Dù chưa có số liệu thống kê cụ thể nhưng ngày càng có nhiều phụ nữ bị trầm cảm sau sinh.
Nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời, người bệnh sẽ bị loạn thần, hoang tưởng dễ dẫn đến những hành vi bột phát có thể gây hại bản thân hoặc những người xung quanh. Tuy nhiên vì nhiều lý do, hiện nay việc phát hiện, điều trị bệnh này trên địa bàn tỉnh vẫn chưa được quan tâm đúng mức.
Bác sĩ Khoa Tâm thần kinh, Bệnh viện Đa khoa tỉnh tư vấn cho bệnh nhân -Ảnh: M.L
Chị N.T.H. ở huyện Gio Linh sau một thời gian điều trị bệnh trầm cảm nội trú tại bệnh viện thì được chuyển sang điều trị ngoại trú. Gần một năm nay, đều đặn hằng tháng, chị H. đến Khoa Tâm thần kinh, Bệnh viện Đa khoa tỉnh khám và lấy thuốc theo đơn bác sĩ về uống. Theo lời kể của chị H., nguyên nhân xuất phát từ việc chị sinh con nhưng ít sữa.
Vì thế, suốt ngày chị cứ day dứt không yên vì lo con đói nhưng lại không dám cho con bú sữa ngoài vì sợ không bảo đảm. Hằng đêm nhìn con quấy khóc chị cứ trượt dài với những cảm xúc tiêu cực. “Hơn một tháng trời tôi mất ngủ, sức khỏe sa sút, tâm trạng chán nản.
Sau đó tôi xuất hiện cảm giác đơn độc, có lỗi khi làm mẹ mà không đủ sữa cho con bú, không đủ sức chăm con. Vì thế tôi muốn tìm đến cái c.hết… Rất may là người thân đã phát hiện kịp thời đưa tôi đi viện điều trị bệnh”, chị H. nhớ lại.
Theo bác sĩ Nguyễn Truyền, Phó Trưởng khoa phụ trách Khoa Tâm thần kinh, Bệnh viện Đa khoa tỉnh, người mắc bệnh trầm cảm đều có cơ địa thần kinh yếu nên những người t.iền sử có vấn đề về tâm lý, người có yếu tố di truyền gia đình với chứng trầm cảm, lo âu hay người ở lần sinh đầu bị trầm cảm thì lần sinh sau dễ tái phát bệnh.
Đặc biệt, phụ nữ sau khi sinh đẻ thường thay đổi về thói quen sinh hoạt, tâm sinh lý, nồng độ hormone, chế độ dinh dưỡng, nghỉ ngơi… nên nguy cơ mắc bệnh này càng cao. Trung bình mỗi tháng tại khoa có khoảng 400 lượt bệnh nhân đến khám, điều trị rối loạn tâm thần, trong đó bệnh nhân mắc bệnh trầm cảm chiếm khoảng 15% – 20%.
Điều đáng lo ngại là hiện nay đa phần bệnh nhân mắc bệnh đến cơ sở y tế điều trị đều ở giai đoạn nặng, gia đình phải “áp tải” đến bệnh viện. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng này như nhận thức về các loại bệnh tâm lý, tâm thần của người dân còn hạn chế, chưa được quan tâm.
Hiện trên địa bàn tỉnh, điều kiện về cơ sở y tế, trang thiết bị cũng như nguồn nhân lực phục vụ khám, điều trị các loại bệnh tâm thần đều thiếu, chưa đáp ứng nhu cầu khám, chữa bệnh của người dân cũng như sàng lọc, phát hiện bệnh sớm trong cộng đồng.
“Tôi công tác ở khoa 35 năm nhưng trong vòng 5 năm trở lại đây khoa mới tuyển mới được 3 bác sĩ đa khoa về làm việc và đào tạo dần về chuyên khoa tâm thần học. Hiện khoa chỉ có 30 giường bệnh điều trị nội trú. Do năng lực khám, chữa bệnh tâm thần kinh trên địa bàn còn hạn chế nên nhiều bệnh nhân mắc các nhóm bệnh điều trị tại khoa, trong đó có bệnh nhân trầm cảm phải đi điều trị ở các cơ sở y tế ngoại tỉnh”, bác sĩ Truyền cho biết.
Sau khi sinh con thứ 2 được 1 tuần thì chị L.T.O. ở huyện Hải Lăng bắt đầu buồn bã, hay cáu gắt, mất ngủ, mệt mỏi nên người thân trong gia đình đã đưa chị vào Khoa Tâm thần, Bệnh viện Trung ương Huế – nơi chị từng điều trị trước đây để khám.
Chị gái của O. cho biết, cách đây 4 năm, O. sinh con đầu lòng thì bị mất ngủ triền miên, người lúc nào cũng bồn chồn, lo lắng. Thời điểm đó gia đình chỉ nghĩ đơn giản là do sau sinh, cơ thể O. mệt mỏi, căng thẳng nên mọi người cố gắng bồi dưỡng, động viên. Tuy nhiên, càng ngày O. càng có những biểu hiện bất thường như không muốn nói chuyện với những người xung quanh, không muốn cho con bú. Có khi cả đêm O. chỉ ngồi nhìn con chằm chằm mà không ngủ hoặc có những cơn nóng giận không kiểm soát được là la hét…
“Đi khám thì mới biết O. mắc bệnh trầm cảm sau sinh, phải nhập viện điều trị hàng tháng trời. May mắn là sau một thời gian điều trị O. trở lại cuộc sống bình thường.
Tuy nhiên, nay sinh con thứ 2 thì căn bệnh này lại quay trở lại và có dấu hiệu nặng hơn. Thế là cả 2 lần sinh con vừa tròn tháng, em gái tôi đều phải cai sữa cho con để nhập viện điều trị bệnh trầm cảm”, chị gái O. chia sẻ.
Tại tỉnh Quảng Trị, năm 2022 dư luận cũng từng rúng động khi một phụ nữ người dân tộc thiểu số s.át h.ại con mình trong cơn bột phát vì mắc bệnh trầm cảm sau sinh. Phải đến sau khi vụ án xảy ra, người mẹ được đưa đi điều trị ở cơ sở y tế thì người thân trong gia đình cũng nhà người dân địa phương mới biết đến căn bệnh này.
Vì thế, rất cần nâng cao hiểu biết về bệnh trầm cảm sau sinh cho người dân, nhất là ở vùng sâu, vùng xa, để mọi người hiểu rằng, đây là một trong những loại bệnh tâm thần, cần phải điều trị.
Khi có dấu hiệu trầm cảm cần được khám sớm tại chuyên khoa tâm thần, tránh để tình trạng bệnh quá nặng gây khó khăn trong điều trị. Theo bác sĩ Truyền, 80% phụ nữ bị trầm cảm sau sinh sẽ hồi phục hoàn toàn nếu được quan tâm đúng mức. Hiện nay, việc điều trị trầm cảm sau sinh có thể sử dụng liệu pháp tâm lý, điều trị bằng thuốc chống trầm cảm, giải tỏa lo âu.
Bên cạnh đó, sự đồng hành của gia đình với phụ nữ sau sinh rất quan trọng để hỗ trợ kịp thời về mặt tâm lý. Những người thân trong gia đình nên dành thời gian quan tâm chăm sóc phụ nữ sau sinh, đặc biệt là người chồng cần lắng nghe, cảm thông, chia sẻ việc chăm con nhỏ và tạo điều kiện cho người vợ có thời gian thư giãn, nghỉ ngơi cũng như có chế độ dinh dưỡng hợp lý.
Xét nghiệm m.áu có thể chẩn đoán trầm cảm sau sinh từ trước khi sinh con
Các nhà khoa học vừa phát minh ra một xét nghiệm m.áu đơn giản có thể chẩn đoán trầm cảm sau sinh từ trước khi sinh con, theo tờ Daily Mail.
Trầm cảm sau sinh rất phổ biến trên thế giới, với 1/7 mẹ bỉm sữa ở Mỹ mắc phải, trong khi ở Anh, tỷ lệ này là khoảng 1/10.
Tình trạng này được xác định bởi các giai đoạn buồn bã, cô đơn và không thể chăm sóc con mới sinh – kéo dài hơn 2 tuần.
Nhưng rất may là, các nhà nghiên cứu vừa tìm ra cách để chẩn đoán trầm cảm sau sinh từ rất sớm, trước khi sinh – bằng cách sử dụng một xét nghiệm m.áu đơn giản.
Các nhà khoa học từ Bệnh viện Trường Y Đại học Johns Hopkins (Mỹ) đã thu thập mẫu m.áu của 42 phụ nữ mang thai.
Họ đã xem xét kỹ hệ thống mà các tế bào sử dụng để giao tiếp với nhau, bao gồm các phân tử được gọi là RNA thông tin (mRNA).
Trong thời kỳ mang thai, hệ thống liên lạc này tăng cường để đáp ứng các nhu cầu về sự phát triển và làm tổ của phôi thai.
Nhóm nghiên cứu đã đo nồng độ của hàng nghìn phân tử mRNA khác nhau trong khoảng thời gian từ tuần thứ 14 đến 40 của thai kỳ (nghĩa là từ lúc thai được 3 tháng cho đến 9 tháng), cũng như đến 6 tháng sau khi sinh.
Phân tích đã tiết lộ nồng độ một số phân tử mRNA trong thời kỳ mang thai và giai đoạn sau khi sinh “thay đổi nhiều” ở những người bị trầm cảm sau sinh.
Kết quả, được công bố trên tạp chí khoa học Molecular Psychiatry cho thấy, ở những người bị trầm cảm sau sinh, nồng độ của một số phân tử mRNA cao hơn trong khi một số lại thấp hơn so với những phụ nữ không bị bệnh, theo Daily Mail.
Chứng trầm cảm sau sinh dẫn đến nhiều hậu quả tiêu cực như tỷ lệ t.ự t.ử cao ở mẹ bỉm sữa hoặc sự gián đoạn trong quá trình phát triển nhận thức, cảm xúc và xã hội của bé. ẢnhSHUTTERSTOCK
Họ nhận thấy rằng phần lớn những thay đổi này xảy ra trong thời kỳ mang thai chứ không phải sau khi sinh con.
Các nhà nghiên cứu cho biết, nếu kết quả này được xác nhận, họ có thể phát triển một xét nghiệm m.áu mới, có thể xác định sớm – từ trước khi sinh – những người có nguy cơ mắc chứng trầm cảm sau sinh, theo Daily Mail.
Tác giả kỳ cựu của nghiên cứu, tiến sĩ Sarven Sabunciyan, Phó giáo sư Nhi khoa, Trường Y Đại học Johns Hopkins, cho biết: Chứng trầm cảm sau sinh dẫn đến nhiều hậu quả tiêu cực như tỷ lệ t.ự t.ử cao ở mẹ bỉm sữa hoặc sự gián đoạn trong quá trình phát triển nhận thức, cảm xúc và xã hội của bé.
Nếu có thể phát hiện những người có nguy cơ cao hơn – từ trước khi sinh, chúng ta có thể ngăn chặn các sự cố đáng tiếc, tiến sĩ Sabunciyan cho biết, theo Daily Mail.
Những thay đổi trong các phân tử mRNA này cũng dẫn đến sinh non, tiểu đường thai kỳ và huyết áp cao nguy hiểm ở người mẹ.
Theo trang web của Dịch vụ Y tế Quốc gia Anh (NHS), nhiều mẹ bỉm sữa cảm thấy hụt hẫng, khóc hoặc lo lắng trong tuần đầu tiên sau khi sinh.
Đó là cảm giác buồn bã xuất hiện vài ngày sau khi sinh và phổ biến đến mức được coi là bình thường.
Tuy nhiên, nếu các triệu chứng kéo dài hơn 2 tuần hoặc bắt đầu muộn hơn, thì đó có thể là chứng trầm cảm sau sinh.
Các nhà khoa học vừa phát minh ra một xét nghiệm m.áu đơn giản có thể chẩn đoán trầm cảm sau sinh từ trước khi sinh con. Ảnh SHUTTERSTOCK
Trầm cảm sau sinh là gì?
Trầm cảm sau sinh cũng nghiêm trọng như những dạng rối loạn sức khỏe tâm thần khác.
Theo NHS, các triệu chứng bao gồm:
Buồn dai dẳngMất hứng thú hoặc không quan tâm đến thế giới xung quanhMệt mỏiMất ngủKhông gắn kết với béXa lánh mọi ngườiKhó tập trung và khó đưa ra quyết địnhCó những suy nghĩ đáng sợ, như làm hại con mới sinh.
Nên làm gì?
Người bệnh không nên đợi các triệu chứng sẽ hết.
Mà nên nhận ra rằng họ chán nản không phải do lỗi của họ và điều đó không làm cho họ trở thành người mẹ tồi.
Nếu bạn hoặc người nhà gặp tình trạng này, hãy nói chuyện với bác sĩ.
Điều trị chủ yếu là tự lực, như tập thể dục thường xuyên và ngủ đủ giấc, nói chuyện với người thân, dành thời gian để làm những việc yêu thích, liệu pháp tâm lý hoặc thuốc chống trầm cảm.
Nguyên nhân vẫn còn chưa rõ ràng, tuy nhiên, nó phổ biến hơn ở những người có t.iền sử các vấn đề về tâm thần.
Thiếu sự hỗ trợ từ những người thân, mối quan hệ với đối tác kém và từng gặp một biến cố lớn trong đời, như mất người thân, cũng có thể làm tăng nguy cơ, theo NHS.
