Kỳ vọng về vắc-xin COVID-19 dạng xịt mũi, từng được cho là dễ tiếp cận và hiệu quả hơn vắc-xin dạng tiêm, có thể bị lung lay bởi thông báo mới từ một trong các nhà sản xuất tiên phong là AstraZeneca.
Cũng hợp tác với Trường ĐH Oxford (Anh) như vắc-xin dạng tiêm và khá suôn sẻ trong các bước thử nghiệm đầu tiên, AstraZeneca bất ngờ tuyên bố vắc-xin COVID-19 dạng xịt mũi của họ đã thất bại khi thử nghiệm lâm sàng, tức bước thử nghiệm trực tiếp trên người.
Theo Reuters, thông báo từ hãng dược Anh – Thụy Điển hôm 10-10 cho biết trắc trở đã xuất hiện ngay bước thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 1 (cỡ mẫu nhỏ) trên 42 tình nguyện viên. 30 người trong số đó chưa được tiêm ngừa COVID-19, trong khi 12 người khác đã tiêm 2 liều cơ bản và được thử nghiệm vắc-xin COVID-19 dạng xịt mũi như liều tăng cường.
Vắc-xin COVID-19 dạng xịt mũi là một hướng đi đầy hứa hẹn trong bối cảnh con người phải tập sống chung với căn bệnh này – Ảnh minh họa từ TIMES OF INDIA
Tuy nhiên, phản ứng kháng thể trong màng nhầy đường hô hấp chỉ được nhìn thấy ở một số ít người tham gia thử nghiệm. Ngoài ra, phản ứng miễn dịch đo được trong m.áu của những người có phản ứng kháng thể cũng yếu hơn so với vắc-xin dạng tiêm.
“Thuốc xịt mũi không đạt hiệu quả tốt trong nghiên cứu này như chúng tôi đã hy vọng. Chúng tôi tin rằng việc cung cấp vắc-xin theo đường mũi đến phổi vẫn là một cách tiếp cận đầy hứa hẹn nhưng nghiên cứu này cho thấy có thể có những thách thức trong việc biến vắc-xin xịt mũi trở thành một lựa chọn đáng tin cậy” – Reuters dẫn lời bà Sandy Douglas từ Viện Jenner của Trường ĐH Oxford, điều tra viên chính của thử nghiệm.
Không có trường hợp phản ứng bất lợi nghiêm trọng hoặc mối lo ngại về an toàn nào được báo cáo trong quá trình thử nghiệm.
Trước đó, các nhà nghiên cứu trên khắp thế giới đặt nhiều hy vọng vào vắc-xin xịt mũi người COVID-19 vì tin rằng phương pháp này sẽ an toàn hơn, hiệu quả cao hơn vì tiếp xúc thẳng vào các niêm mạc mũi và đi thẳng vào đường hô hấp, thúc đẩy phản ứng miễn dịch trực tiếp ngay tại nơi virus xâm nhập.
Ngoài ra, cung cấp một số lượng lớn vắc-xin dạng xịt mũi đến cộng đồng sẽ đơn giản hơn triển khai tiêm chủng diện rộng. Kỹ thuật cũng ít gây đau và phản ứng tại chỗ tiêm.
Bộ trưởng Bộ Y tế Ấn Độ tháng trước đã phê duyệt vắc-xin xịt mũi COVID-19 nội địa của Bharat Biotech, gần như cùng lúc CanSino của Trung Quốc đạt được sự chấp thuận khẩn cấp trong nước.
CanSino cho biết các nghiên cứu chỉ ra rằng vắc-xin của họ, được cung cấp qua thiết bị phun sương, có thể tạo ra khả năng miễn dịch mạnh để ngăn ngừa lây nhiễm một cách hiệu quả; trong khi kết quả thử nghiệm của Bharat vẫn chưa được công bố.
Chuyên gia lý giải tại sao vaccine COVID-19 “lành” với trẻ nhỏ
Thực tế từ các quốc gia đã triển khai, tỷ lệ phản ứng thông thường (như sốt, sưng đau tại chỗ) khi trẻ tiêm vaccine này rất thấp.
Theo TS Phạm Quang Thái, Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương, những triệu chứng này sẽ biến mất sau một vài ngày, không có tác dụng phụ lâu dài.
Thời điểm này, số ca mắc COVID-19 trên cả nước vẫn tiếp tục tăng. Trong đó, tại nhiều tỉnh thành, tỷ lệ mắc ở nhóm trẻ chưa tiêm vaccine chiếm khá cao.
Được biết, Bộ Y tế đang chuẩn bị về thủ tục để lô vaccine đầu tiên cho trẻ từ 5 đến dưới 12 t.uổi sẽ về Việt Nam đúng dự kiến vào cuối tháng 3 này. Trước khi vaccine được đưa ra tiêm chủng vào tháng 4, Bộ Y tế sẽ triển khai tập huấn lại cho hệ thống tiêm chủng do những đặc thù về theo dõi sau tiêm cho nhóm trẻ 5 đến dưới 12 t.uổi.
Tuy nhiên, trước khi đợt tiêm chủng cho nhóm trẻ này được triển khai, hiện cũng có nhiều gia đình đang do dự, băn khoăn trước việc có nên hay không nên tiêm cho con em mình ở độ t.uổi nhỏ. Nhiều người còn cho rằng, khi trẻ mắc Covid-19 như bệnh cúm thông thường, không có triệu chứng gì đặc biệt nên từ chối tiêm cho con.
TS. Phạm Quang Thái, Trưởng Văn phòng tiêm chủng miền Bắc, Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương.
Có ý kiến cho rằng, trẻ từ 5-11 t.uổi là nhóm t.uổi chưa dậy thì, do đó, việc tiêm vaccine có thể sẽ ảnh hưởng lâu dài đến chức năng sinh sản, nội tiết, di truyền. Theo TS. Phạm Quang Thái, Trưởng Văn phòng tiêm chủng miền Bắc, Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương, virus có thể tích hợp vào hệ gene của người, bản thân trong quá trình virus nhiễm vào cơ thể, có quá trình tương tác với hệ thống gene của người. Điều này nguy hiểm hơn rất nhiều so với việc tiêm vaccine vào người bởi virus thật khi tấn công vào cơ thể sẽ để lại những tàn tích còn sót lại tại các cơ quan, các tế bào nhiễm virus. Điều này khiến hệ thống miễn dịch của con người tạo ra những cuộc tấn công không cần thiết đến những cơ quan đó dẫn đến việc tổn thương lâu dài về sau.
“Với vaccine thì khác, kể cả các vaccine sản xuất theo công nghệ mRNA hay vector với cơ chế bắt chước virus đưa vào vật liệu di truyền của virus vào để sản xuất ra gai của con virus này, từ gai đó tạo ra miễn dịch. Quá trình này xảy ra trong một thời gian ngắn với lượng vật liệu cố định (theo liều) do đó cơ thể không bị quá tải và sau khi hoàn thành nhiệm vụ, các mRNA đó sẽ tự tiêu huỷ và hoàn toàn không tích hợp với hệ gene của người nên không để lại những di chứng dài”- TS Phạm Quang Thái phân tích.
TS Phạm Quang Thái cũng nêu rõ, dữ liệu từ các thử nghiệm lâm sàng cho thấy tác dụng phụ của vaccine Pfizer (loại vaccine được nhiều nước chấp thuận tiêm cho trẻ nhỏ) cũng giống với các vaccine cơ bản mà trẻ tiêm vào những tháng đầu đời. Phản ứng phổ biến nhất là mệt mỏi, ớn lạnh, đau nhức cơ, sưng đỏ cánh tay. Những triệu chứng này sẽ biến mất sau vài ngày, không có báo cáo về tác dụng phụ lâu dài.
Được biết, hiện đã có rất nhiều quốc gia và vùng lãnh thổ đã triển khai tiêm vaccine cho trẻ từ 5-11 t.uổi. Tại châu Âu bắt đầu cấp phép cho việc tiêm vaccine cho trẻ 12-15 t.uổi là từ tháng 5/2021 và trẻ 5-11 t.uổi là từ tháng 11/2021. Châu Á có Trung Quốc, Singapore, Indonesia cũng đã triển khai tiêm vaccine cho nhóm t.uổi này. Các nước đều thấy việc cần thiết phải tiêm vaccine. Đại đa số các quốc gia đều tiêm vaccine Pfizer – loại vaccine đã hoàn thành thử nghiệm lâm sàng trên nhóm 5-11 t.uổi và triển khai trên quy mô lớn. Vaccine Pfizer hiện đang được tiếp tục thử nghiệm lâm sàng cho trẻ dưới 5 t.uổi.
Ghi nhận thực tế từ các quốc gia đã triển khai, tỷ lệ phản ứng thông thường (như sốt, sưng đau tại chỗ) khi trẻ tiêm vaccine này rất thấp, chưa nói đến phản ứng nặng. Thậm chí các phản ứng này còn thấp hơn nhiều so với các vaccine thông thường mà chúng ta đang dùng trong và ngoài chương trình tiêm chủng mở rộng (như cúm, sởi – quai bị – rublella hay não mô cầu).
“Vaccine này được đ.ánh giá là “lành”, hoàn toàn có thể yên tâm sử dụng, không cần quá căng thẳng lo lắng”- TS Phạm Quang Thái chia sẻ.
Trẻ đã mắc Covid-19 có cần tiêm vaccine?
TS. Phạm Quang Thái cho biết, xử lý tình huống này ở t.rẻ e.m không khác gì người lớn, dù trẻ đã mắc Covid-19 nhưng vẫn cần được tiêm vaccine phòng bệnh này.
“Việc nhiễm tự nhiên, nhất là trên những đối tượng chưa hề tiêm chủng thì miễn dịch có được không thật tốt do cơ chế né tránh miễn dịch của virus. Thêm nữa, chủng Omicron thường nhiễm tại đường hô hấp trên và tồn tại nhiều ở đây thay vì tấn công xuống dưới, vì thế miễn dịch sau Omicron thực tế chưa được hiểu biết đầy đủ. Chính vì vậy việc nhiễm hay chưa nhiễm đối với t.rẻ e.m thì việc tiêm vaccine ngay sau khi hồi phục hoàn toàn cũng sẽ tạo ra miễn dịch tốt hơn cho cơ thể để phòng tránh những đợt tái nhiễm sau này” – TS Thái cho hay.
Theo Tổ chức Y tế thế giới, nhìn chung, tỷ lệ n.hiễm t.rùng có triệu chứng và các trường hợp mắc bệnh nặng và t.ử v.ong do COVID-19 ở t.rẻ e.m và thanh thiếu niên thấp hơn so với các nhóm t.uổi lớn hơn. Điều quan trọng cần lưu ý là t.rẻ e.m dưới 5 t.uổi có nguy cơ mắc các bệnh khác cao hơn với các biểu hiện lâm sàng trùng lặp với COVID-19, chẳng hạn như viêm phổi và các bệnh n.hiễm t.rùng đường hô hấp trên do các loại virus khác, vì thế có thể dẫn đến phân loại sai.
(Ảnh minh họa: Reuters)
Tuy nhiên, t.rẻ e.m và thanh thiếu niên có thể gặp các triệu chứng lâm sàng kéo dài (LONG COVID hay COVID-19 kéo dài). Đây là tình trạng sau COVID-19 hoặc di chứng sau giai đoạn cấp tính của nhiễm virus SARS-CoV-2 dù tần suất và đặc điểm vẫn đang được nghiên cứu. Ngoài ra, hội chứng viêm đa hệ thống ở t.rẻ e.m, mặc dù hiếm gặp, song cũng được ghi nhận trên khắp thế giới, làm phức tạp quá trình phục hồi sau COVID-19.
Các thử nghiệm đối với vaccine ngừa COVID-19 công nghệ mRNA cho thấy, hiệu quả và khả năng sinh miễn dịch tương tự hoặc cao hơn so với người lớn. Vấn đề an toàn và phản ứng ở thanh thiếu niên tương tự như thanh niên. Tình trạng viêm cơ tim/viêm màng ngoài tim đã được báo cáo với vaccine mRNA COVID-19 tuy nhiên ở trẻ nhỏ phản ứng này là vô cùng hiếm chỉ ở mức 1/1 triệu mũi tiêm.
Theo WHO, vaccine đã được cơ quan quản lý nghiêm ngặt cho phép chỉ định theo độ t.uổi của t.rẻ e.m và thanh thiếu niên là an toàn và hiệu quả trong việc giảm gánh nặng bệnh tật ở những nhóm t.uổi này. Có những lợi ích của việc tiêm chủng cho t.rẻ e.m và thanh thiếu niên vượt xa những lợi ích trực tiếp về sức khỏe. Tiêm vaccine làm giảm lây truyền COVID ở nhóm t.uổi này, giảm lây truyền từ t.rẻ e.m và thanh thiếu niên sang người lớn t.uổi…
Theo các chuyên gia y tế, tiêm vaccine là việc làm ý nghĩa, giúp giảm đi gánh nặng bệnh tật liên quan đến COVID-19 không chỉ trong giai đoạn hiện tại mà cả tương lai sau này.
Việc tiêm vaccine cho cộng đồng, cho trẻ nhỏ, đều dựa trên cơ sở nghiên cứu, kinh nghiệm triển khai của rất nhiều quốc gia, để mũi tiêm đạt mức tốt nhất và an toàn nhất, đảm bảo sức khoẻ cho trẻ và cộng đồng. Vì thế, mỗi người dân hãy cân nhắc, lắng nghe theo luồng thông tin chính thống, hiểu rõ việc tiêm vaccine chính là bảo vệ cho chính tương lai của con em chúng ta./.
Liên quan đến tiêm chủng cho trẻ từ 5- 12 t.uổi, ngày 1/3, Bộ Y tế đã có quyết định về việc sửa đổi điều 1 Quyết định số 2908 ngày 12/6/2021 phê duyệt có điều kiện vaccine Pfizer cho nhu cầu cấp bách trong phòng, chống dịch bệnh Covid-19.
Trong đó, đối với vaccine cho trẻ từ 5 đến dưới 12 t.uổi: Mỗi liều 0,2ml chứa 10mcg vaccine mRNA Covid-19 (được bọc trong các hạt nano lipid). Dạng bào chế của vaccine cho trẻ từ 5 đến dưới 12 t.uổi là hỗn dịch đậm đặc pha tiêm.
Vaccine được sản xuất bởi Pfizer Manufacturing Belgium NV (Bỉ), BioNTech Manufacturing GmbH (Đức), Pharmacia and Upjohn Company LLC và Hospira Incorporated (Hoa Kỳ).
