Bệnh Glaucoma (đọc Glôcôm – cườm nước) là một vấn đề nan giải cần phải theo dõi và điều trị suốt đời, đặc biệt ở t.rẻ e.m.
Một phương pháp mới vừa được các bác sĩ Việt Nam nghiên cứu, mở ra hướng điều trị tối ưu.
Bị chàm bẩm sinh trên đôi bàn tay, gia đình em M.H (ở quận 8, TP HCM) mua thuốc có corticoid về bôi. Nhưng do sử dụng thuốc có corticoid trong một thời gian dài dẫn đến em bị biến cố “cửa sổ tâm hồn”, tăng nhãn áp, đau nhức mắt, nhìn mờ và phải bảo lưu chương trình học để điều trị.
“Sát thủ” gây mù lòa
Một trường hợp khác là em T.A (ngụ quận Bình Tân, TP HCM), mắc bệnh lý viêm màng bồ đào tại mắt. Theo gia đình chia sẻ, em cần điều trị corticoid uống và nhỏ mắt kéo dài. Sau một thời gian, em cảm thấy nhức mắt, nhức đầu và nhìn mờ. Tình trạng ngày càng nặng nên gia đình mới đưa đi thăm khám.
Tại Bệnh viện Mắt TP HCM, các bác sĩ xác định 2 bệnh nhi trên mắc bệnh cườm nước thứ phát do tác hại của thuốc có thành phần corticoid. Đây chỉ là “điển hình” trong số bệnh nhân bị biến cố đôi mắt hiện đang được nơi đây tiếp nhận điều trị.
Theo BS chuyên khoa II Mai Đăng Tâm, Khoa Glaucoma Bệnh viện Mắt TP HCM, hiện nay việc sử dụng hoạt chất corticoid (dân gian thường gọi là thuốc dexa) không kiểm soát là tác nhân gây hại. Đa phần người dân có thể tự mua dễ dàng tại quầy thuốc hoặc tự dùng tiếp toa thuốc theo chỉ định điều trị của bác sĩ dẫn đến việc nhiều trường hợp bị mắc bệnh Glaucoma do corticoid. Ngoài ra, một số bệnh lý cần phải được điều trị với corticoid kéo dài bằng đường toàn thân (uống, tiêm) và tại chỗ (hít, thoa, nhỏ hoặc tiêm tại mắt) như hen suyễn, chàm, viêm kết mạc dị ứng, những bệnh lý tự miễn và ghép tạng…
“Bên cạnh hiệu quả trong kiểm soát viêm giúp bệnh nhân cảm thấy hết nhanh các triệu chứng nhưng sau đó, việc tăng áp lực nội nhãn (nhãn áp) và Glaucoma là biến chứng không mong muốn của thuốc có corticoid. Đây cũng là nguyên nhân chính dẫn đến giảm thị lực và mù lòa không hồi phục ở những bệnh nhân sử dụng corticoid kéo dài” – BS Tâm cảnh báo.
BS chuyên khoa II Trang Thanh Nghiệp, Trưởng Khoa Glaucoma Bệnh viện Mắt TP HCM, cho biết bệnh này có nhiều nguyên nhân, riêng ở t.rẻ e.m chủ yếu do bẩm sinh và có thể phát hiện từ khi trẻ mới vài tháng t.uổi. Cứ mỗi 10.000 bệnh nhân có sử dụng corticoid sẽ có 280 người bị Glaucoma do corticoid. Tần suất Glaucoma steroid chiếm tỉ lệ 1/4 trong các hình thái Glaucoma thứ phát.
“Điều đáng nói, bệnh này không thể chữa khỏi hoàn toàn. Mục đích điều trị Glaucoma là nhằm ngăn chặn bệnh không tiếp tục gây tổn thương đầu dây thần kinh thị giác. Người mắc bệnh này có thể duy trì thị lực bằng các phương pháp nội khoa hoặc ngoại khoa. Hiện nay, Bệnh viện Mắt TP HCM là đơn vị chính tiếp nhận điều trị nhiều trường hợp trẻ tăng nhãn áp và Glaucoma thứ phát do corticoid” – BS Nghiệp nhấn mạnh.
Phẫu thuật bệnh nhi Glaucoma tại Bệnh viện Mắt TP HCM
Hướng mới tối ưu hóa chữa trị
Trước thực trạng này, một hướng điều trị mới được Bệnh viện Mắt TP HCM nghiên cứu thực hiện đem lại hiệu quả cao. Đó là phương pháp mở góc t.iền phòng kết hợp rửa góc t.iền phòng. Phẫu thuật này mở ra hướng điều trị tối ưu, tiên tiến, an toàn và tiết kiệm chi phí điều trị. Công trình này cũng vừa được vinh danh tại G.iải t.hưởng Thành tựu y học Việt Nam năm 2023, do ngành y tế TP HCM tổ chức.
Theo BS Tâm, trong điều trị Glaucoma, không có phẫu thuật nào được xem là phẫu thuật triệt để. Có những phẫu thuật mới sử dụng thiết bị đắt t.iền nhưng sau nghiên cứu vài năm thì thiết bị đó không còn hiệu quả nữa, phải thay thế bằng phương pháp phẫu thuật khác. Glaucoma là một vấn đề nan giải, đặc biệt ở t.rẻ e.m, cần phải theo dõi và điều trị suốt đời.
“Đây là điều trăn trở nhất đối với chúng tôi trước tình trạng tăng nhãn áp ở những bệnh nhân Glaucoma do corticoid. Qua xác định là do những biến đổi cấu trúc tại con đường thoát lưu dịch của mắt, anh em bác sĩ trẻ dày công nghiên cứu và đã tìm ra một phương pháp phẫu thuật tối ưu hơn” – BS Tâm chia sẻ.
So với trước đây, phẫu thuật trong điều trị Glaucoma thứ phát do corticoid là cắt bè củng mạc hoặc đặt van dẫn lưu t.iền phòng, nhằm tạo một con đường thay thế giúp thoát lưu dịch nội nhãn ra bên ngoài để hạ nhãn áp. Tuy nhiên, sau phẫu thuật, tình trạng viêm và xơ sẹo nhiều làm tỉ lệ thất bại cao, trẻ phải trải qua phẫu thuật thêm nhiều lần. Những phẫu thuật này nguy cơ cao gây những biến chứng nguy hiểm đe dọa thị lực như hạ nhãn áp quá mức, bong hắc mạc, n.hiễm t.rùng bọng, viêm mủ nội nhãn…
Giải thích phương pháp mới, BS Tâm cho rằng phẫu thuật này giúp tái lập con đường thoát lưu dịch tự nhiên sẵn có của mắt (đã bị tắc nghẽn do dùng corticoid kéo dài) và giải quyết nguyên nhân chính của tình trạng tăng nhãn áp. Đây là một phẫu thuật kết hợp mới, ít xâm lấn, có hiệu quả kinh tế cao và an toàn so với điều trị số lượng lớn thuốc nhỏ hạ nhãn áp và những phẫu thuật truyền thống. Thành công này của Bệnh viện Mắt TP HCM đã và đang mở ra nhiều cơ hội cho người bệnh, nhất là bệnh nhi.
Sau 4 năm nghiên cứu áp dụng (từ năm 2022), đến nay, bệnh viện đã phẫu thuật thành công cho hơn 50 bệnh nhân gặp vấn đề nói trên. Phẫu thuật được đưa vào phác đồ điều trị của bệnh viện và có thể được nhân rộng áp dụng tại các cơ sở nhãn khoa tại Việt Nam cũng như trên thế giới nhằm mang lại thị lực và chất lượng thị giác tốt nhất cho người bệnh.
Nằm trong nhóm tác giả nghiên cứu, BS Nguyễn Quang Đại, Bệnh viện Mắt TP HCM, thông tin thêm kỹ thuật này nếu phổ biến đến các bệnh viện tuyến tỉnh thì bệnh nhân sẽ được điều trị sớm hơn.
“Chúng tôi rất hạnh phúc vì góp phần giữ lại ánh sáng cho trẻ mắc cườm nước, xóa bỏ mặc cảm tâm lý cũng như sự gián đoạn trong học tập khi thị lực của các em bị suy giảm. Càng ý nghĩa hơn, kỳ tích này góp phần đồng hành chiến lược chống mù lòa tại TP HCM nói riêng và cả nước nói chung” – BS Đại nhấn mạnh.
Răng khôn mà… không khôn
Về mặt sinh lý học, răng là công cụ để cắt xén thức ăn cho dễ tiêu hóa.
Minh họa/INT
Về mặt sinh lý học, răng là công cụ để cắt xén thức ăn cho dễ tiêu hóa. Răng không mọc cùng một lúc mà đủng đỉnh mọc theo nguyên tắc cái nào cần thì mọc trước.
Tùy theo giai đoạn cuộc đời, vị trí và chức năng mà răng có tên gọi khác nhau. Có tên là “khôn”, mọc sau cùng nhưng trên thực tế, xem ra răng khôn chẳng khôn chút nào…
Trong đời mỗi người, bộ răng xuất hiện theo hai giai đoạn: Răng sữa và răng vĩnh viễn. Các răng sữa mọc lai rai thời thơ ấu, phát triển theo thời gian, rồi rụng dần còn răng vĩnh viễn lần lượt xuất hiện thay thế răng sữa. Đội ngũ răng vĩnh viễn sẽ cùng đồng hành với người sở hữu cho đến phía bên kia dốc của cuộc đời.
Bộ răng gồm có 2 hàm là hàm trên và hàm dưới. Mỗi chiếc răng được cấu tạo bởi 3 phần chính: Chân răng – cổ răng – thân răng. Cấu tạo từ ngoài vào trong của răng gồm có: Men răng, ngà răng và tủy răng. Mạch m.áu và thần kinh ẩn mình trong lớp tủy răng. Khu vực chân răng, men răng được thay thế bằng một lớp xi-măng (ciment) để giữ răng đứng vững vàng trên xương hàm mà làm nhiệm vụ do tạo hóa phân công.
Nhìn chung, một người ở độ t.uổi trưởng thành, nếu mọc đầy đủ mỗi hàm răng sẽ có đủ: 2 răng cửa giữa, 2 răng cửa bên, 2 răng nanh, 4 răng hàm nhỏ (răng t.iền hàm) và 6 răng hàm lớn (răng hàm). Tức là, một bộ răng hoàn hảo có đến 32 cái răng. Những cái thường “nũng nịu” và gây nhiều rắc rối cho các chủ nhân là răng… khôn.
Phải gọi là… răng dại
Nếu phải “khai sinh” lại tên cho răng “khôn”, có lẽ không ít người gõ phím ghi là răng “dại”. Bởi ích lợi của răng “khôn” không rõ ràng mà nhiều người phải điêu đứng khi nó mới mọc kèm theo bao điều phiền toái như sưng đau, viêm lợi, sâu răng, hủy hoại xương và răng xung quanh do mọc lệch.
Trong chuyên môn về lĩnh vực nha khoa, các nha sĩ không “thèm” ghi tên nó là răng “khôn” mà ghi là răng số 8 hay răng hàm lớn thứ 3. Trong đời của mỗi người, răng khôn là răng mọc cuối cùng, trừ các trường hợp trồng răng giả.
Chúng thường mọc ở độ t.uổi từ 17 đến 25. Có lẽ ở độ t.uổi này con người đã bắt đầu… khôn dần lên nên mới gọi đó là răng “khôn”? Điều này như là một sự ghi nhận giai đoạn trong đời người và cũng để phân biệt với “anh chị” răng sữa mọc khi còn bò.
Răng “khôn” không những chỉ có một chiếc mà có đến… 4 chiếc. Chúng mọc lần lượt ở 4 góc hàm. Ở một người trưởng thành khi răng “khôn” chưa mọc thì có 28 chiếc chia đều cho 2 hàm trên và dưới.
Trong quá trình tiến hóa từ vượn sang người thì xương hàm được thu nhỏ dần vì chức năng của các chiếc răng đã được “phân công” lao động hợp lý. Lúc răng “khôn” mọc, xương hàm gần như không còn khoảng trống dành riêng cho nó, do đó, nhiều trường hợp mọc lệch và gây ra các phiền toái như đã nói ở trên.
Minh họa/INT
Xử trí những gây phiền, biến chứng
Một người đã qua t.uổi 25 mà chưa thấy răng “khôn” mọc hay chỉ thấy “un” lên có chút xíu thì coi chừng nó… mọc lệch và đang ngấm ngầm “gây sự”. Nếu có điều gì bất thường ở răng miệng, phải nhanh chóng đến với các nha sĩ. Rất nhiều trường hợp nha sĩ đành khuyên chủ nhân nói lời chia tay với chúng!
Do nằm ở góc hàm, một vị trí sâu trong miệng nên các thao tác để “đào” cho được một chiếc răng khôn cũng rất khó khăn… Cần nhổ bỏ hay nói đúng hơn là thực hiện một cuộc tiểu phẫu mổ lấy chúng ra khỏi vị trí mọc lệch.
Những ngày đầu, chủ nhân sẽ có cảm giác… hụt hẫng, ê ẩm và đau tại vị trí răng vừa nhổ. Thuốc giảm đau có tác dụng hỗ trợ và vài ngày sau thì trật tự bình thường sẽ được thiết lập trở lại.
Nhìn chung, với đa số người có răng khôn phải nhổ bỏ không có vấn đề gì đáng lưu tâm nhiều sau đó. Tuy nhiên, trong trường hợp hãn hữu, có thể gặp một số biến chứng sau đây:
– Nhức đầu, chóng mặt và buồn nôn.
– Yếu xương hàm dưới.
– Thủng xoang hàm, viêm xoang sau khi nhổ răng.
– Tổn thương dây thần kinh. Có thể gây ra biểu hiện sau: Cảm giác khó chịu, ngứa ngáy vùng môi, răng và lưỡi…
– Áp xe ổ răng (do vị trí nhổ trống thức ăn đọng lại và vi khuẩn phát triển).
– Trống ổ răng vừa nhổ và khô gây cảm giác đau đớn (do cục m.áu đông di chuyển khỏi vết thương làm cho vùng xương hàm bên dưới bị lộ ra ngoài).
