Rối loạn tâm thần người cao t.uổi (NCT) gồm các nhóm các bệnh và hội chứng khởi phát trước t.uổi già (50-60 t.uổi) hoặc t.uổi già (sau 65 t.uổi), căn nguyên và cơ chế sinh bệnh chưa rõ hoàn toàn.
Rối loạn tâm thần ở NCT khiến việc chăm sóc sinh hoạt gặp nhiều khó khăn, việc phát hiện sớm các biểu hiện của bệnh và can thiệp kịp thời là rất quan trọng.
Người già có dấu hiệu rối loạn tâm thần cần được sự trợ giúp sớm từ các bác sĩ chuyên khoa.
Nguyên nhân và những bệnh thường gặp
Với sự phát triển kinh tế, xã hội, kiến thức và các dịch vụ y tế… t.uổi thọ con người được nâng cao ở tất cả các quốc gia. Người cao t.uổi chiếm một tỉ lệ cao trong cộng đồng dân cư (Hoa Kì: 11%, Việt Nam: 10,2%…). Tổ chức y tế thế giới xem những người từ 60 t.uổi trở lên là những người cao t.uổi và người già.
Theo Báo cáo của TCYTTG về Tâm thần người cao t.uổi cho biết các biểu hiện bệnh lý lâm sàng khác nhau gia tăng một cách nhanh chóng ở người lớn t.uổi. Đến năm 2040 tỷ lệ người trên 65 t.uổi sẽ là 22% dân số và các rối loạn tâm thần kinh sẽ trở thành một thách thức trong thực hành chăm sóc sức khỏe.
Ths. BS Trần Quyết Thắng – Phó Giám đốc Bệnh viện tâm thần (BVTT) Hà Nội cho biết, trong 9 tháng đầu năm 2019, BVTT Hà Nội đã tiếp nhận 620/19.679 bệnh nhân khám, điều trị ngoại trú với chẩn đoán các mã bệnh rối loạn tâm thần người già.
“Ở người cao t.uổi, các bệnh lý tâm thần thường gặp là: Sa sút trí tuệ, mê sảng, các rối loạn cảm xúc, tâm thần phân liệt và các rối loạn liên quan, rối loạn tâm căn và rối loạn nhân cách, lạm dụng chất và bệnh y sinh…”, Ths.BS Trần Quyết Thắng nói.
Nói về nguyên nhân rối loạn tâm thần ở người cao t.uổi, Ths. BS Thắng cho biết, bệnh bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân như lão hóa sinh học…
Cùng với đó là các yếu tố tác động của môi trường đa dạng như điều kiện sống (môi trường nước, không khí, ánh sáng, chất dinh dưỡng, nguyên tố vi lượng,…), môi trường tâm lý xã hội; thoái hóa não (thoái hóa thần kinh)…
Bênh cạnh đó là hàng loạt nguyên nhân gây tổn thương thực thể não (chấn thương sọ não, u não, rối loạn tuần hoàn não, xuất huyết não, nghẽn mạch não, vữa xơ mạch não, nhiễm mỡ não, động kinh…) cũng là các nguyên nhân của rối loạn tâm thần ở người cao t.uổi; Các bệnh n.hiễm t.rùng nhiễm độc: Viêm não người lớn, viêm não do HIV, giang mai não, ngộ độc CO, ngộ độc rượu,…
Đồng thời, các yếu tố tâm lý xã hội: do việc tiếp thu kiến thức mới có nhiều khó khăn, người già chủ yếu dựa vào vốn kiến thức, kinh nghiệm và thói quen cũ, do khó thay đổi nên thường có xung đột giữa các thế hệ trong gia đình, đó là sang chấn tâm lý trường diễn…
Một số dạng bệnh thường gặp ở NCT như: Bệnh mất trí t.uổi già, Bệnh trầm cảm…
Cụ thể, bệnh mất trí t.uổi già thường xuất hiện nhiều nhất ở lứa t.uổi trên 65, nhưng cũng có thể sớm hơn (45-50 t.uổi), nữ nhiều hơn nam. Thời gian đầu người bệnh có thể lú lẫn & quên các sự việc vừa mới xảy ra. Sự tập trung và ra quyết định trở nên khó khăn, giảm hứng thú với các hoạt động thường ngày.
Hầu hết mọi người (kể cả NVYT) coi giai đoạn này là một phần của việc già đi. Nặng hơn người bệnh quên và những thay đổi khí sắc trở nên trầm trọng. Hành vi hung hăng và các vấn đề t.ình d.ục có thể xảy ra.
Lang thang, rối loạn giấc ngủ và khả năng chăm sóc bản thân bị ảnh hưởng. Có thể khó khăn với việc nói chuyện và hiểu những đối thoại thường ngày. Thậm chí, người bệnh không nhận ra người thân và bạn bè, sụt cân, tiểu tiện không tự chủ…
Ths. BS Trần Quyết Thắng – Phó Giám đốc Bệnh viện tâm thần Hà Nội chia sẻ về biểu hiện, cách điều trị rối loạn tâm thần ở người cao t.uổi.
“Khi người già cư xử một cách khác thường, gia đình họ sẽ lo lắng. BN có thể không nhận ra người thân, hành vi hung hăng, kích động, lú lẫn, t.ình d.ục không phù hợp gây nhiều khó khăn cho người chăm sóc. Khi bệnh trở nên tồi tệ, bệnh nhân sẽ mất dần khả năng tự chăm sóc, họ sẽ cần sự giúp đỡ của người trông nom trong các hoạt động thường ngày như ăn uống, tắm giặt, mặc quần áo & đi vệ sinh…”, Ths. BS Thắng nói về những ảnh hưởng từ bệnh lý.
Cùng với bệnh mất trí t.uổi già là rối loạn hoang tưởng: bệnh nhân thường vẫn còn hoạt động, không mất tính năng động: nghi ngờ hàng xóm, người nhà làm hại mình, lấy cắp đồ đạc, đ.ầu đ.ộc. Bệnh nhân đa nghi tất cả: khóa cửa nhà bằng mấy khóa, tự tay nấu cơm…
Bệnh trầm cảm t.uổi già cũng khá phổ biến khi người bệnh biểu hiện khí sắc giảm, kích động lo âu, ảo tưởng lời nói, hoang tưởng bị lên án,… Bệnh nhân bối rối, luôn đi lại, kêu ca, khóc lóc. Kích động có thể xen lẫn sững sờ, đau khổ.
Chăm sóc NCT có rối loạn tâm thần
Ths. BS Trần Quyết Thắng cho biết thêm, các hành vi rối loạn ở người già có thể do sa sút trí tuệ, loạn thần hoặc trầm cảm. Điều quan trọng là phải xác định trầm cảm, loạn thần hoặc lú lẫn vì các chứng này nên được chữa trước.
Thậm chí, khi rối loạn trí nhớ nặng hoặc loạn thần, bệnh nhân nguy hiểm cho bản thân và xung quanh vì hành vi ngẫu nhiên như quên tắt bếp gây cháy nhà, đang đứng trên giường cứ thế bước xuống đất nên gãy chân…
“Nhìn chung rối loạn tâm thần ở NCT đa dạng và do nhiều nguyên nhân khác nhau. Việc phát hiện sớm các biểu hiện của bệnh và can thiệp kịp thời là cần thiết.
Thông thường rất ít người bệnh nhận thức được bệnh, họ thường phủ định không nhận mình có bệnh, mặt khác gia đình người bệnh có thể cũng không biết hoặc muốn che giấu…”, Ths.BS Trần Quyết Thắng chia sẻ.
“Để ngăn ngừa bệnh tâm thần, chúng ta hãy chủ động hoạt động cơ thể một cách đều đặn sẽ mang lại rất nhiều lợi ích như: Tạo lập các thói quen đơn giản hàng ngày, hãy để người già độc lập càng nhiều càng tốt.
Người già có lòng tự trọng, đừng bao giờ nói điều tiêu cực trước mặt họ. Tránh đối đầu và tranh luận. Nói chậm, rõ ràng và sử dụng các từ đơn giản. Trợ giúp trí nhớ bằng dán nhãn hoặc bảng mô tả. Tránh các thuốc không cần thiết…”, Ths. BS Trần Quyết Thắng chia sẻ thêm.
Chuyên gia y tế khuyến cáo, vì sức khỏe của NCT hãy đưa người bệnh đến các cơ sở chuyên khoa tâm thần khám và điều trị. Tùy tình trạng bệnh, bác sĩ sẽ khám, tư vấn và đưa ra phương án điều trị và chăm sóc tốt nhất.
Đăng Chung
Theo GDTĐ
Ngày càng nhiều người già mắc chứng loạn thần do lạm dụng m.a t.úy
Theo một báo cáo mới, người cao t.uổi ở Anh đang ngày càng phải nhập viện nhiều hơn vì rối loạn tâm thần do lạm dụng cocaine, trong đó có cả những người từ 90 t.uổi trở lên.
Ngày càng nhiều người cao t.uổi ở Anh lạm dụng cocaine và phải chữa trị bệnh loạn thần.
Theo thời báo London, trích dẫn số liệu sức khỏe cho thấy, năm ngoái có 10 người già, từ 90 t.uổi trở lên đã phải tìm đến sự hộ trợ y tế vì chứng rối loạn tâm thần do sử dụng cocaine. Đây là những trường hợp nằm trong số 379 người trên 60 t.uổi phải nhập viện vì những lý do tương tự, cho thấy sự gia tăng đột biến từ 45 người ở cùng độ t.uổi trong khoảng thời gian cùng kỳ mười năm về trước.
Tờ thời báo cũng cho biết, sự gia tăng thậm chí còn thể hiện rõ rệt hơn ở những người ở độ t.uổi 50.
Từ năm 2018 tới 2019, đã có 1.460 người ở t.uổi 50 được ghi nhận mắc các chứng rối loạn sức khỏe tâm thần liên quan đến m.a t.úy.
Theo các chuyên gia, xu hướng gia tăng số người sử dụng m.a t.úy này là do t.uổi thọ của những người sử dụng m.a t.úy đang tăng lên, m.a t.úy cũng ngày càng tinh khiết hơn và giá thành lại giảm.
Phát biểu với tờ Thời báo, tiến sĩ Emily Finch thuộc khoa thuốc gây nghiện tại Đại học Tâm thần Hoàng gia cho biết, sự gia tăng này là rất đáng lo ngại.
“Nhiều người không nhận ra việc sử dụng cocaine có thể gây ra các vấn đề về sức khỏe tâm thần, dẫn đến suy kiệt sức khỏe và phải nhập viện,” TS Finch nói.
The New York Post/Tiền phong
