Mô hình bệnh tật ngày càng thay đổi, các dịch bệnh truyền nhiễm lây lan, diễn biến khó lường.
Việc tiêm vaccine phòng bệnh nhằm tạo miễn dịch, ứng phó hiệu quả với bệnh tật được nhiều gia đình ở Hải Dương ngày càng quan tâm.
Bà Nguyễn Thị Kim Anh và cháu nội cùng đi tiêm vaccine phòng bệnh
Nhiều thế hệ cùng tiêm phòng
Bà Nguyễn Thị Kim Anh (56 t.uổi, ở phường Nam Đồng, TP Hải Dương) vừa đưa cháu nội 7 tháng t.uổi đi tiêm vaccine phòng bệnh theo lịch tại một cơ sở tiêm chủng dịch vụ. Sau khi cháu nội tiêm xong, bà cũng tiêm một mũi vaccine phòng cúm. “Từ bé tới giờ tôi mới tiêm một mũi phòng lao khi còn nhỏ. Sức khoẻ tôi hiện bình thường nhưng không thể nói trước điều gì vì bây giờ các loại bệnh tật diễn biến phức tạp. Không chỉ tôi mà cả gia đình gồm: chồng, con trai, con dâu tôi cũng đều đã tiêm vaccine phòng một số loại bệnh thường gặp”, bà Anh nói.
2 năm nay, bình quân mỗi tháng Trung tâm Tiêm chủng vaccine và tư vấn dinh dưỡng Đức Minh (cơ sở 1) ở TP Hải Dương tư vấn, tiêm khoảng 5.000 mũi vaccine phòng các loại bệnh cho cả t.rẻ e.m và người lớn. Trong đó, khoảng 15-20% số mũi tiêm cho người lớn, tăng 10-15% so với những năm trước. Bác sĩ Trần Thị Thuần, phụ trách trung tâm cho biết không ít người đưa tất cả các thành viên trong gia đình đi tiêm.
Nhiều người trẻ ở Hải Dương cũng quan tâm bảo vệ sức khoẻ cho bản thân. Chị Đỗ Lan Hương (sinh năm 2005, ở thị trấn Gia Lộc) vừa đi tiêm vaccine dự phòng HPV phòng ung thư như ung thư cổ tử cung, â.m đ.ạo, â.m h.ộ, h.ậu m.ôn, d.ương v.ật và hầu họng. “Qua các phương tiện truyền thông, em thấy ngày càng nhiều người mắc các bệnh này nên nghĩ bản thân cần đi tiêm vaccine ngay. Nhiều người bạn của em cũng đi tiêm vaccine dự phòng HPV, các bệnh sởi, viêm gan B”, chị Hương cho biết.
Từ đầu năm đến nay, cả nước có hàng nghìn người bị chó tấn công, hàng chục trường hợp t.ử v.ong vì bệnh dại. Ý thức được điều này, rất nhiều người ở Hải Dương đã đi tiêm vaccine phòng dại. 1 tháng qua, chỉ tính riêng 3 cơ sở tiêm chủng dịch vụ thuộc Phòng Khám và tư vấn điều trị dự phòng Hải Dương đã có hơn 150 người đến tiêm vaccine phòng bệnh dại, trong đó một số nhà gồm cả vợ, chồng và con cùng tiêm.
Khảo sát tại nhiều cơ sở tiêm chủng dịch vụ tại các huyện Tứ Kỳ, Gia Lộc, Bình Giang và TP Hải Dương cho thấy ngày càng có nhiều người quan tâm tiêm vaccine phòng bệnh. Đa số người trẻ tiêm vaccine phòng các bệnh ung thư cổ tử cung, viêm gan B, sởi, quai bị, rubella… Trong khi đó, người cao t.uổi tiêm vaccine phòng cúm, phế cầu.
Tốt cho gia đình và cộng đồng
Hải Dương hiện có khoảng 40 cơ sở tiêm chủng dịch vụ, nguồn vaccine dồi dào, đáp ứng đủ nhu cầu của người dân. Trong ảnh: Nhân viên Phòng Khám tư vấn và điều trị dự phòng Hải Dương số 1 (137 đường Thanh Niên, TP Hải Dương) tư vấn giá dịch vụ tiêm vaccine cho một nam thanh niên
Tư tưởng chỉ t.rẻ e.m mới phải tiêm vaccine phòng bệnh đã bị loại bỏ trong cộng đồng khi mô hình bệnh tật thường xuyên thay đổi. Các dịch bệnh truyền nhiễm xuất hiện dày hơn, bất thường, không tuân theo quy luật như trước kia khiến nhiều người trưởng thành ở Hải Dương đã chủ động tìm đến các cơ sở tiêm chủng.
Thực tế đã chứng minh việc tiêm vaccine sẽ tạo ra miễn dịch rất tốt, tạo “lá chắn” giúp bảo vệ sức khoẻ cho mỗi người, gia đình và cả cộng đồng. Vaccine phòng Covid-19 ra đời là một ví dụ điển hình. Khi chưa có vaccine, tỷ lệ người t.ử v.ong do mắc Covid-19 rất cao. Sau khi có vaccine, tỷ lệ t.ử v.ong ở bệnh nhân giảm xuống mức thấp. Vaccine phòng Covid-19 “phủ sóng” khắp cả nước đã tạo miễn dịch cho cả cộng đồng.
Lật lại quá khứ, đậu mùa từng là căn bệnh rất dễ lây lan, gây ra tình trạng tăng sinh tế bào, viêm nhiễm da nghiêm trọng với hàng triệu ca t.ử v.ong trên toàn thế giới. Nhờ có vaccine, căn bệnh này chính thức tuyên bố bị loại trừ vào năm 1980. Theo WHO, nỗ lực gia tăng tỷ lệ bao phủ vaccine sởi trong cộng đồng đã giúp giảm 72% số ca t.ử v.ong liên quan đến bệnh sởi gây ra trên toàn cầu trong giai đoạn 2000-2018. Năm 2000, nhờ có vaccine mà Việt Nam đã chính thức thanh toán bệnh bại liệt, loại trừ uốn ván sơ sinh và kiểm soát bệnh sởi…
Vaccine đã mang đến cho sức khỏe cộng đồng những tác động tích cực, trở thành một trong những công cụ phòng ngừa, kiểm soát dịch bệnh hiệu quả và tiết kiệm chi phí nhất. Người dân đã tiêm vaccine vẫn có khả năng mắc bệnh nhưng thường diễn biến nhẹ hơn nhiều so với người không tiêm, khả năng bệnh trở nặng thấp, ít biến chứng và khỏi nhanh hơn. “Mấy năm trước mỗi năm tôi bị 2-3 lần cúm, nhiều lần nằm một chỗ đến cả tuần. 2 năm nay, tôi mới chỉ bị 1 lần cúm nhưng triệu chứng rất nhẹ. Đó là nhờ tôi đã tiêm vaccine phòng cúm”, chị Nguyễn Thanh Lụa ở huyện Bình Giang chia sẻ.
Một bác sĩ ở Bệnh viện Nhi Hải Dương cho biết những trẻ đã tiêm vaccine phòng thuỷ đậu khi mắc bệnh thường chỉ sốt nhẹ, ít tổn thương da, nhanh khỏi và không biến chứng. Ngược lại, trẻ chưa tiêm vaccine thì lâu khỏi hơn, bị tổn thương da nhiều hơn.
Ở Hải Dương, ngoài các cơ sở y tế công lập còn có khoảng 40 cơ sở tiêm chủng dịch vụ, lượng vaccine phong phú. Giá của hầu hết các loại vaccine phù hợp với túi t.iền của người dân. Nhiều vaccine chỉ cần tiêm 1 mũi là có thể phòng bệnh lâu dài, hiệu quả.
Ngăn chặn dịch sởi bùng phát
Từ đầu năm 2024 đến nay, tình hình nhiều dịch bệnh như sởi, rubella, ho gà, thủy đậu diễn biến rất phức tạp.
Các chuyên gia dịch tễ cảnh báo năm 2024 là năm dịch sởi có nguy cơ bùng phát theo chu kỳ 4 – 5 năm/lần, do đó cần tiêm bù, tiêm vét cho số trẻ chưa được tiêm vaccine phòng bệnh.
Nguy cơ bùng phát
Tổ chức Y tế thế giới (WHO) gần đây đã đưa ra cảnh báo về việc gia tăng số ca mắc bệnh sởi và nguy cơ bùng phát dịch sởi tại nhiều khu vực trên toàn thế giới. Theo khuyến cáo của WHO, tại Việt Nam, do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 và việc gián đoạn cung ứng các vaccine trong Chương trình tiêm chủng mở rộng (TCMR) năm 2023 đã tác động đến tỷ lệ tiêm chủng các vaccine cho t.rẻ e.m trên toàn quốc.
Nhiều trẻ chưa được tiêm chủng đúng lịch, chưa tiêm chủng đủ mũi các vaccine trong những năm gần đây là yếu tố nguy cơ gây bùng phát dịch bệnh bao gồm sởi. Theo Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương, từ đầu năm 2024 đến nay đã ghi nhận 78 trường hợp sốt phát ban nghi sởi, rubella tại khu vực phía Bắc. Đặc biệt, ghi nhận 1 chùm ca bệnh sởi tập trung tại huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh ở nhóm trẻ dưới 10 t.uổi. Còn nhớ, năm 2014, dịch sởi bùng phát đã khiến hơn 110 trẻ t.ử v.ong do sởi và biến chứng sau sởi.
Tiêm vaccine sởi cho t.rẻ e.m tại Hệ thống tiêm chủng VNVC. Ảnh: PHONG LAN
Để chủ động phòng, chống dịch sởi, rubella, Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương đề nghị, trung tâm kiểm soát bệnh tật các tỉnh, thành phố tăng cường công tác giám sát các trường hợp nghi sởi, rubella. Đồng thời điều tra, lấy mẫu xét nghiệm hoặc gửi về Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương xét nghiệm. Đối với các tỉnh, thành phố tự xét nghiệm, cần gửi kết quả về Văn phòng Tiêm chủng mở rộng miền Bắc.
T.rẻ e.m đặc biệt là trẻ nhỏ dưới 5 t.uổi, là đối tượng rất dễ bị mắc bệnh sởi do hệ miễn dịch non yếu và giảm dần kháng thể bảo vệ từ mẹ sau khi sinh ra. Việc tiêm chủng không đầy đủ có thể khiến dịch sởi bùng phát bất cứ lúc nào, tỷ lệ tiêm chủng bao phủ cần thiết để ngăn chặn sởi lây truyền trong cộng đồng là ít nhất phải đạt 95%.
Bộ Y tế cũng đã gửi công văn đề nghị các địa phương tăng cường giám sát, phát hiện sớm những trường hợp mắc bệnh sởi tại cộng đồng và các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh; triển khai những biện pháp xử lý triệt để ổ dịch ngay khi phát hiện trường hợp mắc bệnh. Bộ cũng đề nghị các cơ quan rà soát, tổ chức tiêm bù, tiêm vét cho nhóm trẻ thuộc Chương trình TCMR chưa được tiêm vaccine phòng bệnh sởi, đặc biệt chú ý đến vùng lõm tiêm chủng.
Nhiều biến chứng nguy hiểm
Theo bác sĩ Bạch Thị Chính, Giám đốc Y khoa Hệ thống tiêm chủng VNVC, sởi là bệnh truyền nhiễm có tốc độ lây lan cực nhanh, 90-100% người chưa tiêm vaccine hoặc chưa từng mắc bệnh tiếp xúc với nguồn bệnh sẽ bị mắc. Một người nhiễm bệnh có thể lây cho 20 người khỏe mạnh. Người nhiễm virus sởi có thể lây nhiễm cho người khác thông qua giọt b.ắn, dịch tiết từ niêm mạc mũi họng khi ho, hắt hơi, nói chuyện. Do vậy, bệnh sởi rất dễ lây lan ở những nơi đông người như khu dân cư, khu công nghiệp, trường học, ký túc xá, bệnh viện… Các triệu chứng ban đầu của sởi giống cảm cúm thông thường như sốt, chảy nước mắt, mũi, viêm đường hô hấp, phát ban. Giai đoạn lây nhiễm bệnh thường xảy ra từ 4 ngày trước đến 4 ngày sau khi phát ban.
Theo các chuyên gia dịch tễ, sởi nguy hiểm vì có thể gây suy giảm miễn dịch, khiến trẻ dễ bị bội nhiễm các vi khuẩn khác và gặp nhiều biến chứng. Trẻ có thể gặp biến chứng viêm tai giữa cấp xảy ra ở 1/10 số trẻ bị nhiễm sởi; viêm phổi nặng xảy ra khoảng 1/20 số trường hợp bị mắc sởi. Biến chứng này có thể xảy ra khi đang mắc sởi hoặc sau khi khỏi khoảng một đến hai tuần, khiến nhiều bệnh nhi tái nhập viện hoặc không điều trị kịp thời, t.ử v.ong sau đó. Ngoài ra, bệnh viêm não có thể xảy ra ở khoảng 1/1.000 số người mắc bệnh sởi. Khi mắc sởi, trẻ nhỏ, nhất là trẻ sơ sinh thường bị tiêu chảy và ói mửa. Trẻ có thể nhìn mờ hoặc loét giác mạc có thể gây mù lòa; suy dinh dưỡng, còi xương sau khi mắc sởi, ảnh hưởng sự phát triển toàn diện của trẻ.
Ở thai phụ, bệnh sởi có thể gây biến chứng viêm phổi, viêm kết mạc, viêm màng não cấp tính và bùng phát lao tiềm ẩn. Nếu mắc sởi trong 3 tháng đầu thai kỳ, thai phụ có thể bị sảy thai. Nếu t.uổi thai lớn, sởi có thể gây sinh non hoặc thai c.hết lưu. Tại các vụ dịch sởi ở Việt Nam năm 2018 và 2019, nhiều bệnh viện khu vực phía Nam đã từng ghi nhận các thai phụ sinh non, thai lưu.
Chủ động phòng, chống
Tiêm phòng vaccine sởi cho t.rẻ e.m và người lớn là biện pháp phòng bệnh chủ động, hiệu quả, giảm nguy cơ mắc và biến chứng do bệnh gây ra. Vaccine có thành phần sởi như sởi đơn, sởi-quai bị-rubella có thể tiêm được cho trẻ từ 9 tháng t.uổi và người lớn.
Tiêm đầy đủ 2 mũi vaccine phòng sởi có hiệu quả đến 98%. Phụ nữ cần hoàn thành lịch tiêm sởi-quai bị-rubella trước mang thai 3 tháng để tránh mắc bệnh và truyền kháng thể bảo vệ thai nhi và con ở những tháng đầu đời khi chưa được tiêm vaccine phòng sởi.
Bên cạnh vaccine, ngành y tế khuyến cáo mọi người cần áp dụng các biện pháp phòng bệnh sởi. Hạn chế tối đa trường hợp tiếp xúc gần với bệnh nhân mắc sởi. Người tiếp xúc cần sử dụng khẩu trang y tế và rửa tay, khử trùng, vệ sinh cơ thể ngay sau khi tiếp xúc với bệnh nhân. Đối với người bệnh, cần nghỉ học, nghỉ làm, cách ly hoàn toàn, không để tiếp xúc với người khỏe mạnh khi không cần thiết, thời gian cách ly an toàn nên bắt đầu từ khi nghi ngờ mắc sởi đến sau 5 ngày sau khi phát ban xuất hiện. Giữ vệ sinh cá nhân và vệ sinh nhà cửa sạch sẽ, thoáng mát, khử trùng thường xuyên và làm sạch đồ chơi t.rẻ e.m, dụng cụ, vật dụng của người bệnh bằng dung dịch cloramin để t.iêu d.iệt virus sởi trong không gian sống.
Người bệnh cần vệ sinh thân thể sạch sẽ, ăn uống đầy đủ các dưỡng chất, tăng cường các loại rau xanh, trái cây có nhiều vitamin C như cam, quýt, bưởi và uống nhiều nước, có thể uống thuốc hạ sốt khi sốt từ 38,5 độ trở lên, nhỏ mắt bằng nước muối sinh lý, bổ sung vitamin A để bảo vệ mắt theo hướng dẫn của bác sĩ. Trẻ còn bú mẹ vẫn tiếp tục cho bú và ăn thức ăn mềm, dễ tiêu, nấu chín kỹ, chia làm nhiều bữa nhỏ trong ngày. Nếu có các dấu hiệu của bệnh như ho, sốt, chảy nước mũi, phát ban, cần cách ly và đến các cơ sở y tế gần nhất để được thăm khám, tư vấn, điều trị kịp thời. Không nên đưa trẻ điều trị vượt tuyến khi không cần thiết để tránh quá tải và lây nhiễm chéo trong bệnh viện.
