Khi cơ thể bị suy dinh dưỡng, việc sản xuất kháng thể, các tế bào bạch cầu chống n.hiễm t.rùng sẽ bị suy yếu, làm giảm sức đề kháng.
Sức đề kháng của cơ thể con người với virus corona
Theo BS.CKI Đào Thị Yến Thủy – Trưởng khoa Dinh dưỡng Tiết chế, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM, virus corona là một loại siêu vi trùng nhỏ xíu nhưng đã, đang và sẽ gây ra những trận dịch lớn ảnh hưởng khắp thế giới về tốc độ lây nhiễm và số ca t.ử v.ong, bất chấp những tiến bộ khoa học kỹ thuật. Hiện chỉ có hệ miễn dịch “vi diệu” trong chính cơ thể con người mới tạo ra được “thuốc” g.iết c.hết virus corona.
Cũng như các loại virus khác, virus corona xâm nhập cơ thể qua đường hô hấp sẽ gặp hệ thống hàng rào chống đỡ đầu tiên chính là những kháng thể không đặc hiệu IgA (có sẵn trên lớp màng nhầy bề mặt niêm mạc mũi, hầu, họng đường hô hấp, hoặc là đường ruột)… Nếu có độc lực mạnh vượt qua được hàng rào nhầy và IgA này, virus sẽ xâm nhập được vào tế bào niêm mạc đường hô hấp, từ đó nhân đôi, nhân tư, nhân tám… Đến một mật độ virus đủ nhiều sẽ phá vỡ màng tế bào và xuất hiện nhiều virus trong dịch nhầy của niêm mạc mũi họng. Giai đoạn này nếu người bệnh ho, hắt hơi hay nói chuyện với người khác thì khả năng lây lan bệnh sẽ rất cao.
Đặc điểm của dịch bệnh Covid-19 là nhiều người khỏe mạnh, có sức đề kháng tốt sẽ không phát bệnh, không có triệu chứng như sốt và ho, nhưng vẫn có khả năng lây nhiễm virus cho người khác. Virus cũng có thể vào m.áu và lan đến những bộ phận khác trong cơ thể.
Sự xâm nhập của virus vào cơ thể sẽ kích hoạt hệ thống miễn dịch đặc hiệu để tạo ra kháng thể giai đoạn đầu IgM và giai đoạn sau IgG để g.iết c.hết tất cả virus tồn tại trong cơ thể. Mật độ virus trong dịch hô hấp sẽ giảm từ từ và biến mất. Người bệnh không còn lây nhiễm cho người khác nữa. Quá trình này thường mất một vài tuần.
Theo BS Đào Thị Yến Thủy, những người có hệ miễn dịch tốt sẽ tạo nhanh và nhiều kháng thể, bệnh sẽ nhẹ và nhanh khỏi, triệu chứng không có hoặc ít. Ngược lại, những người có sức đề kháng yếu sẽ dễ bị phát bệnh hơn, bình phục lâu hơn. Đôi khi, cơ thể lại bị bội nhiễm thêm vi khuẩn hoặc có biến chứng nặng hơn.
Khi cơ thể bị suy dinh dưỡng, thiếu đạm hoặc các vi chất như vitamin A, vitamin C, sắt, kẽm… việc sản xuất kháng thể, các tế bào bạch cầu chống n.hiễm t.rùng sẽ bị suy yếu. Cơ thể vì thế bị giảm sức đề kháng. Biểu hiện của việc suy giảm sức đề kháng chính là dễ mắc các bệnh n.hiễm t.rùng như: viêm đường hô hấp, viêm phổi, tiêu chảy… thường xuyên và kéo dài.
Chế độ ăn dù của t.rẻ e.m hay người lớn cũng phải đầy đủ các nhóm chất dinh dưỡng.
Chế độ dinh dưỡng tăng sức đề kháng
BS Đào Thị Yến Thuỷ cho biết chế độ dinh dưỡng hợp lý, tăng cường vận động, ngủ đủ giấc, lối sống vệ sinh, chủng ngừa phòng bệnh, dùng thuốc hỗ trợ khi cần… là những điều cần làm để tăng miễn dịch.
Với t.rẻ e.m, cho trẻ bú mẹ ít nhất trong 6 tháng đầu và kéo dài đến 18-24 tháng để tận hưởng nguồn kháng thể và tế bào bạch cầu quý giá trong sữa mẹ. Chế độ ăn dù t.rẻ e.m hay người lớn cũng phải đủ năng lượng với các nhóm chất dinh dưỡng. Mỗi ngày 3 bữa ăn chính đầy đủ 4 nhóm thực phẩm: bột đường (cơm, bún, mì, nui, khoai, bắp…), thực phẩm giàu đạm (thịt, cá, trứng, đậu hũ…), dầu mỡ, rau và trái cây các loại.
Đạm
Đặc biệt cần lưu ý các nhóm chất dinh dưỡng giúp tăng sức đề kháng như chất đạm phải cung cấp đủ. Với người trưởng thành, bữa ăn chính cần tối thiểu 50-70g thịt, hoặc 70-90g cá hoặc tôm, 1 – 2 quả trứng hoặc 1 miếng đậu hũ… Uống 1-3 ly sữa mỗi ngày, cũng là nguồn cung cấp chất đạm thêm cho khẩu phần ăn.
Nam giới thể trạng to lớn có thể tăng đến 100g thực phẩm giàu đạm trong mỗi bữa ăn. T.rẻ e.m thì cần xé nhỏ miếng thịt kho, cá chiên, tôm hấp… để trẻ ăn được cả phần xác của thực phẩm. Các bé nhỏ cũng phải băm nhỏ thịt cá vào nấu cùng cháo, bột..
Các thực phẩm giàu đạm cũng là nguồn cung cấp dồi dào lượng vitamin A (thịt, cá, gan, trứng), sắt (thịt, cá, gan, huyết), kẽm (hàu, sò, thịt, cá…)…
Vitamin C
Cần chú trọng cung cấp cho cơ thể lượng vitamin C mỗi ngày. Theo khuyến cáo của Viện Dinh dưỡng Quốc gia, mỗi ngày chúng ta cần ăn 300g rau và 200g trái cây tươi. Ngoài việc cung cấp chất xơ, rau và trái cây chính là nguồn vitamin C tự nhiên, hấp thụ chủ yếu từ chế độ ăn.
Tuy nhiên, cần lưu ý với các loại rau xanh, quá trình lưu trữ, ngâm, rửa, đun nấu chế biến làm thất thoát lượng vitamin C khá lớn. Vì thế, nên ăn các loại quả tươi hàng ngày. Nên ăn 2 loại trái cây khác nhau, thay đổi loại giữa ngày này và ngày khác.
Các loại trái cây nhiều vitamin C đứng đầu là ổi, ớt chuông, kiwi… Sau đó là đu đủ, dưa hấu, chuối, cam, chanh, quýt, bưởi…
Một số người hay có thói quen uống các viên Vitamin C như là một giải pháp hữu hiệu và cần thiết để tăng sức đề kháng khi đã bị cảm cúm. Điều này cũng hợp lý do khi cơ thể bị n.hiễm t.rùng thì nhu cầu vitamin C có thể tăng gấp vài lần. Bình thường, nhu cầu vitamin C của cơ thể là 100mg/ ngày, nhưng nếu bị bệnh có thể dùng thuốc vitamin C liều cao khoảng 500mg trong một thời gian ngắn. Liều tối đa là 1g (1.000 mg)/ mỗi ngày.
Nên lưu ý, 3-5 ngày sau khi uống vitamin C, cơ thể mới sinh nhiều kháng thể giúp tăng sức đề kháng. Vì thế, nhiễm bệnh rồi mới lo tăng sức đề kháng thì đã muộn. Ăn trái cây tươi thường xuyên hàng ngày chính là cách củng cố hệ miễn dịch phòng bệnh.
Chế độ dinh dưỡng dù rất quan trọng trong việc đảm bảo sức đề kháng tự nhiên của cơ thể. Tuy nhiên, cũng cần thực hiện tốt những khuyến cáo khác của chuyên gia và bác sĩ:
– Khi thời tiết lạnh, việc giữ ấm cơ thể bằng quần áo ấm, khăn, vớ, chăn mền, tránh gió lùa, tắm nước ấm rất quan trọng.
– Bảo vệ cơ thể trước nguy cơ bị lây nhiễm siêu vi (cách ly người bệnh, đeo khẩu trang, mắt kính, không dùng chung đồ dùng cá nhân, không tiếp xúc gần người bệnh). Rửa tay bằng xà bông trước khi ăn uống.
– Thường xuyên tập thể dục 30-45 phút sáng và chiều sẽ giúp ích rất nhiều trong việc tăng sức đề kháng cơ thể. Người chơi thể thao đều đặn sẽ rất ít bị bệnh n.hiễm t.rùng, chưa kể chứng táo bón, mỡ m.áu, loãng xương, đường huyết cao, béo phì… cũng được kiểm soát tốt.
– Cần ngủ sớm và ngủ đủ giấc để cơ thể khỏe khoắn.
Cách bổ sung dinh dưỡng để tăng sức đề kháng
Để tăng sức đề kháng, về dinh dưỡng nên bổ sung vi chất, sử dụng thực phẩm có chứa vi sinh vật có lợi, theo bác sĩ Trương Hữu Khanh.
Sức đề kháng được tạo thành bởi mạng lưới các kháng thể và các tế bào miễn dịch, có chức năng bao vây và đẩy tác nhân gây bệnh ra ngoài, không cho chúng xâm nhập sâu vào cơ thể. Để tăng sức đề kháng ngoài tiêm vaccine (tạo ra kháng thể), giữ gìn vệ sinh cá nhân (loại bỏ vi trùng gây bệnh), cần chú ý đến tập luyện, giấc ngủ và nhất là dinh dưỡng.
Trong đó, tập luyện và vận động giúp cơ thể dẻo dai. Ngủ đủ giấc hỗ trợ các tế bào tạo ra kháng thể nghỉ ngơi và nạp thêm năng lượng để sản xuất ra những kháng thể mà cơ thể đang cần. Dinh dưỡng ngoài việc tạo năng lượng cho cơ thể hoạt động còn giúp hỗ trợ tăng sức đề kháng thông qua các vi chất.
Để tăng sức đề kháng, đặc biệt trong giai đoạn Covid-19, Viện Dinh dưỡng quốc gia (Bộ Y tế) đã đưa ra công thức dinh dưỡng 4-5-1 áp dụng cho các bữa ăn hàng ngày . Trong đó, số 4 trong công thức chính là chế độ ăn cân đối 4 yếu tố: chất sinh năng lượng (carbohydrate, protein, lipid), protein (động vật và thực vật), lipid (động vật và thực vật) và vitamin – khoáng chất. Số 5 nghĩa là để đảm bảo tính đa dạng của các bữa ăn cần phải có ít nhất 5 trong 8 nhóm thực phẩm, bao gồm: lương thực (gạo, mì); các loại hạt (đậu, đỗ, vừng, lạc…); sữa và các sản phẩm từ sữa; thịt các loại và cá, hải sản; trứng và các sản phẩm của trứng; rau lá xanh; củ quả màu vàng, cam, đỏ; và nhóm dầu ăn, mỡ. Cuối cùng, số 1 là mỗi bữa ăn trong một ngày cần sự hài hòa giữa các nhóm chất và thực phẩm.
Chế độ dinh dưỡng khoa học bao gồm 4 nhóm chính. Ảnh: Shutter Stock.
Theo bác sĩ Trương Hữu Khanh, Nguyên trưởng khoa Nhiễm – Thần kinh, bệnh viện Nhi đồng 1 TP HCM, trước đây nói đến dinh dưỡng người ta hay quan tâm đến năng lượng. Nhưng hiện nay, với sự phát triển của khoa học công nghệ, nói đến dinh dưỡng là nói đến vi chất (các vitamin, khoáng chất) và những thực phẩm có chứa vi sinh vật có lợi.
“Có thể nói men vi sinh – lợi khuẩn chính là một thành công của ngành dinh dưỡng cũng như ngành miễn dịch học” , bác sĩ Khanh nhận xét. Theo bác sĩ, những nhóm vi khuẩn này rất có lợi trong việc điều hòa miễn dịch, sản xuất ra những kháng thể và tạo ra sự thăng bằng của cộng đồng vi khuẩn trong đường ruột. Chính vì thế, vi chất, lợi khuẩn, nhiều loại men đã được bổ sung vào thực phẩm giúp cho cơ thể điều hòa được lượng men trong đường ruột để tăng sức đề kháng. Một nhóm sản phẩm mà thế giới hiện nay dùng rất nhiều và các nhà sản xuất dễ dàng bổ sung vi chất và men vi sinh chính là sữa và các sản phẩm từ sữa. Trong đó, sữa chua lên men hay sữa chua uống men sống có lợi thế rất lớn, bởi vì có thể tạo môi trường phù hợp để bổ sung men vi sinh – những lợi khuẩn giúp tiêu hóa tốt hơn và có tác dụng hỗ trợ tăng đề kháng.
Nghiên cứu của Đại học Reading (Anh) cho thấy những người tình nguyện uống sản phẩm có lợi khuẩn (probiotic) trong vòng 4 tuần có số lượng tế bào miễn dịch cao hơn, có ý nghĩa thống kê, so với nhóm đối chứng không uống probiotic.
Số lợi khuẩn trong cơ thể con người rất lớn, nhưng hiện nay mọi người chỉ tập trung chú ý vài loại, trong đó có Lactobacillus với các dòng khác nhau. Lactobacillus tạo ra lactase, enzyme giúp phân giải lactose (một loại đường trong sữa), tạo ra axit lactic giúp kiểm soát quần thể vi khuẩn có hại. Vi khuẩn Lactobacillus được tìm thấy tự nhiên trong miệng, ruột non…
Một trong những Lactobacillus được con người bào chế là L.Casei 431TM. Bác sĩ Khanh cho biết, các nhà tiêu hóa học trên thế giới đều công nhận lợi khuẩn này có vai trò rất lớn, bởi có thể ngăn chặn được sự phát triển của vi khuẩn HP (Helicobacter Pylori) là tác nhân gây ra ung thư dạ dày. L.Casei 431TM cũng góp phần điều hòa được những rối loạn về vi khuẩn chí ở trong ruột. Ví dụ, khi cơ thể bệnh nặng, uống kháng sinh nhiều sẽ làm mất đi những vi khuẩn có lợi trong đường ruột, khiến mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột. Lúc đó, L Casei 431TM sẽ đi vào và hỗ trợ điều hòa lại vi khuẩn chí ở đây, cải thiện nồng độ kháng thể và tăng sức đề kháng cho cơ thể. Bác sĩ nhấn mạnh rằng, bổ sung lợi khuẩn bằng ăn uống thông thường sẽ tốt hơn là uống thuốc.
Sữa chua uống men sống Vinamilk Probi là một trong những thực phẩm bổ sung hàng tỷ lợi khuẩn L.Casei 431TM từ châu Âu, hỗ trợ tăng đề kháng. Ảnh: Vinamilk.
Theo báo cáo của Viện Dinh dưỡng Quốc gia năm 2013, nhóm t.rẻ e.m (24 – 47 tháng t.uổi) sau 3 tháng sử dụng sữa chua uống men sống (Probi) chứa lợi khuẩn L.Casei 431TM có xu hướng cải thiện nồng độ kháng thể IgA trong huyết thanh. Cụ thể, chỉ số miễn dịch IgA có xu hướng tăng hơn 30% so với nhóm không sử dụng (tăng 19,97 mg/dL so với 14,98 mg/dL).
