Thời gian gần đây liên tục có sự gia tăng các ca bệnh Melioidosis (hay còn gọi là bệnh Whitmore).
Đây cũng là căn bệnh khiến vị Chủ tịch UBND của một xã tỉnh Quảng Bình t.ử v.ong khi cứu hộ người dân trong bão lũ. Vậy những đối tượng nào dễ bị mắc chứng bệnh này và cách phòng tránh ra sao?
Bệnh dễ bị chẩn đoán nhầm
PGS-TS. Đỗ Duy Cường, GĐ Trung tâm Bệnh nhiệt đới, BV Bạch Mai cho biết, từ đầu năm đến nay, Trung tâm đã điều trị cho khoảng 30 bệnh nhân Whitmore. Riêng từ đầu tháng 11 đến nay có 6 bệnh nhân. Hiện vẫn còn 3 trường hợp mắc bệnh Whitmore đang điều trị tại đây, đến từ các tỉnh Sơn La, Nghệ An và Hà Tĩnh.
Các bệnh nhân này đều trên 50 t.uổi và có t.iền sử bị bệnh đái tháo đường, sưng đau khớp gối, n.hiễm t.rùng nặng, có bệnh nhân bị áp xe phổi… Do có biểu hiện lâm sàng đa dạng nên bệnh Whitmore rất dễ chẩn đoán nhầm sang bệnh khác khiến việc điều trị không hiệu quả.
Điển hình là trường hợp bệnh nhân Trần Văn T 67 t.uổi, ở huyện Cẩm Xuyên, tỉnh Hà Tĩnh. Bệnh nhân làm nghề nông, thường xuyên chăn nuôi, lội nước, ao hồ… Bệnh diễn biến 1 tháng nay với khởi phát là sốt, sưng đau khớp gối phải. Trước vào viện 1 tuần, bệnh nhân xuất hiện sưng đau tăng, sốt cao 39-40 độ C.
Bệnh nhân nhập BV huyện 2 ngày điều trị không đỡ sốt, chuyển BV tỉnh được chẩn đoán theo dõi nhiễm khuẩn huyết/viêm phổi/viêm mủ gối. Điều trị 3 ngày không đỡ sốt, bệnh nhân được chuyển đến khoa Cơ xương khớp, BV Bạch Mai và kết quả cấy m.áu, cấy dịch mủ gối ra vi khuẩn B.pseudomallei.
Hay như bệnh nhân Mè Văn C 56 t.uổi, ở huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn La có t.iền sử tăng huyết áp nhiều năm điều trị không thường xuyên và đái tháo đường nhiều năm điều trị không rõ loại. Trước khi vào viện khoảng 3 tuần, bệnh nhân xuất hiện sưng nóng đỏ khớp gối phải, sau đó xuất hiện sốt cao 39-40 độ C, sốt nóng kèm rét run…
Điều trị 10 ngày bệnh nhân cắt sốt nhưng ra viện lại sốt kèm sưng đau khớp gối tăng dần, không đi lại được. Bệnh nhân được chuyển đến khoa Cơ xương khớp, BV Bạch Mai và được chẩn đoán viêm khớp do vi khuẩn tụ cầu. Sau vài ngày điều trị, kết quả cấy m.áu ra vi khuẩn Whitmore.
Bệnh nhân Phạm Đức L ở huyện Hưng Nguyên, tỉnh Nghệ An còn được chẩn đoán viêm phổi trên nền bệnh đái tháo đường tuýp 2, nghi ngờ ung thư phổi khi xuất hiện ho khan, ho húng hắng kèm sốt cao 39-40 độ C, rét run, mệt nhiều, ăn uống kém. Khi chuyển đến Trung tâm Hô hấp, BV Bạch Mai, bệnh nhân được cấy m.áu ra vi khuẩn B.pseudomallei gây bệnh Whitmore.
TS. Nguyễn Duy Cường thăm khám cho bệnh nhân Whitemore đang điều trị tại Trung tâm Bệnh nhiệt đới, BV Bạch Mai. Ảnh T.M
Người có bệnh mãn tính nguy cơ mắc cao hơn
Theo PGS-TS. Đỗ Duy Cường, Whitmore là bệnh truyền nhiễm cấp tính nguy hiểm do vi khuẩn Burkholderia pseudomallei gây nên. Vi khuẩn này có trong đất và đường lây nhiễm chủ yếu do vùng da tổn thương tiếp xúc với đất nhiễm khuẩn hoặc hít phải các hạt bụi đất chứa vi khuẩn này. Bệnh được phát hiện ở Việt Nam từ những năm 50 của thế kỷ trước và lưu hành lẻ tẻ tại một số tỉnh phía Nam. Gần đây các ca bệnh được báo cáo có xu hướng gia tăng, cao điểm của các ca bệnh thường xảy ra vào mùa mưa lũ, tập trung từ tháng 9-11.
Bệnh có biểu hiện lâm sàng rất đa dạng (bao gồm sốt, với các kiểu như sốt cơn hoặc sốt kèm theo lạnh run, sốt kéo dài, suy hô hấp, loét da, viêm đường tiết niệu, viêm phổi, áp xe ở gan, lách, n.hiễm t.rùng huyết, suy đa phủ tạng…).
Bệnh khó chẩn đoán và có tỷ lệ t.ử v.ong cao, có thể tới 40% do biến chứng viêm phổi nặng, n.hiễm t.rùng huyết và sốc n.hiễm t.rùng. Những người có bệnh nền (đái tháo đường, bệnh gan, thận, phổi mạn tính, suy giảm miễn dịch…) có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.
Bệnh Whitmore hiện chưa có vắc-xin phòng ngừa. Các biện pháp phòng bệnh chủ yếu là đảm bảo vệ sinh cá nhân, vệ sinh môi trường, sử dụng bảo hộ lao động khi làm việc có tiếp xúc với đất, bùn, nước bị nhiễm khuẩn hoặc trong môi trường không đảm bảo vệ sinh, vệ sinh diệt khuẩn, vết rách da, trầy xước hoặc bỏng bị nhiễm bẩn và thực hiện ăn chín uống chín…
Trước tình trạng gia tăng bệnh nhân Whitmore trong thời gian qua, đặc biệt tại các tỉnh miền Trung, Cục Y tế dự phòng-Bộ Y tế khuyến cáo, sau mưa môi trường tại các vùng dân cư bị ô nhiễm, tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn sinh sôi, phát triển, nên trong thời gian tới sẽ tiếp tục ghi nhận thêm nhiều trường hợp mắc bệnh Melioidosis. Đây tuy là bệnh ít gặp, không gây thành dịch, nhưng bệnh cảnh thường tiến triển nặng, có tỷ lệ t.ử v.ong cao, đặc biệt ở những đối tượng có nguy cơ cao.
Để chủ động có các biện pháp phòng chống hiệu quả đối với bệnh Melioidosis trên địa bàn 9 tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên – Huế, TP Đà Nẵng, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Cục Y tế dự phòng đã yêu cầu các tỉnh tăng cường giám sát chặt chẽ tình hình bệnh Melioidosis (bệnh Whitmore); phát hiện sớm các trường hợp mắc mới, thực hiện lấy mẫu xét nghiệm các trường hợp nghi ngờ và các đối tượng nguy cơ cao để phát hiện sớm các trường hợp mắc và xử lý điều trị trên địa bàn tỉnh, TP đặc biệt là tại các vùng nguy cơ cao, đã có bệnh nhân mắc bệnh Melioidosis.
Tổ chức thu dung, cấp cứu bệnh nhân, điều trị tích cực để hạn chế mức thấp nhất các trường hợp t.ử v.ong do bệnh Melioidosis. Đồng thời, chỉ đạo các đơn vị y tế tổ chức điều tra, phân tích về dịch tễ các trường hợp mắc bệnh Melioidosis, phân tích nguy cơ và các biện pháp phòng chống bệnh Melioidosis.
Phú Yên phát hiện ca mắc Whitmore đầu tiên
BV Đa khoa Phú Yên đang điều trị ca mắc Whitmore đầu tiên được ghi nhận tại tỉnh này.
Ngày 23-11, BV Đa khoa Phú Yên cho biết BV này đang điều trị một bệnh nhân mắc Whitmore – bệnh n.hiễm t.rùng do vi khuẩn Burkholderia Pseudomallei gây ra. Đây là ca mắc Whitmore đầu tiên được phát hiện tại Phú Yên.
Bệnh nhân mắc Whitmore đang được điều trị tại BV Đa khoa Phú Yên. Ảnh: PT
Theo BV Đa khoa Phú Yên, người bệnh là ông LVH (67 t.uổi, ngụ huyện Tuy An, Phú Yên). Đầu tháng 11-2020, ông H. lội nước lụt, sau đó bị sốt, ho. Bệnh nhân đã đến khám tại ba BV ở các thành phố lớn với chẩn đoán nghi ngờ ung thư phổi.
Khi trở về nhà, ông H. bị tụt huyết áp, trụy mạch, nhập viện cấp cứu tại BV Đa khoa Phú Yên ngày 14-11. Kết quả xét nghiệm xác định tác nhân gây bệnh là vi khuẩn Burkholderia Pseudomallei. Hiện bệnh nhân đã bớt sốt, bạch cầu trở về bình thường, giảm ho, tổn thương phổi có cải thiện.
Theo các BS BV Đa khoa Phú Yên, bệnh Whitmore cần nhiều thời gian để điều trị. Nếu đang điều trị mà bệnh nhân bỏ thuốc thì bệnh sẽ tái phát, bệnh nhân có nguy cơ t.ử v.ong. Bệnh này do vi khuẩn Burkholderia Pseudomallei gây ra, bệnh cảnh rất giống với nhiều bệnh khác nhưng tỉ lệ t.ử v.ong cao. Vi khẩn Burkholderia Pseudomallei sống trong đất, nước bị nhiễm khuẩn, xâm nhập chủ yếu qua da.
