Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), căn bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính đang đứng thứ 3 trong các bệnh lý gây t.ử v.ong hàng đầu và gây ra hơn 25.000 trường hợp t.ử v.ong tại Việt Nam mỗi năm
Căn bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) có thể nói là một “sát thủ thầm lặng” vì gây ra những cái c.hết âm thầm, tấn công cộng đồng mà người dân ít để ý. COPD đang chiếm vị trí thứ 3 trong các bệnh lý gây t.ử v.ong hàng đầu, chỉ sau tai biến mạch m.áu não và nhồi m.áu cơ tim.
Cứ 10 giây có 1 người c.hết
Ước tính toàn cầu có khoảng 384 triệu người mắc COPD, cứ mỗi 10 giây có 1 người t.ử v.ong do COPD. Còn tại Việt Nam, Hội Hô hấp Việt Nam cho hay bệnh COPD gây ra hơn 25.000 ca t.ử v.ong mỗi năm, nhiều hơn số người c.hết vì tai nạn giao thông, đáng lo ngại là con số này vẫn đang gia tăng. Theo Hội Hô hấp châu Á – Thái Bình Dương, tỉ lệ COPD ở người trên 35 t.uổi ở cả hai giới tại Việt Nam là 6,7%, cao nhất khu vực.
PGS-TS-BS Lê Thị Tuyết Lan, Phó Chủ tịch Hội Hô hấp Việt Nam, Chủ tịch Hội Hen – Dị ứng – Miễn dịch lâm sàng TP HCM, cho biết hiện nước ta có đến 4,2% người dân từ 40 t.uổi trở lên mắc COPD. Trong số những bệnh nhân mắc COPD có đến 19,5% bệnh nhân ở mức độ nặng và rất nặng. Người dân không biết mình c.hết vì căn bệnh COPD để có thể phòng ngừa một cách có hiệu quả.
Ông C.X.L (81 t.uổi, ngụ TP HCM) bị bệnh COPD, 10 năm nay phải thường xuyên đi bệnh viện kiểm tra sức khỏe định kỳ
Theo các chuyên gia, trong khi bệnh COPD đang trở thành gánh nặng về kinh tế, xã hội toàn cầu với tỉ lệ mắc bệnh, t.ử v.ong ngày càng tăng thì những nguyên nhân tác động đang bị xem nhẹ, thậm chí “thả nổi”.
COPD là một căn bệnh mạn tính, nên gánh nặng kinh tế đối với người bệnh và gia đình vô cùng to lớn. Khoảng 50% bệnh nhân không tuân thủ điều trị vì không có khả năng chi trả (28,3%), thuốc không được BHYT chi trả (19,9%), đặc biệt là khi điều trị không hiệu quả.
Hiểm họa môi trường
Phân tích những tác nhân gây ra bệnh này, PGS-TS-BS Lê Thị Tuyết Lan cho biết nguyên nhân chính khiến người dân mắc COPD là do sống trong môi trường ô nhiễm không khí, hút t.huốc l.á chủ động và thụ động. Ngoài ra, những người có t.iền căn lao, sống hay làm việc trong môi trường ô nhiễm, phổi không phát triển đúng mức, bị hen suyễn kéo dài, ảnh hưởng do sử dụng chất đốt sinh khối… là những nguyên nhân làm tăng khả năng mắc COPD.
Theo BS Vũ Trần Thiên Quân, Phòng khám Bệnh viện Đại học Y Dược 1, phương pháp chẩn đoán vàng cho COPD là hô hấp ký có test giãn phế quản để xác định bệnh nhân có bị tắc nghẽn đường dẫn khí cố định hay không. Nếu bệnh nhân lớn t.uổi, yếu sức thì một phương pháp rất mới là dao động xung ký cũng có thể xác định tình trạng tắc nghẽn này.
Các chuyên gia hô hấp cho biết điều đáng lo ngại nhất hiện nay đối với căn bệnh COPD là tình trạng xảy ra các đợt bệnh cấp tính khiến chi phí điều trị rất tốn kém nhưng nhiều khi hiệu quả không đáp ứng, dẫn đến t.ử v.ong. Chi phí thuốc men, nằm viện, một đợt cấp nặng của COPD có thể tốn cả trăm triệu đồng. Đó là chưa kể đến các tổn thất khác do người nhà phải nghỉ việc để nuôi bệnh, stress cho cả gia đình lẫn nhân viên y tế.
Điều đáng chú ý là thuốc hô hấp không có đủ trong danh mục BHYT. Năm 2018, Bộ Y tế đã phải phát hành quyển hướng dẫn điều trị COPD, cập nhật các loại thuốc mới nhất và cho phép các cơ sở y tế, kể cả bệnh viện quận huyện điều trị COPD nếu đủ điều kiện.
Các chuyên gia hô hấp khuyến cáo để phòng ngừa COPD nên hạn chế các hoạt động ngoài trời tại các khu vực bị đ.ánh giá ô nhiễm cao; sử dụng mặt nạ chuyên dụng ngăn ngừa bụi (nếu phải đi ra ngoài, hay vào khu vực ô nhiễm); cai nghiện t.huốc l.á.
Về chế độ dinh dưỡng, cần uống nhiều nước và ăn các loại rau xanh hay trái cây giàu vitamin C (cam, chanh, bưởi, quýt…); dùng thêm sữa, tập thể dục, phơi nắng sáng (8-9 giờ); bổ sung kẽm, omega 3 là những chất bảo vệ đường thở hữu hiệu.
Một số biện pháp hỗ trợ khác như chích ngừa cúm và viêm phổi mỗi năm một lần; mua cây trồng trong nhà như lưỡi hổ, nha đam, trầu bà giúp thanh lọc không khí; đi gặp bác sĩ ngay khi cảm thấy khó thở, đau ngực hay khó chịu ở mắt.
“Người dân nên bỏ thói quen đốt rác, lá cây, gỗ, các sản phẩm nông nghiệp… vì những tác nhân này là nguy cơ cao cho bệnh COPD” – PGS-TS-BS Lê Thị Tuyết Lan khuyến cáo.
Báo động bệnh bụi phổi
Ngoài “sát thủ thầm lặng” COPD, một nghiên cứu mới đây đã gióng lên hồi chuông báo động về sức khỏe người lao động (NLĐ) liên quan đến tổn thương phổi. Theo 2 tác giả Trình Công Tuấn, Nguyễn Đức Trọng (Trung tâm Y tế Dự phòng Bình Định), qua khảo sát trên gần 250 NLĐ tại 2 cơ sở sản xuất đá xây dựng, gạch men trên địa bàn Bình Định (chủ yếu t.uổi từ 41-50, 64% là nam, 44,5% người có t.uổi nghề từ 11-20 năm), kết quả cho thấy 44,5% NLĐ bị mắc bệnh bụi phổi silic, nam mắc nhiều hơn nữ và t.uổi nghề càng cao thì tỉ lệ mắc càng cao.
Hàm lượng silic tự do trong môi trường lao động dao động từ 24,1% – 33,9%. Nồng độ bụi toàn phần và bụi hô hấp ở hầu hết các điểm đo đều vượt tiêu chuẩn cho phép… Hiện trên địa bàn tỉnh có hơn 5.000 NLĐ làm việc thường xuyên tiếp xúc với bụi silic tự do.
Bài và ảnh: NGUYỄN THẠNH
Theo nld.com.vn
Ô nhiễm không khí và bệnh phổi
Tần suất mắc bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD) khoảng 4,4% ở người trên 40 t.uổi và tỉ lệ này có xu hướng ngày một tăng.
GS.TS Ngô Quý Châu – Phó giám đốc phụ trách Bệnh viện Bạch Mai, Chủ tịch hội Hô hấp Việt Nam cho biết như vậy tại Hội nghị hô hấp châu Á-Thái bình dương (APSR) lần thứ 24 diễn ra từ ngày 14-17/11 được tổ chức tại Hà Nội.
Ô nhiễm môi trường là nguyên nhân chính gây COPD.
Bệnh nhân nhập viện gia tăng
Nguyên nhân chính gây COPD, ngoài yếu tố do hút t.huốc l.á, thuốc lào, thì ô nhiễm môi trường (do khói bụi từ các phương tiên giao thông, từ khói bếp than, khói đốt rơm rạ) là yếu tố quan trọng. COPD là tình trạng viêm, tổn thương phổi không hồi phục.
Đồng tình với ý kiến trên, PGS.TS Vũ Văn Giáp – Phó Giám đốc Trung tâm Hô hấp, BV Bạch Mai cho hay, các nghiên cứu cho thấy ở những thời điểm thời tiết khắc nghiệt hoặc có ô nhiễm không khí cao thì tần suất bệnh nhân nhập viện do các căn nguyên về hô hấp và tim mạch tăng cao hơn.
“Chúng tôi có kết hợp với Đại học Y tế công cộng, Bệnh viện Nhi Trung ương nghiên cứu về tần suất nhập viện của bệnh hô hấp, bệnh tim mạch tại Hà Nội. Kết quả cho thấy, trong những đợt ô nhiễm không khí cao điểm, tần suất nhập viện tăng lên. Như vậy, có mối liên quan giữa bệnh hô hấp với ô nhiễm không khí, với thời tiết giao mùa”, PGS.TS Vũ Văn Giáp cho biết.
Theo Tổ chức y tế thế giới, ô nhiễm không khí được coi là kẻ hại c.hết người thầm lặng. Ước tính có khoảng 30% các trường hợp t.ử v.ong do ung thư phổi có liên quan đến ô nhiễm không khí. Tương tự như vậy, tỉ lệ đột quỵ não cũng như các bệnh lý về tim mạch chiếm khoảng 25%. Riêng đối với bệnh lý hô hấp, các đối tượng bị ảnh hưởng sẽ nhiều hơn rất nhiều, ước tính khoảng 43% các trường hợp t.ử v.ong do các bệnh lý hô hấp có liên quan đến ô nhiễm không khí. Do đó WHO đã khuyến cáo nếu chúng ta không có biện pháp để bảo vệ môi trường, giữ cho bầu không khí trong lành, chất lượng không khí tốt thì con người sẽ là đối tượng đầu tiên phải gánh chịu hậu quả và tiếp theo sẽ là thế hệ tương lai của chúng ta.
PGS.TS Nguyễn Hoài Nam – Phó chủ tịch Hội Phẫu thuật Lồng ngực và Tim mạch TP.Hồ Chí Minh, cho hay tình trạng ô nhiễm không khí tại TP.Hồ Chí Minh và nhiều địa phương khác trên cả nước trong thời gian qua có tác động rất rõ ràng và nguy hiểm đến sức khỏe, song ít người để ý đến điều này.
Tình trạng này khiến nhiều người thường xuyên bị nghẹt mũi, xoang, viêm phế quản, nặng hơn là dị ứng gây hen suyễn. Chuyên gia này phân tích mũi là cửa ngõ của đường hô hấp vì thế đây là cơ quan đầu tiên trên cơ thể phản ứng với những thay đổi thất thường của thời tiết hoặc tác nhân từ môi trường.
Nếu môi trường không lành mạnh và mức độ ô nhiễm ngày càng gia tăng, những bệnh liên quan đến “cửa ngõ của cơ thể” rất dễ xuất hiện và khó kiểm soát.
Sau khi xâm nhập vào cơ thể, chất độc trong môi trường không khí ô nhiễm sẽ làm tăng độc tố trong m.áu. Sự tích tụ này về lâu dài có thể gây xơ vữa động mạch, cao huyết áp, từ đó dẫn đến các hệ lụy nguy hiểm khác như đột quỵ, suy tim.
“Đây là những chất độc tính xuyên qua màng lọc của phổi, đi vào trong m.áu, cơ thể, ngấm vào các thành mạch gây nên tình trạng xơ vữa. Chúng có thể tác động gây bệnh tức thời như viêm phổi, viêm mũi, hen suyễn, phế quản. Về lâu dài, chúng sẽ lấp đầy trong phổi, gây xơ cứng phổi, 5-10 năm sau mới phát bệnh”, PGS Nam phân tích.
PGS.TS Nguyễn Viết Nhung – Giám đốc BV Phổi Trung ương (Hà Nội) cho rằng, ô nhiễm môi trường là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây nên ung thư phổi, phổi tắc nghẽn mạn tính. Đây là hai bệnh nguy hiểm nhưng khi phát hiện, bệnh đã diễn biến nặng.
Theo thống kê tại các bệnh viện lớn ở TP Hồ Chí Minh, trong tình hình ô nhiễm không khí, sương mù dày đặc, lượng bệnh nhân nhập viện do các bệnh hô hấp, tiêu hóa có xu hướng tăng.
BS Lê Hồng Điểm, Trưởng khoa Khám bệnh, BV quận Thủ Đức cho biết, mỗi ngày đơn vị này tiếp nhận khoảng 7.000 lượt bệnh nhân đến khám ngoại trú. Trong đó, số bệnh nhân đến khám các bệnh tiêu hóa, hô hấp tăng 10% so với tháng trước.
Còn đại diện BV Thống Nhất (TP Hồ Chí Minh) chia sẻ những ngày gần đây, số lượng bệnh nhân đến khám bệnh có xu hướng tăng so với tháng trước, nhiều nhất là các bệnh hô hấp, tiêu hóa.
Nên mang 2 lớp khẩu trang khi ra đường
Các chuyên gia cho biết, trong các thành phần gây ô nhiễm, không khí bụi mịn là yếu tố quan trọng nhất đối với chất lượng không khí. Do kích thước quá nhỏ bởi chúng ta hít phải nhưng cơ thể không cảm nhận được và không thể đẩy ra ngoài, bụi mịn có thể xâm nhập sâu vào các phế nang gây tổn thương phổi, xơ phổi; chúng xuyên qua các phế nang, mao mạch xâm nhập vào hệ tuần hoàn chung của cơ thể, gây tổn thương nhiều cơ quan, ảnh hưởng đến tim mạch, gây các phản ứng viêm trong cơ thể. Các chất trung gian do phản ứng viêm gây đột quỵ não, tăng nguy cơ bệnh lý về tim mạch.
Do đó, theo các chuyên gia y tế người dân nên mang hai lớp khẩu trang để có tác dụng kháng khuẩn, kháng bụi tốt nhất. Lưu ý, đối với trẻ nhỏ, cha mẹ không nên che chắn quá nhiều nhiều lớp khẩu trang, quần áo. Điều đó có thể gây tác dụng ngược như khiến trẻ sốc nhiệt, mất nước, suy hô hấp. Cần lưu ý là khẩu trang vải, khẩu trang y tế thông thường không thể lọc được bụi mịn. Chúng chỉ hạn chế 30%-40% lượng bụi. Vì vậy, để ngăn được bụi PM 2.5, chuyên gia khuyến cáo cần sử dụng khẩu trang chuyên dụng. Do đó, người dân cần trang bị khẩu trang N95 hoặc N99 để sử dụng khi ra đường. Trường hợp chỉ có khẩu trang y tế, người dân cần lồng hai chiếc vào nhau hoặc lót kèm khăn giấy bên trong để ngăn bụi.
Bên cạnh đó, để hạn chế chất độc từ khói bụi đi vào cơ thể, người dân cần vệ sinh nơi ở, thân thể, đặc biệt là làm sạch mũi hàng ngày. Các gia đình nên tăng cường rau củ và trái cây để tăng cường sức đề kháng.
Đức Trân
Theo daidoanket
