Nhiều người trẻ hạn chế dùng rau xanh, hoa quả, nước lọc,… thậm chí ngồi sai tư thế, hoặc sử dụng thiết bị điện tử khi ăn.
Việc mọi người sử dụng điện thoại di động trong khi ăn là phổ biến nhưng để lại nhiều tác hại đến cơ thể. Ảnh minh họa: ITN
Nhiều người trẻ hạn chế dùng rau xanh, hoa quả, nước lọc,… thậm chí ngồi sai tư thế, hoặc sử dụng thiết bị điện tử khi ăn. Đây là những thói quen sinh hoạt không tốt ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa, có thể gây táo bón, đầy bụng khó tiêu hoặc đau dạ dày.
Nguyên nhân gây bệnh ở trẻ
Đầy bụng, khó tiêu là chứng rối loạn tiêu hóa phổ biến, xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau. Đây có thể là tình trạng tạm thời do thói quen ăn uống gây ra nhưng cũng có thể là triệu chứng của bệnh lý tiêu hóa khác. Đặc biệt với trẻ nhỏ, cha mẹ cần lưu ý với các biểu hiện bệnh của con để có biện pháp điều trị kịp thời.
Ăn không tiêu không phải là một bệnh lý cụ thể, mà đôi khi nó chỉ là triệu chứng của một vấn đề y tế nào đó. Tuy nhiên, ở hầu hết các triệu chứng ăn không tiêu thường được cải thiện đáng kể sau khi người bệnh có sự thay đổi về lối sống và dùng thuốc. Đối với một số trường hợp nghiêm trọng, có thể là dấu hiệu cảnh báo về bệnh tiêu hóa tiềm ẩn, lúc này cần phải được phát hiện và điều trị kịp thời.
Triệu chứng khó tiêu thường xuất hiện trong vài phút cho đến vài giờ sau bữa ăn. Thực tế, dạ dày cần từ 3 – 5 giờ đồng hồ để tiêu hóa hoàn toàn các thực phẩm đã tiêu thụ, sau đó mới chuyển xuống ruột.
Trong thời gian đó, tuyến tụy cùng với túi mật sẽ tiết dịch và enzym đến dạ dày để hỗ trợ cho hoạt động này. Đây là những cơ quan thuộc vùng thượng vị – là nơi thường xuyên xảy ra các triệu chứng không tiêu, khó tiêu.
Bác sĩ Lê Minh Hưng, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Hà Nội cho biết, đầy bụng khó tiêu là cảm giác bụng bị trương phình, căng tức sau khi ăn. Đây là một dạng rối loạn tiêu hóa phổ biến không chỉ ở t.rẻ e.m mà cả người lớn, không phân biệt già trẻ, giới tính,…
Cơ thể khi tiếp nhận quá nhiều thức ăn, đặc biệt là các loại thức ăn khó tiêu, nhiều dầu mỡ sẽ cản trở quá trình chuyển hóa thực phẩm của hệ tiêu hóa, gây ra sự tích tụ khí trong bụng, dẫn đến hiện tượng đầy bụng khó tiêu, đôi khi đi kèm những cơn đau âm ỉ cho người bệnh.
“Đầy bụng, khó tiêu được xem là triệu chứng rối loạn tiêu hóa tạm thời do cách ăn uống hoặc chất lượng thực phẩm gây nên, có thể khỏi trong vòng vài giờ hoặc vài ngày. Tuy nhiên, bệnh cũng có thể là triệu chứng của viêm loét dạ dày, hẹp môn vị dạ dày, trào ngược dạ dày thực quản, hội chứng ruột kích thích…”, bác sĩ Hưng cho hay.
Theo bác sĩ Hưng, cha mẹ cần nắm được các biểu hiện thường thấy khi trẻ đầy bụng, đầy hơi và khó tiêu. Thông thường, trẻ có thể có một trong các triệu chứng như: Sau khi ăn từ 1 – 2 giờ, bụng của trẻ vẫn căng tròn, đầy hơi. Khi vỗ nhẹ vào bụng của trẻ sẽ thấy phát ra âm thanh như tiếng trống.
Trẻ có thể bị đau bụng râm ran hoặc có biểu hiện buồn nôn hoặc nôn mửa. Trẻ bị xì hơi nhiều lần, đại tiện phân lỏng hoặc sền sệt, có khi bị táo bón. Trẻ có thể khó ngủ về đêm, có khi quấy khóc do đau bụng ấm ách.
“Khi con có dấu hiệu bất thường ở đường tiêu hóa, cha mẹ thường bối rối mà quên mất việc tìm hiểu nguyên nhân gây ra bệnh cho trẻ là gì. Bởi chỉ khi biết nguyên nhân, bạn mới có thể tìm giải pháp để điều trị việc em bé bị đầy bụng khó tiêu nhanh hơn và hiệu quả hơn”, BS Lê Minh Hưng chia sẻ và nói thêm, rất nhiều nguyên nhân khiến trẻ gặp phải tình trạng khó tiêu, đầy bụng.
Trong đó có thói quen ăn uống thiếu khoa học. Đây được đ.ánh giá là nguyên nhân phổ biến nhất. Nếu cho trẻ ăn quá nhiều thực phẩm chứa chất béo, dầu mỡ; ăn quá no, quá nhanh,… sẽ khiến hệ tiêu hóa của chúng quá tải, nhiều áp lực và cuối cùng sẽ dẫn tới tình trạng chướng bụng, chậm tiêu.
Bên cạnh đó, các loại thuốc điều trị, nhất là thuốc chống viêm hay có chứa nitrat, có tác dụng chữa bệnh hiệu quả nhưng đồng thời nó cũng có thể mang đến tác dụng phụ là gây ra tình trạng chậm tiêu, đầy bụng ở trẻ.
Bệnh trào ngược dạ dày thực quản cũng là nguyên nhân phổ biến gây chậm tiêu, đầy bụng cả ở người lớn và trẻ nhỏ. Khi mắc bệnh này, axit và dịch vị trong dạ dày sẽ bị đi ngược lên thực quản, dẫn tới tình trạng ợ nóng, nôn…
Dấu hiệu đầy bụng, ăn uống không tiêu cũng dễ dàng xảy ra ở những t.rẻ e.m bị béo phì. Nguyên nhân vì thừa cân, béo phì sẽ khiến vùng bụng của bé bị áp lực nhiều hơn và tăng nguy cơ axit trào ngược lên thực quản, từ đó gây trào ngược dạ dày thực quản.
“Nếu trẻ thường xuyên gặp áp lực, căng thẳng trong học tập, thi cử hoặc cuộc sống hàng ngày thì có thể làm ảnh hưởng đến đường tiêu hóa, đồng thời làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý đường ruột. Hơn nữa, chế độ ăn của trẻ không được đảm bảo vệ sinh, trẻ có nguy cơ bị tấn công bởi vi khuẩn HP.
Đây là loại khuẩn bệnh có thể gây hại cho hệ tiêu hóa của trẻ. Hoặc cũng có thể do một số nguyên nhân khác như tình trạng thiếu ngủ, thói quen ăn đêm, dùng đồ uống có chứa cafein, hay ăn các loại hải sản,…”, bác sĩ Hưng nhấn mạnh.
Cần chế độ ăn uống, sinh hoạt khoa học, lành mạnh để giảm triệu chứng đầy bụng, ăn không tiêu. Ảnh minh họa: ITN
Cách trị đầy bụng khó tiêu tại nhà
Việc ngồi ăn không đúng tư thế là hành động hết sức có hại cho hệ tiêu hóa và quá trình tiêu hóa thức ăn. Dáng ngồi sai không những gây chèn ép các mạch m.áu, cản trở hoạt động của hệ thần kinh và chức năng tim mạch mà còn tạo ra một áp lực rất lớn lên khoang bụng, khiến việc tiêu hóa thức ăn khó khăn hơn. Về lâu về dài, không chỉ dạ dày mà các cơ quan khác của hệ tiêu hóa sẽ bị ảnh hưởng. Để tránh cản trở và tác động xấu đến chức năng tiêu hóa của cơ thể, cần chú ý đến tư thế ngồi khi dùng bữa. Hãy tập cách ngồi thẳng lưng để không gây lực đè lên các cơ quan tiêu hóa, tốt nhất nên ngồi vòng chân (xếp chân bằng tròn) khi ăn.
ThS Lê Tuyết Mai, điều dưỡng viên Bệnh viện Đại học Y Hà Nội khuyên rằng, người bệnh đầy bụng khó tiêu do sinh lý có thể áp dụng một số phương pháp đơn giản để làm giảm triệu chứng tại nhà.
Theo đó, có thể dùng khăn ấm chườm nhẹ lên vùng bụng trên rốn, kết hợp massage nhẹ nhàng để giúp giảm bớt cảm giác căng tức và đau bụng. Tư thế nằm kê gối cao nửa người giúp cổ họng được nâng cao hơn, từ đó hạn chế tình trạng axit dạ dày trào ngược lên thực quản. Ngoài ra, vận động nhẹ nhàng giúp giảm bớt khí tích tụ trong hệ tiêu hóa và tình trạng đầy bụng khó tiêu.
Tuy nhiên, trong trường hợp không thuyên giảm, rất có khả năng đây là triệu chứng của một bệnh lý tiêu hóa khác. Người bệnh cần nhanh chóng đi khám để được chẩn đoán bệnh chính xác và có hướng điều trị kịp thời nếu thấy một số dấu hiệu ở trẻ như tình trạng chậm tiêu kéo dài hơn hai tuần và thường xuyên xảy ra sau các bữa ăn với các triệu chứng: Trẻ bị đau bụng nghiêm trọng; chán ăn và sụt cân; khó nuốt thức ăn; đổ mồ hôi nhiều, kèm theo khó thở; hay nôn và thậm chí có lẫn m.áu trong chất nôn hoặc trong phân của trẻ có lẫn m.áu.
“Không có cách phòng ngừa đầy bụng khó tiêu hoàn toàn, biện pháp hiệu quả nhất là xây dựng hệ tiêu hóa khỏe mạnh bằng một chế độ dinh dưỡng lành mạnh kết hợp thói quen ăn uống khoa học, đặc biệt là với học sinh, cha mẹ cần lưu ý cho các con”, ThS Lê Tuyết Mai chia sẻ.
Nên hạn chế những thực phẩm chế biến sẵn, quá nhiều gia vị và dễ kích thích dạ dày. Ăn uống chậm rãi, hạn chế tối đa việc nuốt vội, không nhai kỹ thức ăn. Tăng lượng chất xơ, rau xanh trong mỗi bữa ăn. Uống đủ nước mỗi ngày. Không ăn những thực phẩm có các thành phần mà cơ thể dị ứng. Nghỉ ngơi và ngủ đủ giấc để giảm tình trạng căng thẳng, mệt mỏi của cơ thể.
Người đang điều trị đầy hơi chướng bụng khi đã xác định được nguyên nhân do viêm dạ dày, cần ăn thức ăn mềm, tốt nhất là cháo, bánh mì, súp…; không uống rượu, bia, hạn chế tối đa dùng gia vị kích thích niêm mạc đường tiêu hóa như ớt, chanh…; T.rẻ e.m nên ăn đúng bữa, không ăn no quá, ăn xong nên ngồi giải lao không nên nằm ngay nhất là đầy hơi chướng bụng do bệnh trào ngược dạ dày – thực quản.
Theo bác sĩ Lê Minh Hưng, ăn không tiêu có thể gặp ở khoảng 20% dân số trên thế giới. Phần lớn người có chứng khó tiêu không cần đến bác sĩ để thăm khám. Mặc dù, chứng khó tiêu không ảnh hưởng tới t.uổi thọ, nhưng nó ảnh hưởng rất lớn tới chất lượng cuộc sống.
Người bệnh không nên nghe theo những lời mách bảo không có chuyên môn về y khoa hoặc dùng thuốc không rõ nguồn gốc xuất xứ sẽ gây ra những hệ lụy không tốt cho người bệnh, đặc biệt là làm cho bệnh ngày một trầm trọng thêm, nhất là với trẻ nhỏ.
Sử dụng điện thoại hay các thiết bị công nghệ khác trong bữa ăn là việc mà rất nhiều người trong số chúng ta vẫn thực hiện mỗi ngày. Tuy nhiên, thói quen tưởng chừng vô hại này lại cực kì nguy hiểm cho hệ tiêu hóa nói riêng và sức khỏe con người nói chung. Chú ý vào điện thoại khi ăn vô tình khiến bạn không tập trung vào bữa ăn, không nhai kĩ thức ăn, dễ gây đau dạ dày.
Mặt khác, bạn cũng sẽ không kiểm soát được lượng thức ăn mình nạp vào, thậm chí là vẫn tiếp tục ăn trong vô thức dù đã no. Ngoài ra, ăn lẫn lộn cả thức ăn nóng và lạnh cùng một lúc là hành động không tốt cho dạ dày chút nào. Không chỉ dễ gây ra các vấn đề như đau bụng, tiêu chảy, thói quen ăn uống này còn làm tổn thương, khiến dạ dày co thắt nhiều và ảnh hưởng đến khả năng tiêu hóa thức ăn của cơ quan này.
Giải mã hiện tượng ốm nghén
Triệu chứng buồn nôn do ốm nghén có thể xảy ra bất cứ lúc nào trong ngày. Nhiều phụ nữ mang thai cho hay họ buồn nôn nhiều hơn vào mỗi sáng.
Nhiều phụ nữ ốm nghén khi bắt đầu mang thai và hết tháng thứ 3 của thai kỳ. Ảnh: Pexels.
Buồn nôn là hiện tượng rất phổ biến trong giai đoạn đầu của thai kỳ. Theo Science News, 80% phụ nữ mang thai bị buồn nôn trong giai đoạn đầu của thai kỳ. 3% trong nhóm này còn gặp tình trạng nôn mửa nghiêm trọng và thường xuyên, dẫn đến sụt cân, mất nước, thậm chí phải nhập viện.
Mặc dù ốm nghén có thể xảy ra bất cứ lúc nào trong ngày, các triệu chứng thường xuất hiện ngay sau khi thức dậy. Đó là lý do trong tiếng Anh, ốm nghén được gọi là “morning sickness”.
Tại sao mang thai gây buồn nôn?
Theo một công bố hồi tháng 12/2023 trên tạo chí Nature, phụ nữ mang thai đặc biệt nhạy cảm với một loại hormone có tên GDF15.
Hormone này có rất ít trong cơ thể người bình thường nhưng nhiều trong giai đoạn thai nhi đang phát triển. Điều này có thể gây buồn nôn và ói mửa.
Trước đó, các nghiên cứu được thực hiện với bệnh nhân ung thư đã phát hiện ra cơ thể khi sản xuất quá nhiều GDF15 có thể dẫn đến buồn nôn và giảm cân.
Năm 2018, các nhà khoa học đã tìm thấy mối liên hệ giữa GDF15 và tình trạng buồn nôn trong thai kỳ ở 53.000 phụ nữ.
Các nhà nghiên cứu phát hiện ra GDF15 tăng lên trong 12 tuần đầu tiên của thai kỳ. Nồng độ hormone của thai nhi càng cao thì bà bầu càng nhạy cảm. Họ cũng phát hiện ra khi chuột tiếp xúc với lượng GDF15 cao, chúng sẽ mất cảm giác ngon miệng và cũng bị buồn nôn.
Chia sẻ với Live Science, giáo sư Clara Paik, Phó khoa Sản phụ khoa tại UC Davis Health, mức độ hormone sinh sản tăng cao, đặc biệt là human chorionic gonadotropin (hCG) trong 3 tháng đầu tiên. Tuy nhiên, cơ chế chính xác để hCG gây buồn nôn ở phụ nữ mang thai vẫn chưa rõ ràng.
Theo đ.ánh giá năm 2016, một số nhà nghiên cứu suy đoán hCG có thể gây buồn nôn bằng cách kích thích tiết dịch trong đường tiêu hóa. Hormone góp phần làm tăng thyroxine – hormone do tuyến giáp, liên quan đến việc điều hòa tiêu hóa và giúp kiểm soát thức ăn.
Ốm nghén gây ra do sự thay đổi hormone và các yếu tố di truyền. Ảnh: Unsplash.
Theo giáo sư Adiele Hoffman, bác sĩ đa khoa và cố vấn y tế tại ứng dụng theo dõi k.inh n.guyệt Flo Health, các hormone estrogen và progesterone cũng có thể gây ra triệu chứng ốm nghén.
“Những hormone này khiến các cơ trong dạ dày và ruột giãn ra, làm chậm quá trình tiêu hóa. Điều này có nghĩa bữa ăn cuối cùng trong ngày của bạn có thể chưa được tiêu hóa hết và có thể trào ra trong sáng hôm sau”, bà giải thích.
Hormone cũng có thể giải thích tại sao một số người bị ốm nghén nặng trong khi những người khác thì không bị gì.
“Mức độ hormone của mỗi người khác nhau. Cách cơ thể phản ứng với những thay đổi nội tiết tố vì thế cũng khác nhau”, giáo sư Hoffman lưu ý.
Bên cạnh đó, theo một nghiên cứu công bố hồi 2019 trên tạp chí Nature Reviews Disease Primers, yếu tố di truyền cũng quyết định mức độ ốm nghén.
Ngoài hormone và di truyền, tình trạng hạ đường huyết hoặc lượng đường trong m.áu thấp cũng có thể khiến việc ốm nghén trầm trọng hơn.
Theo đ.ánh giá năm 2016, mang thai có thể dẫn đến lượng đường trong m.áu giảm, thậm chí giảm nặng hơn trong đêm, do nhu cầu năng lượng của thai nhi đang phát triển. Đó cũng là lý do phụ nữ mang thai buồn nôn nhiều hơn vào mỗi sáng.
Ngoài ra, theo giáo sư Paik, các triệu chứng ốm nghén có thể rõ rệt hơn vào buổi sáng do chưa kịp ăn sáng và tụt huyết áp sau khi rời khỏi giường.
Chuyên gia này lưu ý các triệu chứng ốm nghén cũng có thể gia tăng khi căng thẳng, lo lắng và mệt mỏi. Không chỉ người đang mang thai, những người không mang thai cũng thường có cảm giác buồn nôn khi căng thẳng do cảm xúc tiêu cực có thể gây khó chịu ở hệ tiêu hóa.
Tuy nhiên, điều may mắn là tình trạng ốm nghén có xu hướng chấm dứt vào tam cá nguyệt thứ 2, tức khoảng tháng thứ 4 thai kỳ.
Làm sao để đỡ ốm nghén?
Stanford Health khuyên phụ nữ mang thai không cần thiết phải ăn nhiều trong những tháng đầu tiên nếu ốm nghén. Các bữa ăn có thể chia nhỏ thành nhiều lần trong ngày để đảm bảo bạn không bị đói và thai nhi được khỏe mạnh.
Bà bầu nên tránh ăn các loại thực phẩm nặng mùi và không nằm xuống sau khi ăn. Thay vào đó, thai phụ nên ăn thực phẩm có nhiều protein hoặc carbohydrate và ít chất béo.
Ngoài ra, để hạn chế tình trạng buồn nôn mỗi sáng, các chuyên gia gợi ý bạn nên ăn nhẹ bằng bánh quy rồi nằm nghỉ trước khi ra khỏi giường. Bên cạnh đó, phụ nữ mang thai nên uống nhiều nước trong ngày, ăn nhiều gừng, bạc hà hoặc ngậm kẹo để tiết chế cơn buồn nôn.
Không chỉ tập trung vào chế độ ăn uống, bà bầu cũng nên chú trọng vào chế độ nghỉ ngơi. Nếu cảm thấy quá mệt, các bà mẹ tương lai có thể ngủ ngắn nhiều giấc mỗi ngày và đảm bảo ngủ 8-9 giờ mỗi đêm.
