Do nguồn cung hạn chế và đông đảo người dân sốt sắng đến lượt tiêm, ngày càng nhiều nước quyết định kéo dài thời gian giữa hai liều vaccine Covid-19.
Hồi tháng một, Anh nằm trong số những nước tiên phong trì hoãn liều vaccine Covid-19 thứ hai tới 12 tuần, ưu tiên tiêm liều đầu tiên cho nhiều người nhất có thể, với ba loại vaccine được sử dụng là AstraZeneca, Pfizer và Moderna. Quyết định được đưa ra sau khi số ca nhiễm nCoV tại Anh tăng đột biến hồi tháng 12/2020 và tháng một năm nay vì biến chủng Alpha.
Nhờ chính sách này, Anh trở thành một trong những quốc gia có tỷ lệ tiêm vaccine cao nhất thế giới. Tính đến ngày 12/7, tỷ lệ dân số đã tiêm ít nhất một liều của Anh đạt 67,7%, với tổng cộng gần 81 triệu liều đã được sử dụng, theo Our World in Data. Bộ trưởng Y tế Anh Sajid Javid hôm 12/7 cho biết nước này sẽ dỡ bỏ gần như mọi biện pháp hạn chế vào ngày 19/7.
Nối gót Anh, Đan Mạch hồi tháng 4 đồng ý kéo dài thời gian giữa hai liều vaccine Pfizer hoặc Moderna mà họ đang sử dụng lên tối đa 6 tuần, nhằm mang lại khả năng miễn dịch trong cộng đồng rộng rãi hơn. Tuy nhiên, Cơ quan Y tế Đan Mạch khuyến nghị nên tuân thủ khoảng thời gian 3-4 tuần như quy định ban đầu nếu có thể.
Nước láng giềng Na Uy, nơi cũng triển khai hai loại vaccine Pfizer và Moderna, còn kéo dài khoảng thời gian này từ 6 lên 12 tuần đối với người trưởng thành dưới 65 t.uổi. “Điều này giúp thêm nhiều người được tiêm chủng sớm hơn, ngăn chặn bệnh chuyển biến nghiêm trọng và t.ử v.ong, giảm mức độ lây nhiễm chung trong xã hội”, Bộ trưởng Y tế Na Uy Bent Hoeie giải thích.
Một người được tiêm vaccine Covid-19 tại trung tâm tiêm chủng ở ngoại ô London, Anh, hôm 6/6. Ảnh: Reuters .
Sau khi kiểm soát dịch thành công nhờ loạt biện pháp chặt chẽ vào năm ngoái, Singapore hồi tháng 4 ghi nhận số ca nhiễm cộng đồng tăng vọt, thúc đẩy chính phủ nước này theo đuổi chiến lược tiêm chủng tương tự. Khoảng cách giữa hai liều vaccine tăng từ 3-4 tuần lên 6-8 tuần, với mục tiêu toàn bộ dân số trưởng thành được tiêm ít nhất một liều tính đến cuối tháng 8. Hôm 10/7, Singapore lần đầu tiên không ghi nhận ca nhiễm nCoV cộng đồng mới sau gần ba tháng.
Hồi tháng 3, Ủy ban Cố vấn Quốc gia về Tiêm chủng của Canada ban hành hướng dẫn cho phép các tỉnh kéo dài thời gian giữa hai liều vaccine Covid-19 lên tối đa 4 tháng trong trường hợp thiếu nguồn cung. “Điều quan trọng mà chúng tôi biết là các vaccine đều hiệu quả, mang lại mức độ bảo vệ rất cao trong nhiều tháng”, Tiến sĩ Bonnie Henry, quan chức y tế tỉnh British Columbia, cho biết.
Tuy nhiên, không phải chuyên gia nào cũng đồng ý với chiến lược này , bởi lo ngại các biến chủng nCoV mới có thể xuất hiện. “Virus sẽ tiến hóa để đối phó với các kháng thể, dù chúng ta tiêm vaccine như thế nào. Câu hỏi được đặt ra là liệu chúng ta có đang đẩy nhanh quá trình đó, bằng cách tạo ra những quần thể quy mô quốc gia được miễn dịch một phần hay không”, Tiến sĩ Paul Bieniasz, nhà virus học tại Đại học Rockefeller của Mỹ, nêu quan điểm.
Hồi tháng 3, cố vấn y tế Nhà Trắng Anthony Fauci cũng nêu quan điểm tương tự và cho biết Mỹ sẽ không áp dụng chiến lược này, bất chấp những dấu hiệu tích cực tại Anh. Ông còn lo ngại sự thiếu nhất quán trong chính sách tiêm chủng có thể khiến một số người thêm ngần ngại và không tiêm nữa.
Dù vậy, Fauci không chỉ trích chiến lược của Anh. “Sau khi trao đổi với giới chức y tế Anh, chúng tôi nhất trí rằng cả hai cách tiếp cận đều khá hợp lý “, ông cho hay, nói thêm rằng “cách nào thì cũng có rủi ro’.
Giờ đây, giới chuyên gia nhận thấy chiến lược trì hoãn tiêm liều vaccine Covid-19 thứ hai không chỉ trở nên hợp lý giữa lúc những biến chủng nCoV mới dễ lây lan hơn hoành hành, mà còn giúp nguồn cung vaccine eo hẹp được phân phối rộng rãi hơn. Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC) đã nâng thời gian tối đa giữa hai liều vaccine Pfizer hoặc Moderna lên 6 tuần.
“Liều thứ hai nên được tiêm càng gần khoảng thời gian khuyến cáo càng tốt. Nhưng nếu việc tuân thủ không khả thi, liều Pfizer-BioNTech và Moderna thứ hai có thể được lên lịch sau liều đầu tiên 6 tuần (42 ngày)”, CDC viết trên trang web của cơ quan.
Các chuyên gia giải thích rằng phản ứng miễn dịch của cơ thể không biến mất sau một khoảng thời gian nhất định . “Hệ miễn dịch của bạn thực sự thông minh. Chúng không quên những gì đã nhìn thấy lần đầu tiên”, Tiến sĩ Buddy Creech, giám đốc chương trình nghiên cứu vaccine tại Trung tâm Y tế Đại học Vanderbilt ở bang Tennessee, cho biết.
Creech, người từng giám sát thử nghiệm lâm sàng vaccine Moderna, cho biết các vaccine thường vẫn đạt hiệu quả như dự kiến dù liều thứ hai, vốn có tác dụng nhắc nhở hệ miễn dịch, bị trì hoãn một tháng hoặc lâu hơn khuyến cáo. “Đừng hoảng loạn. Ngay cả khi phải đợi 4 tuần, 6 tuần, 8 tuần trước khi tiêm liều thứ hai, hệ miễn dịch vẫn hoạt động tốt”, ông cho hay.
Theo một nghiên cứu của Anh công bố hôm 17/5, nồng độ kháng thể được sinh ra để chống lại virus thậm chí cao hơn khi tiêm liều thứ hai muộn hơn, bởi hệ miễn dịch có thêm thời gian để phản ứng tốt hơn với liều đầu tiên.
Lợi ích từ việc kéo dài thời gian giữa hai lần tiêm đều được tìm thấy trên những vaccine Covid-19 hiện nay. Nghiên cứu chỉ ra rằng những người trên 80 t.uổi tiêm vaccine Pfizer có phản ứng kháng thể cao hơn 3,5 lần nếu liều thứ hai được tiêm sau ba tháng, thay vì ba tuần như khuyến cáo.
Đây là những thông tin đáng mừng đối với một số quốc gia, đặc biệt là Ấn Độ, nơi phải trải qua làn sóng đại dịch thứ hai vô cùng thảm khốc và nguồn cung vaccine thiếu thốn. Nước này đã quyết định kéo dài thời gian giữa hai liều vaccine lên tới 3-4 tháng, với loại vaccine được sử dụng chủ yếu là AstraZeneca.
Các nghiên cứu cho thấy ba tháng là khoảng cách thích hợp giữa hai liều vaccine AstraZeneca. Tuy nhiên, có rất ít dữ liệu về những tác động nếu khoảng thời gian này kéo dài đến 4 tháng.
Việc trì hoãn quá lâu có thể gây trở ngại hậu cần khi tiêm liều hai, bởi người dân các nước đang phát triển đôi khi gặp khó khăn về giao thông và liên lạc để đi tiêm chủng. Bên cạnh đó, chiến lược này còn đồng nghĩa với việc các nước sẽ tốn thêm thời gian để tiêm chủng đầy đủ cho người dân, trong khi một số biến chủng nCoV mới được cho là dễ lây nhiễm hơn.
Tiến sĩ Diane Griffin, chuyên gia bệnh truyền nhiễm tại Đại học Johns Hopkins của Mỹ, cho biết lý do lớn nhất của việc tiêm liều vaccine thứ hai là để khả năng miễn dịch được nâng lên mức đủ cao, giúp mọi người tự tin rằng mình đã được bảo vệ. Mặc dù đ.ánh giá liều thứ hai vẫn có khả năng nhắc nhở hệ miễn dịch ngay cả khi tiêm sau liều đầu tiên một năm, Griffin nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tiêm chủng đầy đủ sớm nhất có thể.
“Mọi người có thể nghĩ rằng mình đã an toàn sau liều vaccine thứ nhất, nhưng tôi cần phải nhấn mạnh rằng liều thứ hai là cần thiết để mang lại sự bảo vệ đầy đủ”, Griffin cho hay.
Những người không nên tiêm vaccine Covid-19 của Moderna
Hơn 2 triệu liều Covid-19 của Moderna vừa đến Việt Nam. Tổ chức Y tế Thế giới cho biết vaccine này có hiệu quả không đổi trước một số biến chủng nCoV mới.
Ngày 29/6, Thứ trưởng Bộ Y tế Trương Quốc Cường vừa ký quyết định phê duyệt có điều kiện vaccine Spikevax (tên khác là Moderna) cho nhu cầu cấp bách trong phòng, chống dịch Covid-19. Đây là vaccine Covid-19 thứ 5 được phê duyệt tại Việt Nam, sau AstraZeneca, Sputnik V, Pfizer và Sinopharm.
Nhóm chuyên gia tư vấn chiến lược của Tổ chức Y tế Thế giới (SAGE) đã đưa ra những khuyến nghị tạm thời về việc sử dụng vaccine Covid-19 Moderna (mRNA-1273) ở nhóm người dân trên 18 t.uổi.
Ai nên tiêm phòng trước?
Cũng như các vaccine Covid-19 khác, chuyên gia của WHO khuyến những quốc gia trên thế giới phân loại người được tiêm thành hai cấp độ – ưu tiên cao và nhóm còn lại.
Do nguồn cung cấp vaccine còn khan hiếm, các nước nên ưu tiên tiêm chủng cho nhân viên y tế có nguy cơ phơi nhiễm cao và người lớn t.uổi. Khi đã có nhiều vaccine hơn, các nhóm ưu tiên bổ sung nên được tiêm chủng, đặc biệt là những người dễ bị ảnh hưởng bởi Covid-19 hoặc có bệnh lý nền.
Người dân tại TP.HCM tiêm vaccine Covid-19 trong chiến dịch lớn nhất lịch sử của thành phố. Ảnh: Chí Hùng.
Theo WHO, những người trong nhóm có nguy cơ nhập viện, mắc bệnh nặng khi nhiễm nCoV cũng nên được xem xét tiêm vaccine Covid-19 của Moderna sớm. Nhóm này gồm người bị bệnh phổi mạn tính, tim nghiêm trọng, béo phì nặng, tiểu đường, bệnh gan và nhiễm HIV.
Người bị suy giảm miễn dịch cũng nên được xem xét tiêm vaccine. Ngoài ra, theo các chuyên gia của WHO, người từng mắc Covid-19 vẫn nên tiêm vaccine. Tuy nhiên, trường hợp này có thể hoãn tiêm trong 6 tháng kể từ thời gian bị nhiễm nCoV.
Vaccine của Moderna được đ.ánh giá có hiệu quả với phụ nữ đang cho con bú tương tự những trường hợp khác. Do đó, WHO khuyến cáo người đang nuôi con bằng sữa mẹ có thể tiêm phòng, không cần dừng cho con bú sau tiêm.
Phụ nữ có được tiêm vaccine của Moderna?
WHO khuyên phụ nữ mang thai vẫn nên sử dụng vaccine Covid-19 nếu lợi ích bảo vệ của nó lớn hơn nguy cơ có thể xảy ra. Trước khi quyết định tiêm hay không, các bà mẹ cần được tư vấn kỹ, cung cấp các thông tin về rủi ro khi mắc Covid-19 trong thai kỳ, lợi ích của tiêm chủng.
Các vấn đề như có nên hoãn mang thai, bỏ thai vì tiêm vaccine được nhóm chuyên gia WHO khẳng định là không nên.
Ngoài ra, nhóm SAGE khuyến cáo 4 nhóm người sau đây không nên tiêm vaccine Covid-19:
– Người có phản ứng dị ứng nặng sau khi tiêm liều đầu tiên của vaccine mRNA-1273.
– Người đã có phản ứng dị ứng nặng với bất kỳ thành phần của vaccine này.
– Người cao t.uổi, sức khỏe rất yếu có t.uổi thọ dự kiến dưới 3 tháng nên xem xét.
– Những người dưới 18 t.uổi trong khi chờ kết quả của các nghiên cứu sâu hơn.
Phụ nữ mang thai được phép tiêm vaccine Covid-19. Tuy nhiên, họ cần cân nhắc và tìm hiểu kỹ. Ảnh: CNBC.
Hiệu quả
SAGE khuyến cáo sử dụng vaccine Moderna mRNA-1273 đủ hai liều (100 g, mỗi liều 0,5 ml), cách nhau 28 ngày. Trong trường hợp cần thiết, thời gian giữa hai liều có thể cách nhau đến 42 ngày.
Trong trường hợp nguồn vaccine khan hiếm, các quốc gia có thể trì hoãn việc tiêm mũi thứ 2 cho người dân đến 12 tuần để đạt tỷ lệ bao phủ liều đầu tiên cao hơn.
Theo nhóm chuyên gia, người dân nên tuân thủ việc tiêm đủ 2 liều vaccine và cùng một loại để đạt hiệu quả tốt nhất.
Vaccine Covid-19 của Moderna đã được chứng minh có hiệu quả 94,1% trong việc bảo vệ người dân khỏi bị lây nhiễm nCoV. Vaccine có hiệu lực sau 14 ngày tiêm mũi đầu tiên.
Vaccine có an toàn không?
Ngày 30/4, WHO thêm vaccine Covid-19 của Moderna vào danh sách sử dụng trong trường hợp khẩn cấp. Điều đó, có nghĩa loại vaccine này đã được hội đồng thẩm định của WHO đ.ánh giá chất lượng, độ an toàn và hiệu quả. Đặc biệt, những vaccine trong danh sách sử dụng khẩn cấp được ưu tiên để cung cấp cho chương trình COVAX.
Cơ quan Dược phẩm châu Âu (EMA) đã đ.ánh giá kỹ dữ liệu về chất lượng, độ an toàn và hiệu quả của vaccine Moderna và cho phép sử dụng trên toàn châu Âu.
SAGE khuyến cáo người dân sau khi được tiêm cần ở lại điểm chủng ít nhất 15 phút. Bất kỳ ai gặp phản ứng dị ứng nghiêm trọng sau tiêm liều đầu tiên không được tiêm mũi thứ 2.
Máy bay chở vaccine Moderna do Mỹ viện trợ hạ cánh tại Việt Nam vào sáng 10/7. Ảnh: UNICEF Việt Nam.
Vaccine có hiệu quả với biến chủng mới?
Dựa trên các nghiên cứu hiện có, tài liệu của WHO cho biết biến chủng nCoV mới như Alpha (B.1.1.7) và Beta (501Y.V2 hay B.1.351), không làm thay đổi hiệu quả vaccine của Moderna. Do đó, đến thời điểm này, vaccine vẫn là biện pháp hữu hiệu nhất để đẩy lùi dịch bệnh.
Các phát hiện mới, được công bố vào tuần cuối tháng 6 trên tạp chí Nature , bổ sung thêm bằng chứng cho thấy những người đã được tiêm vaccine mRNA chống Covid-19 có thể không cần dùng thêm thuốc tăng cường miễn dịch, với điều kiện virus SARS-CoV-2 và các biến thể không phát triển đến mức kháng những loại vaccine hiện tại.
Đối với những người bệnh Covid-19 đã hồi phục và sau đó được tiêm vaccine, họ có thể không cần dùng thuốc tăng cường miễn dịch ngay cả khi virus có thêm biến thể mới.
Không có loại vaccine Covid-19 nào có thể bảo vệ 100% người tiêm khỏi virus. Vì vậy, WHO khuyến cáo ngay cả khi đã được tiêm chủng, người dân vẫn cần tuân thủ các biện pháp phòng dịch như đeo khẩu trang, giãn cách.
