Theo nhóm chuyên gia tại Mỹ, nCoV đang tiến hóa để lây lan nhanh qua các chất lỏng siêu nhỏ. Tuy nhiên, khẩu trang có thể chặn hầu hết giọt chất lỏng này.
Các biến chủng nCoV mới như Alpha, Delta được cho là có hệ số lây nhiễm theo thời gian cao hơn nhiều so với chủng ban đầu. Từ một F0, virus có thể lây nhiễm cho 5 thậm chí 10 người khác.
Trong bản cập nhật ngày 30/4, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho biết SARS-CoV-2 lây lan giữa người với người thông qua giọt b.ắn từ người bệnh hoặc tiếp xúc trực tiếp. Virus cũng có khả năng lây lan trong không khí ở những nơi thông gió kém hoặc trong không gian kín đông người do các hạt aerosol siêu nhỏ chứa virus lơ lửng trong không khí và có thể bay xa hơn 1 m.
Theo New York Times , hai nghiên cứu gần đây đã đưa ra lời giải thích cho việc có những biến chủng nCoV dễ lây lan hơn.
Virus tiến hóa
Hầu hết nhà nghiên cứu đều đồng ý với quan điểm nCoV chủ yếu lây truyền qua các giọt b.ắn hay sol khí. Các sol khí có thể bay xa nhiều mét khỏi vị trí đứng của người hô hấp. Sau đó, chúng bám vào các bề mặt, tìm cơ hội xâm nhập niêm mạc mắt, mũi, miệng và lây nhiễm.
Hai nghiên cứu mới mà New York Times dẫn lại về cơ bản không thay đổi quan điểm này. Song, các nhóm tác giả phát hiện nguyên nhân khiến nCoV lây lan nhanh trong không khí. Các nghiên cứu do nhóm chuyên gia tại Viện Dị ứng và Bệnh truyền nhiễm Quốc gia và Hiệp hội Bệnh truyền nhiễm thực hiện.
Họ đã so sánh biến chủng Alpha và virus gốc. Hai nhóm tác giả nhấn mạnh kết quả này cũng giải thích được với biến chủng Delta.
Nhà virus học Vincent Munster, Viện Dị ứng và Bệnh truyền nhiễm Quốc gia Mỹ, người dẫn đầu một trong những nghiên cứu mới cho biết: “Các biến chủng đang sửa đổi bộ gene của virus để lây truyền hiệu quả hơn. Những giọt sol khí có thể bay xa gấp nhiều lần so với giọt b.ắn thông thường. Biến chủng Alpha, Delta đều có khả năng lây nhiễm qua các hạt chất lỏng siêu nhỏ (aerosol)”.
Khi thực hiện thí nghiệm trên chuột đồng Syria, tiến sĩ Munster phát hiện ngay cả khi không tiếp xúc vật lý, các “F0″ vẫn có thể lây nhiễm cho nhóm đứng ở xa trên 2 m.
Nghiên cứu cho thấy những người nhiễm biến chủng Alpha thở ra các hạt chất lỏng siêu nhỏ chứa virus cao gấp 43 lần so với F0 nhiễm chủng cũ. Ảnh: Eugene Hoshiko/Associated Press.
Nghiên cứu thứ hai cho thấy người bị nhiễm biến chủng Alpha thở ra các hạt chất lỏng siêu nhỏ chứa lượng virus nhiều hơn 43 lần so với F0 nhiễm chủng nCoV cũ. Ngoài ra, người bị nhiễm biến chủng Alpha có tải lượng virus trong mũi, cổ họng cao gấp 18 lần.
Để so sánh cách các biến thể khác nhau lây lan trong không khí, nhóm của ông đã yêu cầu những F0 mắc bệnh nhẹ hoặc không triệu chứng đọc thuộc lòng bảng chữ cái rồi hát to câu: “Chúc mừng sinh nhật” hoặc hô khẩu hiệu “Go Terps!”.
Tuy nhiên, nghiên cứu này chỉ kiểm tra 4 người bị nhiễm chủng Alpha. 45 F0 còn lại nhiễm nCoV chủng cũ. Do đó, chuyên gia về virus Seema Lakdawala, Đại học Pittsburgh, người không tham gia vào một trong hai nghiên cứu, cảnh báo điều này có thể làm sai lệch sự khác biệt về khả năng lây nhiễm của các biến chủng.
Những người bị nhiễm có thể truyền virus cho người khác hoặc không ai cả. Lượng virus mà chúng ta thải ra qua hơi thở, hắt hơi, nói chuyện có thể phụ thuộc vào vị trí mà nCoV tái tạo trong đường hô hấp.
“Đó là lý do chúng ta không thể giải thích một số F0 là bệnh nhân siêu lây nhiễm, còn những người khác thì không. Có rất nhiều sự khác biệt giữa các cá nhân để đưa ra quyết định chung cho tất cả”, vị chuyên gia nói.
Nếu có số tình nguyện viên tham gia nhiều hơn, dữ liệu này sẽ thuyết phục hơn. Song, cả hai nghiên cứu mới đều nhấn mạnh việc virus tồn tại dưới dạng các hạt chất lỏng siêu nhỏ góp phần khiến biến chủng lây lan nhanh hơn.
Chuyên gia về virus Linsey Marr, tại Virginia Tech, người không tham gia vào cả hai nghiên cứu cho biết: “Những công trình này đã chỉ ra virus đang phát triển để thích nghi, lây lan mạnh hơn trong không khí. Điều này ở Delta thậm chí còn mạnh hơn gấp nhiều lần”.
Nhiều trường học, nơi công cộng, khu vực trong nhà tại Mỹ bắt buộc phải đeo khẩu trang. Ảnh: Sun Sentinel.
Khẩu trang vẫn có tác dụng ngăn ngừa lây nhiễm
Biến chủng Alpha đã được chứng minh có khả năng lây truyền gấp 2 lần so với chủng gốc. Trong khi đó, Delta được cảnh báo chứa đột biến làm tăng khả năng lây lan gấp nhiều lần. Tuy nhiên, hai nghiên cứu đều khẳng định khẩu trang vẫn ngăn ngừa lây nhiễm rất tốt.
Các chuyên gia tại Hiệp hội Bệnh truyền nhiễm Mỹ thực hiện phân tích trên 49 trường hợp có kết quả âm tính (từ tháng 5/2020 đến tháng 4/2021). Họ phát hiện khẩu trang làm giảm 48% nồng độ virus trong các giọt b.ắn thông thường và 77% ở dạng các aerosol. Khẩu trang vải và khẩu trang y tế không có sự khác biệt về hiệu quả.
Ông Don Milton, Đại học Maryland, người đứng đầu nghiên cứu này khuyến cáo nếu trong một số không gian đông, chúng ta có thể cân nhắc sử dụng khẩu trang lọc bụi mịn, không khí tốt hơn để ngăn nCoV xâm nhập.
Người dân trên thế giới đang dần được tiếp cận vaccine. Điều này góp phần làm giảm ca nhập viện, t.ử v.ong vì Covid-19. Song, cả hai nhóm chuyên gia cho hay vẫn có tỷ lệ nhỏ người đã tiêm vaccine vẫn mắc Covid-19. Họ có thể không bị bệnh nặng, nhập viện, t.ử v.ong, song vẫn có khả năng lây truyền virus sang người khác.
Do đó, các tác giả nhấn mạnh chúng ta vẫn cần đeo khẩu trang ngay cả khi đã tiêm vaccine hoặc giới chức nới lỏng các lệnh giãn cách. Các khu vực cần đeo khẩu trang là không gian kín, sử dụng điều hòa, nơi công cộng, đông người tiếp xúc.
nCoV đang tiến hóa để dễ lây lan hơn. Cách duy nhất để bảo vệ bản thân đó là tránh không bị lây nhiễm. Và khẩu trang, khử khuẩn, giãn cách vẫn là chìa khóa vàng giúp chúng ta làm được điều này, bên cạnh tiêm chủng vaccine Covid-19.
Tâm điểm Covid-19: Có thể lây nhiễm nCoV thông qua giao nhận hàng?
Biến chủng Delta lơ lửng trong không khí và có khả năng phát tán nhanh, do đó, việc phòng ngừa tất cả đường lây truyền của chúng là điều quan trọng.
Trong đợt bùng phát dịch Covid-19 lần 4, Bộ Y tế nhận định SARS-CoV-2 đang biến đổi liên, tục tạo ra nhiều biến thể khác nhau làm tăng khả năng lây lan và khó kiểm soát hơn.
Một trong những điểm mới được Bộ Y tế cập nhật trong hướng dẫn chẩn đoán và điều trị Covid-19 phiên bản mới nhất (ngày 14/7) là virus SARS-CoV-2 lây qua đường không khí.
Điều này khiến nhiều người lo lắng về nguy cơ lây nhiễm qua giao nhận hàng hóa thương mại, kể cả việc virus tồn tại trên bề mặt kiện hàng, sau đó lơ lửng trong không khí.
SARS-CoV-2 có thể lở lửng trong không khí sau khi bám trên kiện hàng?
Trước nhiều luồng ý kiến khác nhau về việc virus SARS-CoV-2 có thể lơ lửng trong không khí, một độc giả đặt câu hỏi cho chuyên gia: Nếu nhận kiện hàng ship đến có dính virus bên trên mà để trong phòng có quạt gió, không mở cửa, virus có bay lơ lửng trong không khí không?
Trả lời câu hỏi của độc giả, TS.BS Lê Quốc Hùng, Trưởng khoa Bệnh Nhiệt đới, Bệnh viện Chợ Rẫy (TP.HCM), cho biết biến chủng Delta có tốc độ lây lan nhanh hơn nhiều so với các chủng khác như Alpha, Beta… Đặc biệt, trong môi trường kín, Delta càng có tốc độ lây lan nhanh hơn.
Chính vì vậy, về mặt lý thuyết, nếu kiện hàng ship đến có dính virus SARS-CoV-2, khi bật quạt trong không gian kín, virus vẫn có thể bay lơ lửng trong không khí.
Shipper xếp hàng để chuyển đồ đạc cho người điều trị tại Bệnh viện dã chiến ở Khu tái định cư Thủ Thiêm (TP Thủ Đức). Ảnh: Duy Hiệu.
Chuyên gia này phân tích virus gây bệnh Covid-19 không thể tồn tại đơn thuần trong không khí mà luôn nằm trong giọt b.ắn (dịch hầu họng, nước bọt của người mắc bệnh).
Trong môi trường không khí tù đọng, không thông thoáng, người lành sẽ bị lây bệnh nếu không mang khẩu trang và hít phải các giọt b.ắn này.
Tuy nhiên, TS Hùng nhấn mạnh việc lây nhiễm chỉ xảy ra khi virus đạt nồng độ nhất định.
“Một vài con virus SARS-CoV-2 lơ lửng trong không khí thì không thể nào gây bệnh được. Với số lượng ít, cơ thể có thể chống đỡ và t.iêu d.iệt ngay khi chúng vừa xâm nhập. Do đó, lượng virus bay lơ lửng từ kiện hàng hóa không đủ để gây bệnh. Ngoài ra, chúng cũng không thể tồn tại lâu trên bề mặt các kiện hàng trong môi trường tự nhiên”, TS Hùng nói.
Chuyên gia này khẳng định rủi ro nhiễm virus gây bệnh Covid từ một kiện hàng, bưu phẩm hàng hoá, túi chứa thực phẩm, thùng carton…, rất hiếm khi xảy ra. Nguyên nhân là virus không thể sống sót trên các bề mặt này.
TS.BS Lê Quốc Hùng, Trưởng khoa Bệnh Nhiệt đới, Bệnh viện Chợ Rẫy (TP.HCM). Ảnh: Phương Lâm.
Theo ông, ở môi trường tự nhiên, virus SARS-CoV-2 có thể tồn tại trong khoảng thời gian từ vài giây đến vài tuần, tùy loại vật liệu. Với các kiện hàng làm từ giấy carton, chúng chỉ tồn lưu khoảng từ vài giây đến vài giờ.
“Người dân không nên lo lắng về việc lây nhiễm SARS-CoV-2 từ các kiện hàng hóa, hay vấn đề virus từ kiện hàng này phát tán trong không khí. Trên thực tế, điều này là không thể. Chúng ta chỉ bị lây nhiễm do sự tiếp xúc trực tiếp với người giao hàng là F0 hoặc chạm tay lên bề mặt chứa giọt b.ắn của của F0, sau đó đưa tay ngay lên mắt, mũi, miệng”, TS Hùng nói thêm.
SARS-CoV-2 tồn tại bao lâu trên kiện hàng?
Theo TS Lê Quốc Hùng, trên mỗi loại vật liệu, virus SARS-CoV-2 sẽ có thời gian tồn lưu khác nhau. Ví dụ, chúng có thể ở ngoài không khí từ 1-3 giờ, trên bề mặt giấy.
Trên bề mặt gỗ và quần áo, SARS-CoV-2 có thể bám lâu hơn, khoảng 1-2 ngày. Còn trên t.iền hay thủy tinh, thời gian tồn lưu có thể kéo dài lâu hơn. Đặc biệt, các bề mặt nhựa, thép, inox…, chúng có thể tồn tại rất lâu, thời gian đến khoảng vài ngày.
Chuyên gia Bệnh viện Chợ Rẫy cho rằng qua các đợt dịch, kiến thức về phòng, chống lây nhiễm SARS-CoV-2 của người dân đã tốt hơn rất nhiều. Thông thường, khi nhận hàng, chúng ta giữ khoảng cách an toàn với shipper, rửa tay ngay sau khi nhận hàng thì khả năng lây nhiễm rất thấp.
Chuyên gia khuyến cáo người dân nên thường xuyên khử khuẩn, lau dọn sạch sẽ nhà cửa. Ảnh: Duy Hiệu.
Để đảm bảo an toàn hơn, chúng ta có thể đặt kiện hàng hóa ngoài môi trường tự nhiên, có ánh sáng mặt trời trong thời gian ngắn, sau đó mới chạm tay vào. Lúc này, virus tồn tại trong các giọt b.ắn (nếu có) cũng đã bị t.iêu d.iệt.
Khi giao – nhận hàng hóa, chúng ta cần giữ khoảng cách, có thể lựa chọn hình thức thanh toán điện tử thay vì t.iền mặt.
“SARS-CoV-2 rất nhạy cảm với môi trường tự nhiên và nhiệt độ cao. Chúng ta có thể xịt khuẩn hàng hóa trước khi chạm tay vào, rửa tay với dung dịch sát khuẩn hoặc xà phòng sau khi nhận hàng. Đây là điều quan trọng nhất để tránh lây nhiễm”, TS Lê Quốc Hùng khuyến cáo.
Để phòng tránh lây nhiễm virus lan truyền trong không khí và các bề mặt, đồ vật; độc giả nên thường xuyên khử khuẩn đồ vật thường dùng, khu vực sinh hoạt chung bằng nước vệ sinh bề mặt Lifebuoy và nước lau sàn Lifebuoy – sản phẩm được chứng minh có khả năng diệt khuẩn lên đến 99,9%.
Zing News cùng nhãn hàng Lifebuoy vệ sinh nhà cửa vệ sinh nhà cửa đồng hành thực hiện chương trình “Tâm điểm Covid-19” nhằm cung cấp thông tin hữu ích về dịch bệnh Covid-19 cho độc giả. Đón xem chương trình vào thứ 2, 4, 6 hàng tuần trên Zing News.
Tâm điểm Covid-19: Hướng dẫn sử dụng thuốc và thiết bị y tế tại nhà. Theo PGS.TS Nguyễn Viết Nhung, F0 điều trị tại nhà cần giữ tinh thần tốt, luôn giữ liên lạc với nhân viên y tế.
