Trên thế giới, t.ử v.ong do tai biến mạch m.áu não (đột quỵ não) chỉ đứng sau bệnh tim mạch và ung thư. Tại Việt Nam, ước tính mỗi năm có khoảng 200.000 người t.ử v.ong do đột quỵ não.
Trên thế giới, t.ử v.ong do tai biến mạch m.áu não (đột quỵ não) chỉ đứng sau bệnh tim mạch và ung thư. Tại Việt Nam, ước tính mỗi năm có khoảng 200.000 người t.ử v.ong do đột quỵ não, cao gần gấp đôi so với t.ử v.ong do ung thư.
Đáng sợ hơn, những người thoát khỏi cửa tử lại phải đối mặt với những di chứng nặng nề, khả năng hồi phục thấp cả về thể xác và tinh thần, trở thành gánh nặng cho gia đình và xã hội, do việc điều trị đòi hỏi kỹ thuật y học cao, sự đầu tư về thời gian và t.iền bạc lớn.
Bởi khi cơn đột quỵ não xảy ra, cứ mỗi phút trôi qua, sẽ có gần 2 triệu tế bào não bị c.hết. Thời gian cấp cứu, điều trị càng chậm, tổn thương não sẽ càng lan rộng và nặng, gây rối loạn vận động, nhận thức, ngôn ngữ, thị giác…
Do đó, việc phòng ngừa và ngăn chặn các cơn đột quỵ não sẽ góp phần giảm số ca t.ử v.ong và đặc biệt là giảm thiểu được gánh nặng tinh thần và vật chất cho cả người bệnh và người thân.
Với mục tiêu này, một nghiên cứu của các nhà khoa học Anh đã tập trung vào TIA – cơn thiếu m.áu thoáng qua – đột quỵ não nhẹ – bởi 80% những người đột quỵ não là do thiếu m.áu cục bộ (do tình trang hẹp các động mạch lớn hay nhỏ trong não bộ hay do cục m.áu đông gây tắc nghẽn dòng m.áu c.hảy lên não.
Trên thực tế, các chuyên gia đã biết từ lâu rằng TIA thường xuất hiện trước khi có đột quỵ não chính thức nhưng cụ thể, xuất hiện trước bao lâu thì phải đến năm 2005, thông tin mới được công bố trên tạp chí khoa học Thần kinh của Viện Thần kinh Hoa Kỳ (AAN là tổ chức lớn nhất thế giới của các nhà thần kinh học và các chuyên gia thần kinh với 36.000 thành viên)
Cụ thể, nghiên cứu trên 2.416 người từng bị tai biến mạch m.áu não thoáng qua, trong đó 549 bệnh nhân, cho thấy: TIA xuất hiện trước khi đột quỵ và hầu hết các trường hợp này đều xuất hiện trong vòng 7 ngày, 17% diễn ra trong ngày đột quỵ và 9% diễn ra trong ngày trước đó và 43% xuất hiện trong vòng 7 ngày sau đó.
Vậy biểu hiện của đột quỵ não nhẹ như thế nào?
Như vậy, những dấu hiệu của một cơn đột quỵ não thoáng qua có thể xuất hiện sớm nhất trong vòng 7 ngày và lâu nhất là trong vòng 5 năm.
Đột quỵ não nhẹ là tình trạng thiếu m.áu thoáng qua (TIA) – một “tai biến mạch m.áu não nháp” hay “cơn đột quỵ nhỏ” với các triệu chứng tương tự đột quỵ não nhưng thời gian dưới 5 phút và không làm tổn thương não.
Các triệu chứng đột quỵ thường bắt đầu đột ngột, bao gồm:
– Khó giao tiếp: do rối loạn ngôn ngữ/ nói khó, mất khả năng phát âm hay không hiểu người khác đang nói
– Rối loạn thị lực như giảm hoặc mất thị lực 1 hay 2 bên; nhìn đôi
– Liệt dây thần kinh số VII, rối loạn nuốt
– Khó đi lại do chóng mặt hoặc rối loạn tư thế, thăng bằng
– Mất phối hợp ở một bên của cơ thể: Yếu tay chân làm người bị đột quỵ không thể thực hiện một hành động thông thường hàng ngày vẫn làm được
– Co giật: các cơn co giật đột nhiên xuất hiện ở người trên 50 t.uổi không có t.iền sử co giật trước đó.
– Đau đầu dữ dội: Nếu đau đầu xuất hiện đột ngột, nặng hoặc có liên quan đến ói mửa hoặc giảm ý thức thì có thể nghĩ tới đột quỵ.
Do các triệu chứng trên xuất hiện thoáng qua và người bệnh nhanh chóng trở về bình thường sau 5 phút nên nhiều người chủ quan không đi khám.
Trong khi đó, đây là dấu hiệu cho thấy bạn có nguy cơ xơ vữa động mạch lớn (20%-25%) huyết khối từ tim (Cardioembolism) (10%-15%), bệnh mạch m.áu nhỏ (Small vessel disease) (10%-15%); nguyên nhân hiếm không thường xuyên khác (~5%) và nguyên nhân không xác định (~50%)
Ngoài ra, đột quỵ não cũng thường gặp ở những người huyết áp cao (gấp 3 lần), đái tháo đường (gấp 4 lần), rối loạn mỡ m.áu, những người béo phì, ít vận động, hút nhiều t.huốc l.á, lạm dụng rượu, chất gây nghiện như h.eroin, amphetamin,…
Việc đi khám sẽ giúp bác sĩ có chiến lược phòng ngừa một cơn đột quỵ thật xảy ra dựa trên việc điều trị tích cực, kiểm soát các nguyên nhân nêu trên.
Làm gì sau khi xuất hiện cơn đột quỵ não nhẹ?
Theo website chăm sóc sức khoẻ nổi tiếng thế giới WebMD, để phòng ngừa đột quỵ não, những người từng trải qua TIA cần một vài điều chỉnh để duy trì sức khoẻ:
Ăn uống lành mạnh: Hãy chọn các loại thực phẩm tự nhiên và không qua chế biến nhiều nhất có thể. Ăn ít chất béo, ít muối, nhiều chất xơ – ăn thật nhiều rau quả. Hạn chế tối đa chất béo no, đường và tránh xa các chất béo chuyển hoá.
Ngon giấc: Ngủ đều đặn sẽ giảm nguy cơ đột quỵ. Nên tạo thói quen thư giãn mỗi đêm và đi ngủ vào một giờ nhất định.
Hạn chế chất cồn: Nếu uống, hãy chỉ 1 ly nhỏ mỗi ngày với phụ nữ và 2 với nam giới.
Quản lý chặt các vấn đề sức khoẻ khác: Càng kiểm soát được các bệnh như huyết áp cao, đái tháo đường và bệnh rung nhĩ sẽ càng giảm được nguy cơ tai biến mạch m.áu não.
Duy trì tập luyện: Thông thường, bạn cần ít 150 phút cho các bài tập tim mạch với cường độ trung bình (như đi bộ nhanh mỗi tuần). Đi khám bác sĩ thường xuyên để có những điều chỉnh lối sống kịp thời.
Duy trì cân nặng hợp lý: Điều này không chỉ phòng ngừa đột quỵ não mà còn rất tốt cho huyết áp và mỡ m.áu.
Tránh xa khói thuốc: T.huốc l.á gây hại cho sức khoẻ trên nhiều phương diện, trong đó gồm cả gia tăng nguy cơ nhồi m.áu não.
Riêng đối với chị em phụ nữ thì ngoài những thay đổi về lối sống, cần thực hiện thêm 1 số bước sau để tránh nguy cơ đột quỵ.
Ví như nếu trên 75 t.uổi nên đi kiểm tra nguy cơ rung nhĩ.
Nếu đang mang thai nên thường xuyên đo huyết áp trong và sau khi mang thai.
Nếu dùng thuốc tránh thai nên kiểm tra huyết áp thường xuyên.
Cuối cùng, nếu bị đau nửa đầu kèm theo hoa mắt, thì cần tránh xa khói t.huốc l.á ngay lập tức.
Tác giả nghiên cứu, TS. BS Peter M. Rothwell, Khoa Thần kinh học lâm sàng, BV Radcliffe (Oxford, Anh), cho biết: “Nghiên cứu này chỉ ra rằng thời gian của TIA rất quan trọng và cách điều trị hiệu quả nhất, ngăn ngừa được tai biến mạch m.áu não là sau khi TIA xuất hiện vài tiếng”. Kể từ đó, các hướng dẫn lâm sàng cần được sửa đổi cho phù hợp.
Đến nay, nghiên cứu dựa trên 2 nghiên cứu của Oxford về mạch m.áu và Dự án Tai biến mạch m.áu não cộng đồng Oxfordshire cũng như 2 thử nghiệm ngẫu nhiên (thử nghiệm aspirin của Anh và thử nghiệm phẫu thuật động mạch cảnh châu Âu) này đã được giới khoa học công nhận rộng rãi với những số liệu đầy đủ.
Mới nhất, theo báo cáo khoa học của PGS.TS. BS Nguyễn Trọng Hưng, Trường ĐH Y Hà Nội, BV Lão khoa Trung ương tại Hội nghị khoa học toàn quốc lần thứ 4, phân hội Nhịp tim Việt Nam năm 2018, sau TIA đầu tiên, 10-20% bệnh nhân sẽ xuất hiện đột quỵ sau 90 ngày; 50% bệnh nhân sẽ bị đột quỵ trong vòng 48 giờ đầu; 1/3 bệnh nhân TIA không được điều trị sẽ xuất hiện đột quỵ trong vòng 5 năm.
Căn bệnh nguy hiểm mùa nắng nóng: 3 dấu hiệu cần nhớ
Theo các bác sĩ thời tiết nắng nóng là điều kiện thuận lợi dẫn đến đột quỵ, đặc biệt là các đối tượng có t.iền sử bị tăng huyết áp, đái tháo đường, mỡ m.áu cao.
Ông N.V.N., 67 t.uổi, Phú Thọ, được người thân đưa vào viện trong tình trạng yếu nửa người phải, thất ngôn, đi lại khó.
Người nhà BN cho biết khoảng 15h30 ngày 10/5, ông N. ở nhà chơi nhưng con cái thấy người ông N. đờ đẫn, gọi bệnh nhân biết nhưng không nói được. Gia đình đã nhanh chóng đưa đến bệnh viện cấp cứu. Bệnh nhân có t.iền sử tăng huyết áp và đang điều trị thuốc.
May mắn, bệnh nhân được đưa đến trong giờ vàng nên bác sĩ đã can thiệp tiêu sợi huyết cho bệnh nhân. Sau 2 ngày điều trị, tình trạng liệt đỡ, bệnh nhân có thể nói được dù còn hơi ngọng. Bệnh nhân sẽ phục hồi chức năng thêm để cải thiện tình hình.
Theo các chuyên gia, mùa nắng nóng cũng là thời kỳ có thể gây ra nhiều bệnh lý nguy hiểm trong đó có đột quỵ.
Ảnh minh họa
Đột quỵ là nguyên nhân hàng đầu gây t.ử v.ong ở Việt Nam với 230.000 ca bệnh mỗi năm. Số liệu thống kê cho thấy, đột quỵ ở tăng gần 50% trong vòng 12 năm qua, nhất là đột quỵ não (thường gọi là tai biến mạch m.áu não). Bệnh gặp ở người lạm dụng bia, rượu, t.huốc l.á, sử dụng các chất kích thích, tình trạng “béo phì văn phòng”, lười vận động.
Thời điểm nắng nóng như hiện nay, bác sĩ Lương Minh Tuấn – Trưởng khoa Hồi sức cấp cứu – BV Hung Vương cho biết đột quỵ não ( hay tai biến mạch m.áu não) là bệnh gây nguy cơ t.ử v.ong cao, hoặc để lại di chứng suốt đời .
Vậy đột quỵ não là gì? Những dấu hiệu nào gợi ý đột quỵ? Và cách xử lý như thế nào cho hiệu quả ?
Khái niệm đột quỵ não: là tình trạng một phần não bộ đột ngột bị tổn thương khi mạch m.áu nuôi dưỡng não đó bị tắc (nhồi màu não) hoặc bị vỡ (xuất huyết não).
BS Tuấn cũng cho biết, 3-6 giờ đầu từ khi khởi phát cơn đột quỵ được coi là “thời gian vàng” hay “giờ vàng” để cứu người bệnh. Thời gian càng sớm, tỉ lệ điều trị thành công càng cao, tỉ lệ t.ử v.ong và di chứng càng thấp. Sau thời gian này, vùng não bị tổn thương sẽ hư hại, và khó hồi phục hơn. Vì vậy đưa bệnh nhân đến viện có điều trị đột quỵ não gần nhất là yếu tố quyết định điều trị thành công.
Để đưa bệnh nhân tới bệnh viện sớm nhất thì việc nhận biết dấu hiệu đột quỵ rất quan trọng. BS Tuấn cho biết người nhà cần chú ý tới các dấu hiệu của đột quỵ như sau:
Thứ nhất: F(face) – Khuôn mặt: người bệnh bất ngờ bị méo mặt lệch về 1 bên, kèm theo méo miệng.
Thứ hai: A(arms) – Cánh tay: Người bệnh có thể bị tê liệt một cánh tay, một bên chân hoặc nửa người.
Thứ ba S(speech) – Giọng nói: người bệnh bất ngờ mất khả năng nói, không gọi được người xung quanh mà chỉ phát ra tiếng ú ớ hoặc nói ngọng.
Khii xuất hiện bất cứ triệu chứng nào như trên một cách đột ngột hãy nhanh chóng gọi cấp cứu 115, đưa bệnh nhân đến viện có điều trị đột quỵ gần nhất.
GS.TS.BS Nguyễn Đức Công – Trưởng Bộ môn Lão khoa, Đại học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch cho biết, ngày nắng nóng như hiện nay, với những người cao t.uổi hết sức chú ý sức khoẻ của mình.
Đặc biệt, GS Công cho biết việc sử dụng điều hòa nhiệt độ cũng cần đảm bảo sức khỏe và vấn đề kinh tế. Những người cao t.uổi, có bệnh lý như đái tháo đường, huyết áp cao, tim mạch cần chú ý. Nếu như đang ngoài nắng nóng mà vào phòng quá lạnh thậm chí 20 độ C thôi thì việc thay đổi môi trường đột ngột dễ ảnh hưởng, nhất là với người lớn t.uổi. Khi đó cơ thể không đủ khả năng đáp ứng ngay, hơn nữa ở lâu trong khí lạnh và khô dễ khiến vi khuẩn xâm nhập vào cơ thể.
Môi trường thay đổi đột ngột làm người có bệnh mạn tính như xơ vữa động mạch rất nguy hiểm, dễ dẫn tai biến. Nếu ở lạnh lâu dễ viêm họng viêm phế quản, phổi… Do đó cần sử dụng máy lạnh một cách thông minh.
