Trước thông tin được chia sẻ trong cộng đồng: người ‘thịt thơm’, người có nhóm m.áu O dễ hút muỗi, bị muỗi đốt nhiều hơn, do đó, nguy cơ mắc bệnh do muỗi truyền cũng cao hơn, chuyên gia của Viện Sốt rét, ký sinh trùng T.Ư đã giải thích nguyên nhân khiến một số người ‘hấp dẫn’ hơn với muỗi.
TS Nguyễn Văn Dũng, Trưởng khoa Côn trùng, Viện Sốt rét, ký sinh trùng, côn trùng T.Ư (NIMPE), cho biết nhiều thông tin được lan truyền trong cộng đồng, cho rằng người nhóm m.áu O hoặc “thịt thơm” bị muỗi đốt nhiều hơn. “Tuy nhiên, thông tin này hiện chưa có cơ sở khoa học chứng minh”, ông Dũng nói.
Mùi hương khác nhau từ cơ thể thu hút muỗi ở các mức độ khác nhau. Ảnh SHUTTERSTOCK
Về “năng lực” của muỗi khi tìm người để hút m.áu – nguồn “thực phẩm” của một số loài muỗi truyền bệnh, ông Dũng cho biết, muỗi có bộ phận cảm thụ nằm ở râu, được ví là “ăng ten cảm thụ” của chúng. Đây là cơ quan xác định phương hướng được muỗi dùng để tìm tới người và đốt. Bộ phận “ăng ten cảm thụ” của muỗi rất mẫn cảm với mùi.
“Không phải “thịt thơm” là muỗi thích, mà thực ra chúng rất mẫn cảm với mùi thơm. Ví như mùi nước hoa là thứ muỗi không thích và muỗi sẽ không dám tới gần”, ông Dũng cho biết.
Cũng theo chuyên gia này, một số mùi hương muỗi cũng thường không thích như: sả, tinh dầu tràm, bạc hà… Dựa vào cơ chế này, con người đã sản xuất ra các sản phẩm xua đuổi muỗi hiệu quả.
“Với nhóm m.áu cũng như vậy, chưa có cơ sở chứng minh người có nhóm m.áu O muỗi sẽ đốt nhiều hơn các nhóm m.áu khác”, ông Dũng thông tin.
Chất dẫn dụ thu hút muỗi
Về thực tế có người bị muỗi đốt nhiều hơn, ông Dũng lý giải, trường hợp này có liên quan tới việc cơ thể tiết ra pheromone (chất dẫn dụ) thu hút muỗi.
Cơ thể của một số người tiết ra một chất pheromone hấp dẫn cảm thụ muỗi cho nên người này thường bị muỗi đốt nhiều. Muỗi đương nhiên sẽ đ.ốt n.gười, nhưng trong gia đình hoặc quần thể sẽ có người tiết ra chất pheromone hấp dẫn được muỗi thì sẽ thu hút muỗi hơn.
Vì mỗi người sẽ tiết ra những chất pheromone khác nhau, có loại thu hút cảm thụ của muỗi, có loại thì không, do đó mới có thực tế là, có người bị muỗi đốt nhiều và người khác thì ít thu hút muỗi hơn.
Muỗi truyền virus gây sốt xuất huyết thường đẻ trứng tại các dụng cụ chứa nước trong các gia đình. Ảnh LIÊN CHÂU
Ông Dũng cho biết thêm, bản thân muỗi cũng tiết ra pheromone để thu hút bạn tình.
Trong tự nhiên, muỗi đực thường tiết ra pheromone để thu hút bạn tình (muỗi cái) đến g.iao p.hối. Nếu quan sát vào buổi sáng hoặc chiều tối chúng ta sẽ thấy những đàn muỗi thường bay thành vòng tròn, đó chính là muỗi đực. Muỗi đực vừa bay vừa tiết ra pheromone để thu hút muỗi cái.
Đặc tính của “muỗi sốt xuất huyết”
Trước diễn biến thời tiết tại một số tỉnh, thành bắt đầu có mưa sau nắng nóng, là điều kiện thuận lợi cho muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết sinh sôi, phát triển, GS Vũ Sinh Nam, chuyên gia của Viện Vệ sinh dịch tễ T.Ư (NIHE), lưu ý trong các giống muỗi hút m.áu người, truyền bệnh, muỗi Aedes aegypti là loài nguy hiểm nhất.
Muỗi này có màu đen, trên thân và chân có những đốm trắng nên thường được gọi là muỗi vằn, lây truyền virus Dengue gây bệnh sốt xuất huyết.
Muỗi vằn luôn theo sát lịch sinh hoạt của con người. Sáng sớm và chiều tối là hai thời điểm muỗi vằn hoạt động mạnh nhất, đó cũng là khi con người vừa ngủ dậy và đi làm về.
Chúng “cư trú” trong nhà, ở các góc tối, trên quần áo hay chăn màn và các đồ dùng. Đặc biệt, muỗi vằn cái chỉ thích hút m.áu người và chỉ khi có m.áu người thì trứng muỗi mới có thể phát triển và chọn đẻ trứng ở nơi có nước sạch.
“Sự tồn tại của virus Dengue trong cộng đồng cùng với quần thể muỗi vằn khiến dịch bệnh sốt xuất huyết dai dẳng và dễ dàng bùng phát. Cùng với vắc xin ngăn ngừa sốt xuất huyết, cộng đồng cũng cần lưu ý diệt lăng quăng, diệt muỗi truyền bệnh”, ông Sinh Nam lưu ý.
Cách phân biệt sốt xuất huyết và sốt phát ban
Sốt xuất huyết và sốt phát ban có dấu hiệu giống nhau. Tuy nhiên, sốt xuất huyết nếu không phát hiện kịp thời điều trị thì có thể dẫn tới những nguy hiểm cho tính mạng.
Dưới đây là cách phân biệt sốt xuất huyết và sốt phát ban.
Sốt phát ban có nhiều bệnh và tác nhân gây bệnh khác nhau, nhưng tựu trung có sốt và phát ban. Sốt phát ban chủ yếu gặp ở nước ta là bệnh sởi do virus sởi gây ra, bệnh Ru-ben-la (Rubella) do virus Ru-ben-la gây ra và bệnh do Rickettssia, trong đó ở Việt Nam hay gặp nhất là bệnh sốt mò. Phương thức truyền bệnh của bệnh sởi và bệnh Ru-ben-la là lây theo đường hô hấp, còn bệnh sốt mò môi giới truyền bệnh là do mò đỏ.
Bệnh sốt xuất huyết (SXH), tác nhân gây bệnh là virus Dengue, bệnh lây từ người bệnh sang người lành chưa có miễn dịch chống virus Dengue là muỗi. Có hai loài muỗi truyền bệnh SXH là muỗi vằn và muỗi hổ châu Á.
Có hai loài muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết là muỗi vằn và muỗi hổ châu Á
Cách phân biệt sốt xuất huyết và sốt phát ban
Theo BS Bùi Mai Hương, Bệnh viện Bạch Mai, sốt là một loại bệnh dịch nguy hiểm, nếu muỗi truyền bệnh càng nhiều, tốc độ lây lan bệnh càng nhanh, nếu người dân chưa có miễn dịch chống SXH. Nếu bị SXH, đặc biệt là t.rẻ e.m mà không phát hiện và điều trị kịp thời sẽ dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm, thậm chí t.ử v.ong.
SXH thường có sốt cao liên tục 3 – 4 ngày, ho, sổ mũi, đau nhức mình mẩy, đau nhức hố mắt, nôn và có thể tiêu chảy. Sốt trong bệnh SXH khó giảm với thuốc hạ sốt paracetamol trong 3 ngày đầu và khi sốt bắt đầu giảm sẽ bắt đầu xuất huyết, biểu hiện như da sung huyết (da đỏ ửng, môi khô đỏ tươi… do hiện tượng cô đặc m.áu), có chấm xuất huyết ở dưới da, c.hảy m.áu chân răng hoặc c.hảy m.áu cam, mắt đỏ và hay kèm nôn, chân tay lạnh.
Thông thường từ ngày thứ 3, bệnh có tiến triển nặng, nhất là t.rẻ e.m, vì vậy, nếu không được chẩn đoán sớm và xử trí kịp thời sẽ có nguy cơ diễn biến xấu bởi sốc hoặc do tổn thương các cơ quan khác.
Đối với bệnh sốt phát ban, hầu hết các trường hợp bắt đầu với triệu chứng sốt cao từng cơn (thân nhiệt có thể tăng lên 39 – 40 0C) và xuất hiện ho, đau họng, chảy nước mũi hoặc nghẹt mũi, mệt mỏi, có thể nôn mửa và phát ban đỏ. Các hạch khu vực đầu, mặt, cổ thường sưng to, đau có thể nhìn hoặc sờ thấy. Kết mạc mắt đỏ, viêm, chảy nước mắt…
Nếu nguyên nhân gây sốt là do virus đường tiêu hóa, có thể sớm xuất hiện tình trạng rối loạn tiêu hóa (phân lỏng, nhầy, không có m.áu và có thể nôn ói sau khi ăn). Hầu hết bệnh sốt phát ban từ ngày thứ 4 trở đi người bệnh thường hết sốt, ăn được, da có thể bị nổi phát ban 3 -5 ngày rồi lặn.
Để phân biệt sốt xuất huyết với sốt phát ban, cách đơn giản nhất là dùng ngón tay cái và ngón trỏ cùng bên căng vùng da có chấm đỏ (ban đỏ) hoặc vùng da sung huyết, nếu thấy chấm đỏ đó mất đi, buông ra là màu đỏ hồi phục ngay là sốt phát ban, còn nếu vẫn thấy chấm li ti hoặc sau 2 giây màu đỏ lại xuất hiện, đó là SXH (đây là dấu hiệu ấn ngón tay hoặc thời gian hồi phục màu da trong chẩn đoán bệnh SXH). 2 tiêu chuẩn để nghĩ đến SXH là sốt cao đột ngột và xuất huyết. Nếu có điều kiện nên xét nghiệm công thức m.áu sẽ thấy bạch cầu có thể giảm, tiểu cầu giảm rõ, tốc độ lắng m.áu tăng.
Sốt xuất huyết là một loại bệnh dịch nguy hiểm, nếu muỗi truyền bệnh càng nhiều, tốc độ lây lan bệnh càng nhanh.
Lưu ý cần nhớ khi bị sốt xuất huyết
Cũng theo BS Bùi mai Hương, không nên nghĩ rằng đã mắc SXH một lần, lần sau không mắc nữa, bởi vì SXH ở nước ta có 4 týp huyết thanh khác nhau, mắc bệnh loại nào, lần sau sẽ không mắc loại đó nhưng vẫn có thể mắc 1 trong 3 loại còn lại.
Khi bị SXH nếu dùng thuốc hạ nhiệt phải hết sức thận trọng, chỉ nên dùng loại paracetamol đơn chất (không có kết hợp các loại khác), không dùng aspirin, efferalgan,… tốt nhất là chườm mát ở trán, nách, bẹn để hạ nhiệt. Nếu dùng thuốc paracetamol đơn chất cũng phải theo dõi thật tốt, bởi vì, sau vài ngày sốt cao, thân nhiệt có thể bắt đầu giảm, nếu vẫn dùng thuốc hạ nhiệt sẽ nguy hiểm cho người bệnh.
Một số tác giả khuyên rằng khi đang bị sốt cao trong SXH không nên truyền dịch ngay vì rất dễ bị sốc (nhất là đạm) do cơ thể đang phản ứng mạnh (sốt cao) chống virus. Cần bù nước và chất điện giải do bị mất bởi sốt cao bằng cách dùng dịch oresol (ORS) là tốt nhất nhưng phải pha thuốc đúng chỉ dẫn (một gói ORS cam loại 5,63g cho vào 200ml nước đun sôi để nguội). Ngoài ra nên uống thêm nước cam, chanh tươi, nước ép các loại quả (dưa hấu,…).
Nếu thấy có dấu hiệu khác thường cần cho người bệnh đi bệnh viện ngay, nhất là t.rẻ e.m (chân tay lạnh, da lạnh ẩm, vật vã, bứt rứt khó chịu, đau bụng, mạch nhỏ, tiểu ít, huyết áp tụt hoặc kẹp).
