Phình mạch m.áu não là một căn bệnh nguy hiểm, tiến triển thầm lặng. Đây là tình trạng phình ra hay phồng lên ở một đoạn mạch m.áu não, thường xảy ra khi thành mạch m.áu bị yếu.
Khi vỡ, gây nên c.hảy m.áu dưới nhện là một dạng tai biến mạch m.áu não rất nặng nề và tỷ lệ t.ử v.ong rất cao.
Nguyên nhân phình mạch m.áu não
Phình động mạch não là hiện tượng phồng lồi mạch m.áu trong não. Vì thành mạch quá mỏng, nên bất cứ thời điểm nào cũng có thể bị vỡ và m.áu sẽ tràn vào khoang ở xung quanh não dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng, thậm chí là t.ử v.ong.
Bệnh do một đoạn động mạch trên não bị phình tạo thành túi. Túi phình ngày càng to, thành túi mỏng dần và rất dễ vỡ. Khi chưa vỡ hầu như chúng không có biểu hiện gì và rất khó chẩn đoán vỡ có thể xảy ra khi nào.
Nguyên nhân của phình mạch não có thể do các bất thường bẩm sinh ở mạch m.áu não. Tình trạng này cũng có thể xuất hiện phổ biến hơn ở những người vận động quá sức, tác động trực tiếp đến cấu trúc và hoạt động của mạch m.áu não. Ngoài ra lạm dụng các thức uống có chất kích thích như rượu, bia, thường xuyên hút t.huốc l.á liên tục… có thể làm gia tăng nguy cơ bị phình mạch m.áu não.
Túi phình mạch não hình thành còn do tổn thương vi mô thành động mạch (xơ vữa động mạch) hay gặp ở những người bị tăng huyết áp, nghiện m.a t.úy đặc biệt cocain, người bị thiếu hụt estrogen, phụ nữ ở độ t.uổi tiền mãn kinh,…
Dấu hiệu phình mạch m.áu não
Thông thường đa số túi phình mạch não nhỏ thường không có biểu hiện triệu chứng rõ rệt, tuy nhiên một số trường hợp có thể đè ép vào các mô não và thần kinh gây đau ở trên và phía sau mắt, thay đổi thị lực, tê yếu hoặc liệt mặt một bên, sụp mi.
Hình ảnh phình mạch m.áu não.
Ở một số trường hợp, túi phình không vỡ nhưng bị rò rỉ một lượng m.áu nhất định ra ngoài, gây nên triệu chứng đau đầu. Nếu các túi phình bị vỡ, người bệnh sẽ cảm thấy đau đầu đột ngột và cực kỳ nghiêm trọng, kèm theo một số triệu chứng như:
Hoa mắt
Buồn nôn hoặc nôn mửa
Cứng cổ
Nhạy cảm với ánh sáng
Co giật
Mất ý thức
Thậm chí tim ngừng đ.ập…
Nếu sống sót, người bệnh có thể bị di chứng nặng nề như liệt, rối loạn ý thức, sống thực vật,… phải sống lệ thuộc vào sự chăm sóc của người khác, mất khả năng lao động và nhất là kiệt quệ về kinh tế do phải điều trị kéo dài.
Như vậy, nếu thấy có các biểu hiện:
Đau phía trên và sau mắt;
Thị lực bị thay đổi;
Liệt một bên mặt;
Đồng tử giãn;
Sụp mi… hãy nghĩ đến rất có thể bị phình mạch m.áu não và cần đi khám ngay lập tức.
Nếu các túi phình mạch m.áu bị vỡ người bệnh sẽ cảm thấy đau đầu đột ngột và cực kỳ nghiêm trọng.
Để chẩn đoán phình mạch m.áu não ngoài việc khám lâm sàng các bác sĩ sẽ chỉ định chụp mạch m.áu não sẽ phát hiện túi phình, vị trí khích thước và hình dạng của túi phình. Các phương phát chẩn đoán hình ảnh hay được sử dụng hiện nay là:
Chụp cắt lớp vi tính mạch m.áu não (CTA)
Cộng hưởng từ MRA
Chụp mạch não số hóa xóa nền (DSA là tiêu chuẩn vàng)
Điều trị phình mạch m.áu não
Theo thống kê, túi phình mạch m.áu não vỡ có tỉ lệ t.ử v.ong trước khi đến bệnh viện là 10-15%. Túi phình mạch não đã vỡ không xử trí trong 24 giờ đầu t.ử v.ong là 25%, trong 30 ngày đầu là 50%. Túi phình mạch não vỡ tái phát tỉ lệ t.ử v.ong tàn tật lên đến 60% – 80%. Vì vậy, đây là bệnh lý cần phải cấp cứu, can thiệp ngay nhằm phòng vỡ tái phát.
Mục tiêu trong điều trị cho bệnh nhân phình mạch m.áu não chưa vỡ là ngăn chặn vỡ túi phình. Với những túi phình đã vỡ gây xuất huyết não thì điều trị túi phình nhằm ngăn chặn xuất huyết não lần 2. Tùy từng trường hợp cụ thể mà các bác sĩ sẽ chỉ định điều trị phù hợp như: phẫu thuật kẹp túi phình, can thiệp nút coil mạch m.áu não,… để đem lại kết quả cao cho người bệnh.
Người bị thiếu m.áu não thoáng qua nên tầm soát đột quỵ bao lâu một lần?
Cơn thiếu m.áu não thoáng qua là một giai đoạn tạm thời của các triệu chứng tương tự như đột quỵ.
Cơn thiếu m.áu não thoáng qua thường chỉ kéo dài vài phút và không gây ra tổn thương vĩnh viễn. Vậy người bị thiếu m.áu não thoáng qua nên tầm soát đột quỵ bao lâu một lần?
Cơn thiếu m.áu não thoáng qua có thể là một cảnh báo của đột quỵ, thường được gọi là đột quỵ nhỏ. 1 trong 3 người bị cơn thiếu m.áu não thoáng qua cuối cùng sẽ bị đột quỵ, với khoảng một nửa xảy ra trong vòng một năm sau cơn thiếu m.áu não thoáng qua. Vậy người bị thiếu m.áu não thoáng qua nên tầm soát đột quỵ bao lâu một lần?
Thiếu m.áu não thoáng qua và đột quỵ
Với quan điểm về cơn thiếu m.áu não thoáng qua trước đây, mọi người nghĩ rằng đó là điều bình thường, nó là lành tính và sẽ phục hồi sau. Tuy nhiên, các nghiên cứu đã chứng minh rằng khoảng 80% những trường hợp bệnh nhân có cơn thiếu m.áu não thoáng qua sẽ trở thành đột quỵ trong vòng khoảng 6 tháng.
Bệnh nhân đột quỵ tùy theo nguyên nhân gây ra cơn thiếu m.áu não thoáng qua. Ví dụ như bị nghẹt mạch m.áu 90%, nó không kéo dài 6 tháng mà trong vài giờ bệnh nhân sẽ rơi vào cơn thiếu m.áu não thực sự, sau đó họ sẽ bị đột quỵ, nặng hơn có thể dẫn đến hôn mê.
Cơn thiếu m.áu não thoáng qua được cảnh báo là cơn đột quỵ nhẹ. Người ta cảnh báo dấu hiệu đột quỵ nhẹ và dấu hiệu đột quỵ sớm đều là một.
Thiếu m.áu não thoáng qua được miêu tả qua các triệu chứng chóng mặt và yếu tay chân. Cơn chóng mặt này sẽ kèm theo các yếu tố điển hình như tê yếu tay chân nửa bên cơ thể, liên quan đến giọng nói đớ (không còn kiểm soát được giọng nói của mình được nữa).
Các dấu hiệu và triệu chứng của thiếu m.áu não thoáng qua giống với những triệu chứng được phát hiện sớm trong cơn đột quỵ và có thể bao gồm khởi phát đột ngột:
Yếu, tê hoặc liệt ở mặt, cánh tay hoặc chân, thường ở một bên cơ thể.
Nói lắp hoặc thay đổi giọng nói hoặc lời nói khó hiểu.
Mù một hoặc cả hai mắt hoặc nhìn đôi.
Chóng mặt hoặc mất thăng bằng hoặc phối hợp.
Nếu có 3 – 4 dấu hiệu cộng lại của cơn thiếu m.áu não thoáng qua điển hình, chúng ta có thể khẳng định rằng đó là dấu hiệu của t.iền đột quỵ, sắp đi vào giai đoạn đột quỵ chứ không phải thoáng qua.
Cơn thiếu m.áu não thoáng qua có thể là một cảnh báo của đột quỵ.
Cần kiểm soát khi có biểu hiện thiếu m.áu não thoáng qua
Đối với những người có biểu hiện cơn đột quỵ nhẹ cần phải được tầm soát ít nhất một lần bằng những xét nghiệm cơ bản. Đây là những xét nghiệm không quá tốn kém đối với các bệnh nhân: Đường huyết, ion m.áu, siêu âm tim, đo điện tim, đo huyết áp và chụp X-quang phổi… là những xét nghiệm thường quy.
Nếu như bệnh nhân có điều kiện, có thể chụp phim cộng hưởng từ (MRI 1.5 Tesla, MRI 3 Tesla) để khảo sát mạch m.áu não. MRI 3 Tesla là xét nghiệm hoàn toàn không xâm lấn và chính xác để đ.ánh giá bệnh nhân có bị phình, hẹp hoặc tắc nghẽn mạch m.áu hay không. Trước đây, việc tầm soát này là không thể. Ngày nay, chúng ta đã có thể xem rõ được những mạch m.áu não của mình.
Sau khi tầm soát, nếu mức độ mạch m.áu hẹp từ 90% trở lên, chúng ta sẽ điều trị bằng công nghệ ít xâm lấn như can thiệp đặt stent, nong mạch m.áu, hoặc những biện pháp kiểm soát đặc biệt. Nếu mạch m.áu chỉ hẹp dưới 50%, chúng ta có thể kiểm soát bằng thuốc uống. Đặc biệt phải bỏ t.huốc l.á, rượu bia và tăng cường tập thể dục. Những phương pháp này có thể cải thiện sức khỏe, việc đó hoàn toàn phụ thuộc vào ý chí và nghị lực của bệnh nhân.
Những trường hợp sau khi tầm soát có kết quả khỏe mạnh bình thường, thì 5 – 10 năm mới cần phải chụp lại. Lúc này có thể an tâm hơn về sức khỏe của mình, tuy nhiên như vậy không có nghĩa là về nhà sẽ uống rượu bia, t.huốc l.á thả ga.
Với những người có nguy cơ đột quỵ, bác sĩ sẽ cho liệu trình theo dõi một cách phù hợp. Có thể trong vòng 3 tháng, 6 tháng, 1 năm họ cần phải kiểm tra lại, thời gian lâu hay mau phụ thuộc vào tình trạng của bệnh nhân. Bệnh nhân có những triệu chứng nhẹ sẽ kiểm tra lại nếu cơ thể có những rối loạn bất thường.
Vì cơn thiếu m.áu não thoáng qua thường xảy ra vài giờ hoặc vài ngày trước khi đột quỵ, nên việc thăm khám y tế ngay sau khi xảy ra thiếu m.áu não thoáng qua là điều cần thiết. Tìm kiếm sự chăm sóc y tế ngay lập tức nếu bạn nghi ngờ mình đã bị thiếu m.áu não thoáng qua. Đ.ánh giá kịp thời và xác định các tình trạng có thể sẽ giúp bạn ngăn ngừa được đột quỵ.
