Các chuyên gia y tế cảnh báo tỷ lệ thừa cân, béo phì dẫn tới nhiều bệnh nguy hiểm tại Việt Nam đáng báo động, một phần do lạm dụng đồ uống có đường.
Ngày 5/4, Bộ Thông tin và Truyền thông tổ chức Hội thảo cung cấp thông tin cho báo chí về tác hại của đồ uống có đường. Theo bà Angela Pratt – Trưởng đại diện Văn phòng Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tại Việt Nam, trong 10 năm qua, trung bình mỗi người Việt uống 1 lít đồ uống có đường/tuần. Loại thức uống này nguy hiểm cho sức khỏe vì góp phần gây ra nhiều bệnh lý không lây nhiễm.
Trung bình, một lon nước ngọt có 35g đường. Trong khi người trưởng thành chỉ cần 25g đường mỗi ngày. Tiêu thụ nhiều đồ uống có đường dẫn đến thừa cân, béo phì và hàng loạt bệnh lý đi kèm.
Bà Pratt cho biết, tình trạng béo phì tăng cao nhất là thanh thiếu niên 15-19 t.uổi, cứ 4 người ở độ t.uổi này có 1 người thừa cân, béo phì.
PGS Trương Tuyết Mai – Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia (Hà Nội) chia sẻ, nước ngọt là đồ uống gây nghiện, nhiều người yêu thích, tỷ lệ thuận với tình trạng béo phì. Tại Việt Nam, số liệu thống kê năm 2020 cho thấy 19% số học sinh thừa cân béo phì, khu vực thành thị như TP.HCM và Hà Nội, tỷ lệ có thể lên tới 40%. Ở người trưởng thành, con số này khoảng 20%, riêng TP.HCM là 30%.
Bà Mai cho biết một lon nước ngọt 330ml chứa khoảng 35g đường, cung cấp khoảng 140 kcal nhưng lại không có giá trị dinh dưỡng khác.
Lạm dụng đồ uống có đường gây ra những tác hại sau:
Thứ nhất, thừa cân, béo phì
Theo bà Mai, người dân tăng tiêu thụ đường tự do sẽ ảnh hưởng trực tiếp tới cân nặng do dư thừa lượng đường. Ngoài ra, thức uống này làm tăng phản ứng kích hoạt của não với các tín hiệu về sự ngon miệng, kích thích ăn nhiều hơn.
Thứ hai, tăng nguy cơ mắc các bệnh rối loạn chuyển hóa, tim mạch
Một người tiêu thụ thêm 355ml nước ngọt tăng nguy cơ bệnh tim mạch, tái thông mạch và đột quỵ.
Một nghiên cứu phân tích dữ liệu từ 88.000 phụ nữ tham gia nghiên cứu trong 20 năm cho thấy, một ngày uống 710ml đồ uống có đường có nguy cơ bị bệnh mạch vành hoặc t.ử v.ong do bệnh mạch vành cao hơn 1,35 lần.
Thứ ba, mắc bệnh đái tháo đường
Người lạm dụng nước ngọt kể cả nước hoa quả làm tăng tình trạng kháng insulin gây ra đái tháo đường tuýp 2. Uống 117ml nước ngọt một ngày, bạn có thêm 18% nguy cơ mắc đái tháo đường tuýp 2. Hiện nay đái tháo đường là “đại dịch” ở Việt Nam (7 triệu người mắc).
Thứ tư, ảnh hưởng tới răng và xương
Một phân tích từ 104 bài báo cho thấy tiêu thụ nước ngọt có hàm lượng đường cao và nồng độ axit có thể góp phần gây hại cho sức khỏe răng miệng.
Tại Trung Quốc, nghiên cứu trên 1.600 học sinh 12-14 t.uổi cho thấy thanh niên tiêu thụ trung bình là 53,1g đường/ngày đến từ nước ngọt là chính làm gia tăng bệnh răng miệng. Tất cả các loại nước ngọt thử nghiệm đều ăn mòn men răng.
Các chuyên gia cho rằng, Việt Nam cần hành động quyết liệt để đảo ngược xu hướng lạm dụng nước uống có đường, giảm thừa cân béo phì.
Trên thế giới, một biện pháp phổ biến giảm đồ uống có đường đó là tăng giá thông qua tăng thuế đồ uống có đường. Hiện hơn 100 quốc gia áp thuế tiêu thụ đặc biệt với đồ uống có đường. Nếu chúng ta tăng giá 10% sẽ giảm 11% nhu cầu tiêu thụ. Người dân chuyển sang thức uống lành mạnh hơn, ngăn chặn thừa cân béo phì, giảm nguy cơ bệnh không lây trong tương lai.
5 nguyên nhân thiếu ngủ làm tăng lượng đường trong m.áu
Nếu lượng đường trong m.áu của bạn vẫn cao dù đã thay đổi lối sống và dùng thuốc, thì việc thiếu ngủ cũng là yếu tố dẫn đến không kiểm soát lượng đường trong m.áu.
Theo các chuyên gia việc thiếu ngủ cũng có thể ảnh hưởng đến lượng đường trong m.áu của bạn theo nhiều cách khác nhau. Khi bạn không được nghỉ ngơi đầy đủ, các hormone có tác dụng điều chỉnh sự thèm ăn và trao đổi chất của bạn có thể trở nên rối loạn và bạn cũng có thể ăn quá nhiều dẫn đến lượng đường trong m.áu tăng đột biến.
Việc thiếu ngủ cũng có thể ảnh hưởng đến lượng đường trong m.áu của bạn theo nhiều cách khác nhau. Ảnh: Shutterstock.
Có bằng chứng cho thấy cơ thể có thể xử lý insulin kém hiệu quả hơn khi thiếu ngủ, điều này có thể dẫn đến tình trạng kháng insulin.
Theo một số nghiên cứu, giấc ngủ, cả về số lượng và chất lượng, đều ảnh hưởng đến khả năng kiểm soát quá trình trao đổi chất của bệnh nhân tiểu đường loại 2. Cả thời gian ngủ dài hơn và ngắn hơn đều có thể làm tăng những thay đổi trong quá trình phát triển bệnh tiểu đường loại 2.
Giấc ngủ rất quan trọng để kiểm soát cách cơ thể sử dụng glucose và việc ngủ không đều có thể làm tăng nguy cơ phát triển bệnh tiểu đường loại 2 và kháng insulin. Dưới đây là 5 cách giấc ngủ ảnh hưởng đến lượng đường trong m.áu của bạn
Tăng sức đề kháng insulin
Khi bạn ngủ không đủ giấc, khả năng sử dụng insulin của cơ thể sẽ giảm đi. Insulin rất quan trọng để điều chỉnh lượng đường trong m.áu bằng cách giúp glucose đi vào tế bào để sử dụng làm năng lượng.
Tuy nhiên, thiếu ngủ có thể dẫn đến tình trạng kháng insulin, khiến các tế bào trở nên kém phản ứng hơn với insulin. Kết quả là glucose vẫn còn trong m.áu, khiến lượng đường trong m.áu tăng cao.
Mất cân bằng nội tiết tố
Thiếu ngủ làm gián đoạn sự cân bằng của các hormone liên quan đến việc điều chỉnh sự thèm ăn và trao đổi chất, chẳng hạn như cortisol, ghrelin và leptin. Nồng độ cortisol tăng cao, được gọi là hormone gây căng thẳng, có thể dẫn đến tăng lượng đường trong m.áu bằng cách thúc đẩy quá trình tân tạo glucose, quá trình gan tạo ra glucose.
Ngoài ra, mức độ ghrelin và leptin bị gián đoạn có thể góp phần dẫn đến ăn quá nhiều và tăng cân, làm trầm trọng thêm tình trạng kháng insulin và rối loạn điều hòa lượng đường trong m.áu.
Suy giảm dung nạp glucose
Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng ngủ không đủ giấc có thể làm giảm khả năng dung nạp glucose, khiến cơ thể bạn gặp khó khăn hơn trong việc xử lý và điều chỉnh lượng đường trong m.áu một cách hiệu quả
Thiếu ngủ làm gián đoạn khả năng quản lý quá trình chuyển hóa glucose của cơ thể, dẫn đến lượng đường trong m.áu tăng đột biến ngay cả sau khi tiêu thụ carbohydrate.
Tăng cảm giác thèm ăn
Thiếu ngủ có liên quan đến sự gia tăng cảm giác thèm ăn các loại thực phẩm có nhiều calo và đường. Điều này có thể dẫn đến việc nạp quá nhiều calo và lựa chọn chế độ ăn uống kém, góp phần gây ra tình trạng kháng insulin và tăng lượng đường trong m.áu.
Hơn nữa, thiếu ngủ có thể ảnh hưởng đến trung tâm khen thưởng của não, khiến bạn khó cưỡng lại những cám dỗ từ đồ ăn không lành mạnh.
Nhịp sinh học bị gián đoạn
Đồng hồ bên trong cơ thể bạn, được gọi là nhịp sinh học, đóng một vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh các quá trình sinh lý khác nhau, bao gồm trao đổi chất và kiểm soát lượng đường trong m.áu.
Giấc ngủ bị gián đoạn, chẳng hạn như chu kỳ ngủ-thức không đều hoặc làm việc theo ca, có thể làm gián đoạn nhịp sinh học và dẫn đến rối loạn điều hòa lượng đường trong m.áu. Sự gián đoạn này có thể làm giảm độ nhạy insulin và dung nạp glucose, làm tăng nguy cơ phát triển bệnh tiểu đường loại 2 theo thời gian.
