Cùng là virus đậu mùa nhưng có bệnh gọi là đậu mùa, có bệnh lại là đậu mùa khỉ?
Theo chuyên gia, bệnh đậu mùa khỉ được phát hiện lần đầu trên khỉ vào năm 1958. Ca đầu tiên trên người được ghi nhận vào năm 1970 tại Congo. Virus gây bệnh đậu mùa khỉ thuộc chi Orthopoxvirus trong họ virus Poxviridae. Bệnh cũng có liên quan tới bệnh đậu mùa đã bị xóa sổ năm 1980 nhưng triệu chứng nhẹ, khó lây và tỷ lệ t.ử v.ong cũng thấp hơn.
Sở dĩ được gọi là đậu mùa khỉ mà không phải tên gọi nào khác là vì bệnh ban đầu phát hiện từ năm 1958 khi 2 ổ dịch giống với đậu mùa xảy ra ở khỉ trong phòng thí nghiệm nghiên cứu. Tuy nhiên, các nhà khoa học cho rằng, khỉ có thể không phải là tác nhân gây bùng phát dịch và nguồn lây của căn bệnh này hiện nay vẫn chưa rõ.
Virus gây bệnh đậu mùa khỉ nhìn qua kính hiển vi. (Ảnh: CDC Mỹ)
Triệu chứng bệnh đậu mùa khỉ
Thời kỳ ủ bệnh đậu mùa khỉ (thời gian từ khi nhiễm bệnh đến khi có triệu chứng) là 7-14 ngày nhưng có thể 5-21 ngày. Bệnh thường kéo dài 2-4 tuần, các triệu chứng có thể xuất hiện ở bất kỳ vị trí nào trên cơ thể 5-21 ngày sau khi nhiễm virus.
Người bị bệnh đậu mùa khỉ thường có triệu chứng khởi phát ban đầu như sốt, đau cơ, đau lưng, nhức đầu, ớn lạnh, kiệt sức và sưng hạch bạch huyết…
Khi sốt, bệnh nhân sẽ phát ban mẩn ngứa sau 1-3 ngày. Mụn mủ thường bắt đầu trên mặt sau đó lan ra nhiều bộ phận khác. Số lượng mụn mủ có thể là vài nốt cho tới vài nghìn nốt. Sau đó, số mụn mủ này sẽ vỡ ra rồi đóng vảy trước khi biến mất.
Sự khác biệt chính giữa các triệu chứng của bệnh đậu mùa và bệnh đậu mùa khỉ là bệnh đậu mùa khỉ làm cho các hạch bạch huyết sưng lên trong khi bệnh đậu mùa thì không.
Bàn tay của người bị bệnh đậu mùa khỉ. (Ảnh: CDC)
Điều trị đậu mùa khỉ thế nào?
Đậu mùa khỉ hiện có 2 chủng, 1 chủng ở Tây Phi và chủng ở Congo. Chủng ở Congo nặng hơn chủng ở Tây Phi. Theo thống kê, các bệnh nhân mắc đậu mùa chủng Tây Phi phần lớn và nhẹ với tỷ lệ t.ử v.ong khoảng 1%. Trong khi đó, chủng ở Congo thường nặng hơn và có tỷ lệ t.ử v.ong lên tới 10%.
Theo các chuyên gia, thông thường, bệnh đậu mùa khỉ lành tính, lây lan hạn chế và có thể tự khỏi sau vài tuần. Tuy nhiên, trong một số trường hợp các bác sĩ có thể sử dụng thuốc chống virus để hạn chế sự lây lan và giảm nguy cơ bệnh nặng.
Bệnh đậu mùa khỉ hiện không có vaccine phòng ngừa, nhưng theo chuyên gia, vaccine phòng bệnh đậu mùa có hiệu quả lên tới 85% trước đậu mùa khỉ. Chính vì vậy, người dân nên tiêm vaccine phòng bệnh đậu mùa ngay khi có cơ hội.
Ngoài ra, do lây lan qua con đường tiếp xúc gần nên cách tốt nhất để phòng ngừa đậu mùa khỉ là thường xuyên rửa tay, sát khuẩn, khử khuẩn bề mặt và cách ly khi có triệu chứng…
Các ống xét nghiệm của người nhiễm bệnh đậu mùa khỉ. (Ảnh: Reuters)
Cách phòng bệnh đậu mùa khỉ
Theo Bộ Y tế, để phòng chống bệnh đậu mùa khỉ người dân cần lưu ý.
– Tránh tiếp xúc gần gũi với người mắc bệnh đậu mùa, tránh tiếp xúc trực tiếp với vết thương, dịch cơ thể, giọt b.ắn và các vật dụng, đồ dùng bị nhiễm mầm bệnh.
– Thường xuyên rửa tay sạch bằng xà phòng và các dung dịch sát khuẩn thông thường.
– Che miệng khi ho, hắt hơi.
– Người có các triệu chứng của trường hợp nghi ngờ, cần chủ động liên hệ với cơ sở y tế để được theo dõi, tư vấn kịp thời.
– Người có các triệu chứng của trường hợp nghi ngờ cần chủ động tự cách ly và tránh quan hệ t.ình d.ục; người xác định mắc bệnh phải được cách ly y tế đến khi điều trị khỏi bệnh.
– Người đến các quốc gia có lưu hành dịch bệnh đậu mùa khỉ cần tránh tiếp xúc với động vật có vú bị bệnh như: động vật gặm nhấm, thú có túi, động vật linh trưởng (c.hết hoặc sống) có thể chứa virus đậu mùa khỉ, không nên ăn hoặc tiếp xúc với động vật hoang dã, không ăn thịt động vật chưa nấu chín kỹ hoặc ăn các sản phẩm của động vật bị nhiễm bệnh.
Đậu mùa khỉ lan ra 19 nước, Bộ Y tế hướng dẫn phòng bệnh
Bộ Y tế đưa ra các biện pháp phòng chống bệnh đậu mùa khỉ trong bối cảnh bệnh này lan ra nhiều nước trên thế giới.
Các biện pháp gồm:
– Tránh tiếp xúc gần gũi với người mắc bệnh đậu mùa, tránh tiếp xúc trực tiếp với vết thương, dịch cơ thể, giọt b.ắn và các vật dụng, đồ dùng bị nhiễm mầm bệnh.
– Thường xuyên rửa tay sạch bằng xà phòng và các dung dịch sát khuẩn thông thường.
– Che miệng khi ho, hắt hơi.
– Người có triệu chứng của trường hợp nghi ngờ, cần chủ động liên hệ với cơ sở y tế để được theo dõi, tư vấn kịp thời.
– Người có các triệu chứng của trường hợp nghi ngờ cần chủ động tự cách ly và tránh quan hệ t.ình d.ục; người xác định mắc bệnh phải được cách ly y tế đến khi điều trị khỏi bệnh.
Bệnh đầu mùa khỉ đang lan ra nhiều nước trên thế giới. (Ảnh minh họa: CDC Mỹ)
– Người đến các quốc gia có lưu hành dịch bệnh đậu mùa khỉ cần tránh tiếp xúc với động vật có vú bị bệnh như: động vật gặm nhấm, thú có túi, động vật linh trưởng (c.hết hoặc sống) có thể chứa virus đậu mùa khỉ, không nên ăn hoặc tiếp xúc với động vật hoang dã, không ăn thịt động vật chưa nấu chín kỹ hoặc ăn các sản phẩm của động vật bị nhiễm bệnh.
Bộ Y tế cũng cho biết, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã đưa ra định nghĩa các ca bệnh về đậu mùa khỉ.
Trường hợp nghi ngờ mắc đậu mùa khỉ: là người ở mọi lứa t.uổi, đang sinh sống tại quốc gia không lưu hành bệnh đậu mùa khỉ, bị phát ban cấp tính không rõ nguyên nhân, xuất hiện một hoặc nhiều dấu hiệu, triệu chứng sau kể từ ngày 15/3/2022 (đau đầu, sốt (> 38,5oC), nổi hạch (sưng hạch bạch huyết), đau cơ, đau lưng, suy nhược).
Trường hợp có thể mắc đậu mùa khỉ: là trường hợp nghi ngờ và xuất hiện một hoặc nhiều yếu tố dịch tễ như tiếp xúc trực tiếp với người mắc, tiếp xúc vật lý trực tiếp với da hoặc tổn thương da, bao gồm cả quan hệ t.ình d.ục hoặc tiếp xúc với các vật dụng bị ô nhiễm như quần áo, giường, đồ dùng của ca bệnh có thể hoặc ca bệnh xác định mắc đậu mùa khỉ trong 21 ngày trước khi bắt đầu có triệu chứng.
Bên cạnh đó, trường hợp có thể mắc còn có t.iền sử đi du lịch đến các quốc gia có lưu hành bệnh đậu mùa khỉ trong vòng 21 ngày trước khi khởi phát triệu chứng, có nhiều bạn tình trong 21 ngày trước khi xuất hiện triệu chứng; kết quả xét nghiệm huyết thanh dương tính với virus orthopoxvirus (trong trường hợp chưa tiêm phòng bệnh đậu mùa hoặc chưa tiếp xúc với các chủng virus orthopoxvirus đã biết khác) và có các triệu chứng nêu trên đến mức phải nhập viện.
Trường hợp xác định mắc đậu mùa khỉ: là trường hợp nghi ngờ hoặc có thể mắc có kết quả xét nghiệm Realtime PCR dương tính với virus đậu mùa khỉ.
Trường hợp loại trừ: là trường hợp nghi ngờ hoặc có thể mắc nhưng có kết quả xét nghiệm Realtime PCR âm tính với virus đậu mùa khỉ. Theo khuyến cáo của WHO, các trường hợp bị nghi ngờ mắc bệnh đậu mùa khỉ đều phải được điều tra và nếu được chẩn đoán xác định phải cách ly cho đến khi các tổn thương trên da của người mắc khô, bong vảy và lành hẳn.
Tính đến 25/5, thế giới ghi nhận hơn 158 ca bệnh đậu mùa khỉ, 117 trường hợp nghi ngờ tại 19 quốc gia và chưa ghi nhận trường hợp t.ử v.ong.
