mỗi viên phổ biến là 500mg. Ngoài ra, loại thuốc này có thể ở dạng viên đặt h.ậu m.ôn, gói bột hoặc sirô.
Dù thuốc sử dụng không theo đơn, nhưng khi dùng paracetamol yêu cầu đúng liều của nhà sản xuất và đảm bảo thời gian giữa các lần uống thuốc.
Nếu dùng cùng lúc hoặc liên tiếp nhiều sản phẩm có chứa cùng hoạt chất paracetamol (trong trường hợp thấy bệnh không thuyên giảm hoặc muốn dùng nhiều thuốc để có tác dụng mạnh), dẫn tới tổng liều paracetamol hằng ngày vượt quá quy định sẽ dẫn tới quá liều và ngộ độc lúc nào không biết.
Các biểu hiện ngộ độc ban đầu thường kín đáo, thậm chí không biểu hiện gì, hoặc có thể lẫn với các biểu hiện của bệnh gây đau, sốt. Tuy nhiên, khi xét nghiệm sẽ thấy men gan tăng dần, bắt đầu từ ngày thứ 2, thứ 3 trở đi.
Với trường hợp ngộ độc do lạm dụng thuốc thì tổn thương gan có thể chậm hơn. Khi bệnh nhân đã có tình trạng vàng da, chán ăn… tức là đã muộn. Khi có viêm gan nặng, người bệnh dễ bị suy gan, hôn mê gan, khi đó tỉ lệ t.ử v.ong tới 50% hoặc hơn.
Ngoài ra, khi lạm dụng paracetamol có thể dẫn tới co mạch, xuất hiện cơn tăng huyết áp, đau tim, gây mê sảng, ảo giác, táo bón, tắc ruột, co giật, loạn nhịp tim… Với trẻ nhỏ, các thành phần kết hợp của thuốc này đều có nguy cơ gây thở yếu, ngừng thở.
Bảo vệ gan khi dùng hạ sốt, giảm đau
Ngoài COVID-19, paracetamol đang được sử dụng khá phổ biến trong các trường hợp đau răng, sốt, hạ sốt sau khi tiêm chủng vắc xin COVID-19… Thực tế đã có những trường hợp bị ngộ độc do sử dụng paracetamol quá liều.
Theo thông tin từ Bệnh viện Bạch Mai, hàm lượng paracetamol tối đa với người Việt Nam có thể trạng trung bình và không có các yếu tố nguy cơ là không quá 3 gram/24 giờ với người trưởng thành, và t.rẻ e.m 15mg/kg cân nặng cho mỗi lần.
Bệnh nhân không sử dụng quá 6 lần/24 giờ. Tuy nhiên, trên thực tế các bác sĩ khi kê thuốc cho người bệnh trưởng thành chỉ kê 1-1,5 gram paracetamol cho mỗi 24 giờ (tương đương 2-3 viên loại hàm lượng 500mg). Tốt nhất là dùng liều thấp nhất có thể.
Để sử dụng paracetamol an toàn, với người trưởng thành, mỗi ngày chỉ nên dùng 2 đến 3 viên paracetamol loại 500mg. Người bệnh cần biết rõ tên và thành phần các thuốc đang dùng và dùng đúng hướng dẫn.
Luôn chú ý đến các loại thuốc khác đang sử dụng tránh tương tác có hại (đặc biệt một số thuốc chữa bệnh lao hoặc động kinh làm tăng độc tính của paracetamol), hoặc thể trạng của người bệnh dễ bị ngộ độc paracetamol (như người lạm dụng rượu, gầy yếu, suy nhược, ăn kém, n.hiễm t.rùng nặng hoặc các bệnh gây suy mòn).
Theo các chuyên gia y tế, các bệnh nhân nhiễm COVID-19 đều có xuất hiện triệu chứng như ho, sốt. Người dân không tự ý mua thuốc để dự trữ, tự điều trị tại nhà theo các bài thuốc không rõ nguồn gốc. Không chỉ là người từ vùng dịch về mà bất kỳ ai khi có triệu chứng ho, sốt… nên liên hệ ngay với cơ sở y tế để được hướng dẫn kịp thời.
Tăng cường chức năng cho gan giúp bảo vệ lá gan của bạn
Loại thuốc được biết đến nhiều nhất có thể gây hại cho gan là thuốc giảm đau, hạ sốt. Nguyên nhân chủ yếu là do người bệnh nhận thức chưa đầy đủ về cách sử dụng và hậu quả của thuốc, một phần do thuốc được bán sẵn rộng rãi mà không cần bác sĩ kê đơn.
Khi được sử dụng theo chỉ dẫn, thuốc an toàn ngay cả đối với những người mắc bệnh gan. Tuy nhiên, uống quá nhiều thuốc hạ sốt giảm đau cùng một lúc, hoặc dùng liều cao liên tục trong vài ngày có thể gây tổn thương cho gan.
Sau liệu trình dùng thuốc kéo dài, kể cả dùng đúng vẫn có những ảnh hưởng nhất định tới gan, bởi mọi thứ nạp vào cơ thể đều được xử lý thải độc qua gan. Sau mỗi đợt dùng thuốc kéo dài, có thể sử dụng thuốc bổ gan. Các nghiên cứu cho thấy thành phần trong thuốc bổ gan mang lại lợi ích cho cơ thể.
F0 không sốt có cần uống paracetamol?
Tôi là F0, không sốt, có cần uống luôn paracetamol hay kháng viêm? Do giãn cách tôi không mua được thuốc để sẵn trong nhà, tôi phải làm sao? Xin bác sĩ hướng dẫn. (Nguyễn Phương Nhi, 50 t.uổi, TP HCM)
Trả lời:
Dịch Covid-19 phức tạp, hoạt động ra đường rất khó khăn nên việc chuẩn bị thuốc càng trở nên quan trọng. Các gia đình nên chuẩn bị thuốc hạ sốt cho người lớn và t.rẻ e.m gồm dạng uống, đặt h.ậu m.ôn, gói bột pha nước…
Gia đình có t.rẻ e.m, nên chuẩn bị thuốc dạng bột để pha nước cho trẻ uống hoặc viên nang đặt h.ậu m.ôn. Thuốc này không cần bác sĩ chỉ định, chỉ cần trên 38 độ C là có thể sử dụng.
Người bệnh không có triệu chứng thì không có chỉ định dùng paracetamol. Thuốc chỉ có hiệu quả hạ nhiệt độ, không có công hiệu dự phòng. Ta chỉ uống khi nhiệt độ cơ thể trên 38 độ C.
Trường hợp uống thuốc hạ sốt, chúng ta có thể tính theo công thức đơn giản về liều dùng cho cả người lớn và t.rẻ e.m, đó là 10-15 mg cho một kg cân nặng, nhân với cân nặng của từng người. Ví dụ, một người 50 kg thì uống 1 viên 500 mg, người 75 kg có thể uống 2 viên 500 mg.
Lưu ý uống thuốc cách nhau 4-6 tiếng, một ngày tối đa 5 lần. Bên cạnh hiệu quả giảm sốt, giảm đau, thuốc này có tác dụng phụ gây suy gan. Các triệu chứng ban đầu dễ gây nhầm lẫn vì không điển hình. Bệnh nhân có thể phát ban, sẩn ngứa hoặc có cảm giác buồn nôn, nôn hoặc đau bụng, tiêu chảy đi ngoài. Biểu hiện này cũng có thể gặp ở nhiều loại ngộ độc khác nhau. Đối với paracetamol, triệu chứng ngộ độc điển hình hơn. Nặng nhất là gây suy gan. Khi đó men gan trong cơ thể tăng cao, người bệnh mệt mỏi, thẫn thờ, vàng da vàng mắt, tiểu sẫm màu. Lúc ấy người uống đã tổn thương cả tế bào và đường mật trong gan.
Các thuốc kháng viêm và chống đông không được khuyến cáo dùng khi không có triệu chứng, mà chỉ dành cho các bệnh nhân suy hô hấp. Có thể sử dụng thuốc trong lúc chờ đợi liên hệ được nhân viên y tế, giúp hạn chế bệnh tiến triển nặng hơn. Lưu ý dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ để đảm bảo an toàn.
Bác sĩ Trần Thị Hải Ninh
Trưởng khoa Nội tổng hợp, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương
